سوره نساء، آيات 2 تا 6
ترجمه آيات
بيان آيات
گفتارى پيرامون جاهليت اولى
اما وضع حكومت در ميان عرب
وضع اقوام و ملل ديگر در دوران جاهليت
دعوت اسلامى چگونه ظاهر گرديد؟
دعوت اسلامى بر مبناى (حق
صريح) است و نمى تواند با
مقدمات ووسائل باطل به هدف برسد
تدريجى بودن دعوت اسلام و نزول آيات قرآنى با ترتيبى هدفمند
تشريع حكم حرمت شرب خمر نمونه بارز بيان تدريجى احكام عملى
رعايت تدريج در دعوت از حيث انتخاب مدعوين
دعوت تدريجى رسول خدا (ص ) اسلام كه با دعوت از قوم و عشيره خود آغاز
شد
ادعاى چند طايفه مبنى بر اين كه اسلام دين شمشير و زور است و پاسخ
بدانه
گفتار مرحوم كاشف الغطا در اين زمينه
هشدار قرآن به مسلمانان از عواقب وخيم تصرف دراموال ايتام
گفتار مفسرين در معناى آيه مورد بحث
معيار اسلام در مورد تعدد ازواج براى مردان
حكم وجوب دادن مهريه به زنان يك حكم تاسيسى نيست
مقصود از سفها در آيه شريفه سفيهان از ايتام است
دلالت آيه شريفه در حكم عمومى رعايت اقتصاد و حد وسط در ارتزاق
اموال دنيا به همه مردم تعلق دارد
در تصرفات مالى علاوه بر بلوغ ، رشد متصرف نيز شرط است
معناى (اسراف ) و (بدار) و بيان دو قسم تصرف ممنوع درمال يتيم
تحويل دادن مال يتيم به او توسط ولىّ بايد در حضور شاهد باشد
بيان شيواى تمام مسائل ولايت در ضمن دو آيه
بحث روايتى (در ذيل آيات گذشته)
غيرت يكى از فضايل اخلاقى است
نسخه شفابخش اميرالمؤمنين (ع) درباره درد شكم
رواياتى در زيل آيه (و لا تؤتوا السفها اموالكم)
رواياتى در ذيل (و من كان فقيرا فلياكل بالمعروف)
بحثى علمى در چند فصل
1- نكاح و ازدواج يكى از هدفهاى طبيعت است :
آزاديهاى جنسى برخلاف سنت طبيعت است
فكر و رؤيت نمى تواند آثار شوم نامبرده را از بين ببرد
بدون فضايل نفسانى زندگى اجتماعى بشر از هم مى پاشد
2- اسلام مردان را بر زنان استيلا داده است :
3- مساءله تعدد زوجات :
چهار اشكال بر حكم (جواز
تعدد زوجات) و پاسخ بدانها
پاسخ اشكال دوم به مسئله تعدد زوجات
طبيعت و خلقت به مردان اجازه داده تا از ازدواج با يك زن فراتر رود
پاسخ به اشكال سوم
پاسخ اشال چهارم بر مسئله تعدد زوجات
قويترين دليل مخالفين غربى در ردّ قانون نقد زوجات
پاسخ آنها: اشكال متوجه مسلمانان است نه اسلام!
عدم جريان صحيح يك قانون در جامعه اى ، الزاما به معناى بطلان و فساد
آن قانون نيست
خلط دانشمندان بين طبيعت حكم (صالح) و (مصلح) و حكم بين (فاسد) و
(مفسد)
نظامهاى دموكراتيك و كمونيستى هم نتوانسته اند موجوديت خود را حفظ كنند
چكيده سخن از مطالبى كه گذشت
بحث علمى ديگر (مربوط به تعدد زوجات رسول الله (ص))
ازدواجهاى پيامبر (ص ) هر كدام جهت هدف و غرض خاص انجام گرفته است
سوره نساء، آيات 7 تا 10
ترجمه آيات
بيان آيات
تاسيس قانون كلى ارث و زمينه سازى براى تشريع حكم وراثت
دو جهت در آيه ارث مورد استدلال است : عام بودن آن ، عدم عول در فرائض
آنچه بر سر ايتام مى آوريد عاقبت بر سر ايتام خود خواهد آمد
گفتارى پيرامون عمل و عكس العمل
رابطه بين عمل انسان و حوادث خارجيه
انجام هر عملى نسبت به ديگران به معنى پسنديدن آنعمل براى خود است
بحث روايتى
(ذيل آيات 7 تا 9 سوره نساء)
رواياتى در ذيل آيه (وليخش الّذين لوتركوا خلفهم ...)
سوره نساء، آيات 11 تا 14
ترجمه آيات
بيان آيات
نكات و ظرايف جمله (للذكر
مثل حظّ الانثيين)
اشاره به انطباق حكم ارث در اسلام با احكام تكوينى و خارجى
بيان سهام طبقه اول ورثه
در مساله ارث بين رسول خدا (ص) و سايرين فرقى نيست
معناى كلاله
سخنى پيرامون ارث به وجهى كلى
چهار بحث
كلى مستفاد از آيات ارث
چرا سهم مردان دوبرابر زنان در نظر گرفته شده است ؟
تساوى مرد و زن يا برترى مردان ؟!
بحث روايتى
(رواياتى در مورد شان نزول آيات ارث ، عول و تعصيب ...)
اولين كسى كه در باب ارث (عول) را سنت كرد عمر بود
گفتار ابن عباس درباره مسئله ارث و فتواى او درباره(عول)
دو روايت از كتاب كافى
توضيحى در خصوص كمبود آمدن سهام ورثه و چگونگى تصميم باقيمانده
رواياتى در ارتباط با (كلاله)
بحث علمى در هشت فصل
1- ارث بردن از چه تاريخى آغاز شد:
2- تحول تدريجى ارث
3- وراثت در بين امتهاى متمدن (محروميت زنان و فرزندان صغير از ارث)
4- در چنين جوى اسلام چه كرد؟
5- وضع زنان و ايتام قبل از اسلام ، و وضع آنان در اسلام (با اشاره
به شخصيت زن از نظر اسلام)
عقب ماندگى زنان در مسئله حكومت و دفاع مستند به اتفاق و تصادف نيست
6- قوانين
ارث در عصر جديد
7- يك
مقايسه بين اين سنتها
8- وصيت
در اسلام و در ساير سنتها
آيات 15 و 16 نساء
(درباره زنان و مردان زناكار)
ترجمه آيات
بيان آيات
حكم حبس ابد براى زنان و نسخ آن با آيه تازيانه
اشاره به اقوال ديگر درباره دو آيه مورد بحث
بحث روايتى
سوره نساء، آيات 17 و 18
ترجمه آيات
بيان آيات
توبه بندگان بين دو توبه خداى سبحان واقع است
معصيت جهالت است
مبادرت و شتاب به توبه ، شرط پذيرش آن است
توبه اين دسته پذيرفته نمى شود
گفتارى پيرامون توبه
توبه نيازمند عنايت و توفيق الهى است
توبه درباره بعضى از بندگان مقرب خدا نيز مصداق مى يابد (توبه عمومى
خداى سبحان)
خلاصه آنچه تاكنون درباره توبه گفته شد
سخن عجيبى كه درباره توبه فرعون گفته شده است
بيان يك توهم و رد آن
توبه ، يگانه درمان نوميدى و ياس است
توبه حقيقى با جراءت يافتن بر گناه كارى منافات دارد
مواردى كه قابل توبه نيستند
پرهيز از گناه مقدم بر توبه است
بحث روايتى
(رواياتى درباره توبه)
حكم توبه در هنگام مرگ از لسان روايات
فرمايشات گوهربار ائمه معصومين (س) درباره توبه و شرايط آن
سوره نساء آيات 19 تا 22
ترجمه آيات
بيان آيات
بيان آيه شريفه مربوط به نهى از به ارث بردن زنان
معناى معاشرت به وجه معروف با زنان در جمله
(و عاشروهنّ بالمعروف
)
اختصاص بعضى طبقات و افراد به بعض مختصات ، با وحدت ريشه انسانى
آنها منافات دارد
بحث روايتى
(در ذيل آيات مربوط به ارث رفتن زن و ازدواج با زن پدر)
درماندگى عمر در برابر گفتار يك زن
سوره نساء، آيات 23 تا 28
ترجمه آيات
بيان آيات
بيان آيات مربوط به ازدواجهاى ممنوع و...
محرمات سببى چه كسانى هستند؟
بحث پيرامون (فى حجوركم ) در آيه شريفه
ازدواج با زن پدر و با دو خواهر در جاهليت مرسوم بوده است .
معناى احصان و مراد از محصنات در آيه (والمحصنات من النساء...)
گفتار ديگر مفسرين درباره مراد از (الا ما ملكت ايمانكم)
استناد نادرست به جمله (غير
مسافحين) در آيه، براى
عدم جواز ازدواج موقت ، و ردّ آن
آيه (فما استمتعتم) درباره متعه است
فساد گفتار بعضى از مفسرين كه استمتاع در آيه را نكاح دانسته اند
آيه متعه نسخ نشده است نه با آيات ديگر و نه با آيات سنت
وجه اكتفا آيه به نكاح با كنيزان در مقام تنزيل دادن تكليف
وجه آوردن جمله بعضكم من بعض (همه از هم هستيد) در آيه
(و من لم يستطع ...)
حد كنيزان نصف حد زنان آزاد است
هدف از تشريع احكام مربوط به نكاح
بحث روايتى
(رواياتى در ذيل آيات گذشته مربوط به نكاح)
قضاوت اميرالمؤمنين (ع) درباره فتواى ابن مسعود
رواياتى در ذيل آيه (والمحصنات من النساء الا ما ملكت ايمانكم)
رواياتى در ارتباط با ازدواج با كنيزان
حد بردگان نصف حد آزادگان است
بحث روايتى ديگر
(پيرامون ازدواج موقت)
اخبارى كه بر نسخ شدن حكم متعه دلالت مى كنند (از طريق اهل سنت)
روايات
دال بر جواز متعه از نظر جمعى از صحابه و تابعين
اگر عمر متعه را منع نمى كرد احدى زنا نمى كرد مگر شقى ترين افراد!
داستان مرد شامى و برخورد قاطعانه عمر با در نهى از متعه !
چنانچه عمر كسى را به جرم متعه ! مى گرفت سنگسار مى كرد!!
روايات دال بر جواز متعه از نظر جمعى از صحابه و تابعين
بررسى و نقد رواياتى كه از طريق اهل سنت درباره متعه نقل شده است
گفته هاى يكى از مخالفين در رد جواز متعه و پاسخ به او
فوائدى كه بر نكاح دائم مترتب مى شود بر موقّت آن نيز مترتب مى شود
ضرورت و موجبات جواز متعه در آغاز، در زمان عمر و پس از او تا زمان
حاضر وجود داشته است
آيات سوره مؤمنون و سوره معارج قوى ترين دلالت را بر حليت متعه دارد
هم عقد
متعه عقد نكاح است و هم زن در آن زوجه محسوب مى شود
قول به تخصيص لازمه اش تناقض گويى نیست!
پاسخ به اين كه منع در متعه تدريجى صورت گرفته است
نهى عمر از متعه بر اساس اجتهاد شخصى بوده است
سخن آخر در مشروعيت متعه
بحث علمى
(درباره انتقال نسب و قرابت از طريق زنان ، در اسلام)
بحث علمى ديگر
(پيرامون حكمت ممنوعيت ازدواجهاى محرّم در شرع مقدس اسلام)
قانون اسلام در جهت تنظيم امر ازدواج دقيق ترين قانون است
حكمت نهى از اختلاط زن و مرد و وجوب حجاب براى زنان
سوره نساء، آيات 29 و 30
ترجمه آيات
بيان آيات
وجوهى كه در معناى (
لاتاكلوا اموالكم ...) و
(الا ان تكون تجارة ...)
گفته شده است
بحث روايتی،
در ذيل (تجارة عن تراض) و
(لاتقتلوا انفسكم)
سوره نساء، آيه 31
ترجمه آيه
بيان آيه
گناهان در برابر خداى عظيم كبيره اند و نسبت به يكديگر بعضى صغيره و
برخىكبيره مى باشند
گفتارى درباره گناهان كبيره و صغيره و تكفير سيئات
معناى
(سيئات) در عرف قرآن
وعده تكفير و در گذشتن از سيئات ، مستلزم جراءت يافتن به ارتكاب صغاير
نيست
تكرار گناهان صغيره و اصرار بر آنها از بزرگترين كبائر است
كبيره بودن گناه از شدت نهى از آن فهميده مى شود
نقد و بررسى وجوهى كه در تعريف گناه كبيره و صغيره گفته شده است
نظريه ششم : قول ابن عباس در تعريف گناه كبيره
نظريه هشتم : كوچكى و بزرگى گناه دو امر اعتبارى است
بررسى نظريه غزالى درباره كبائر و صغائر و معارضه بين حسنات و سيئات
اجتناب از كبائر در تكفير دخالت دارد نه اينكه مانند توبه علت تامه
تكفير باشد
بحث روايتى
(رواياتى در بيان گناهان كبيره)
امام صادق (ع) گناهان كبيره را يكى يكى نام مى برد
آنچه از اين حديث شريف استفاده مى شود
سوره نساء، آيات 32 تا 35
ترجمه آيات
بيان آيات
نهى از آرزوى داشتن آنچه خدا به ديگران تفضل فرموده ، ارشادى است
موقعيت طبيعى هر يك از زن و مرد و اعمال هر يك از آنها موجب اختصاص هر
يك به چيزى است
دو فائده اى كه جمله (و
اسئلوا الله من فضله)
افاده مى كند
گفتار در يك حقيقت قرآنى
(اختلافهاى طبقات مختلف مردم و طريق صحيح حل آنها)
معناى (موالى
) در
(و لكل جعلنا موالى ممّا
ترك)
اقوال مختلف در مراد از (الذين
عقدت ايمانكم )
مراد و مفاد از (الرجال
قوامون على النساء)
سه حكم درباره زن ناشزه كه رعايت ترتيب در آنها لازم است
گفتارى در معناى قيمومت مردان بر زنان
بحث روايتى
(رواياتى در ذيل آيات گذشته مربوط به مسائل تفضل الهى ، روابط زن و
شوهر...)
رواياتى در ذيل آيه (الرجال قوّامون على النّساء) و نقد و بررسى آنه
روايتى خواندنى از پيامبر (ص) درباره زن در اسلام
استفاده سه نكته از روايت اسماء بنت يزيد، پيرامون موقعيت و شخصيت زن
در اسلام
ارزش احكام اسلامى در محيط و ظرف اجتماعى تحت حاكميت اسلام ، معلوم
گردد
سوره نساء، آيات 36 تا 42
ترجمه آيات
بيان آيات
در جمله (و اعبدوالله و
لاتشركوا به شيئا) به توحيد
عملى دعوت شده است
سفارش به نيكى و احسان با همسايگان دور و نزديك در آيه شريفه
معناى مختالفخور و وجه اينكه چرا خداوند چنين شخصى را دوست ندارد
بحث روايتى
توضيحى در مورد روايت نبوى (ص): (من
و على و الدين مسلمين هستيم)
سوره نساء، آيه 43
ترجمه آيه
بيان آيه
اشاره به پنج دسته از آيات قرآنى كه تدريجا حرمت شرب خمر را افاده
كرده اند
سخنى در مورد ارتباط بين آيات قرآنى
بحث روايتى، در ذيل آيه (... لا تقربوا
الصلوة و انتم سكارى)
آيات 58 - 44 نساء
(راجع به يهوديان)
ترجمه آيات
بيان آيات
هشدار بر مسلمانان كه فريب يهود را نخوريد!
معناى (يحرفون الكم عن
مواضعه)
مذمت يهود به جهت عمل ناپسندى كه مرتكب مى شدند
مراد از (فلا يؤمنون الّا
قليلا)
وجوهى كه در معناى طمس وجود دارد در (من قبل
ان نطمس وجوها) گفته شده
است
توضيح اينكه (خداوند شرك را
نمى آمرزد و گناهان پائين تر از شرك را مى آمرزد)
خودستايى ناشى از عجب است كه از اصول رذائل مى باشد و ستايش و تزكيه
مختص به خدا است
تنها فضيلت مستند به خداوند شايسته ستايش است
اعتماد به نفس در مقابل اعتماد به خدا و افتخار به عبوديت او، مردود
است
مراد از (ناس
) و
(آل ابراهيم
) در (ام يحسدون الناس على
ما اتيهم ...)
بحث روايتى
(در ذيل آيات مربوط به يهود و نيامرزيدن شرك و اذا امانت بهاهل آن و...)
رواياتى در ذيل آيه (ان الله لايغفر ان يشرك به و يغفر مادون ذلك ...)
روايتى كه درباره اسلام آوردن (وحشى) و ياران او نقل شده مجعول
است
رواياتى كه در ذيل آيه (ان
الله لايغفران يشرك به ...) نقل
شده و مشعر بر جهل اصحاب پيغمبر (ص ) به مساله شفاعت است خالى ازاشكال
نيستند
رواياتى در ذيل آيه (ام يحسدون النّاس على ما آتاهم ...) بيان مقصود از
ناس
سوره نساء، آيات 59 تا 70
ترجمه آيات
بيان آيات
تفسير آيه شريفه (يا ايّها
الّذين آمنوا اطيعوا الله و اطيعوا الرسول و اولى الامر منكم)
وجه تكرار كلمه (اطيعوا)
در آيه شريفه
اطلاق امر به اطاعت از رسول (ص) و اولى الامر،دليل بر عصمت ايشان است
پاسخ به اين توهم كه اطاعت اولى الامر واجب است هر چند معصوم باشند
رد گفتار بى اساس فخر رازى
احتمال اينكه معناى (اولى
الامر) اهل حل و عقد (مقامات
حكومتى) باشند، و رد اين احتمال
آنچه از حديث (لا تجتمع امتى على خطاء) بر مى آيد
فخر رازى به گفتار خود اشكال كرده و سپس به آن جواب مى دهد!
آثار مترتب بر اين عقيده (كه اولى الامر هماناهل حلّ و عقداند)
يكى ديگر از حرفهاى عجيب درباره آيه شريفه
(اطيعوا الله )
نظريه پيروان ائمه اهل بيت (ع ) در معناى اولوالامر و رد اشكالاتى كه
بر ايننظريه شده است
اشكال دوم و پاسخ به آن
اشكال سوم و پاسخ به آن
پاسخ اشكال پنجم
معناى : (فان تنازعتهم فى
شىء فردّوه الى الله و رسوله)
اطاعت از رسول الله (ص ) همان اطاعت از خدا است
تسليم حكم رسول خدا (ص) بودن ، علامت ايمان واقعى و تسليم در برابر
احكام خدااست
معناى (صديقين)
بحث روايتى
رواياتى درباره اولوالامر، تسليم در برابررسول خدا (ص)...
اولوا الامر، على بن ابى طالب (ع) و اوصياى پس از اويند
حديثى زيبا از امام باقر (ع) در شان نزول (اطيعوا الله ...)
پاسخ اميرالمؤمنين (ع) به سليم درباره حجج خداوند كه اولوا الامر
همان اهل بيت پيغمبراند
رواياتى در ذيل آيه (فلا و ربك لايؤمنون ...)
آيات 71 تا 76 نساء
(درباره جهاد و جنگ )
ترجمه آيات
بيان آيات