متفرقه/شبهه81

ش (تبریز): آیا می‌توان در دعا مستقیماً ائمه را مخاطب قرار داد و مثلاً شفا خواست؟ آیا حمد و ثنا‌ی ائمه اشکال دارد؟ آیا یا علی مدد گفتن شرک است؟

دعا و توسل: دعا یعنی صدا کردن و خواستن. پس، صدا کردن اهل بیت عصمت (ع) و چیز خواستن از آن‌ها مثل صدا کردن و چیز خواستن از هر کس دیگری بلا اشکال است، البته به شرط آن که دعا کننده نه اهل عصمت (ع) و نه هیچ کس دیگری جز خداوند متعال را مؤثر در وجود نداند و به آنها نیز به چشم «وسایل» نگاه کند.

سرتاسر دعای توسل همین است، ما تک تک معصومین را صدا می‌زنیم و پس از عرض ادب، به باورمان نسبت به جایگاه ویژه‌ی آنان نزد خداوند متعال اذعان می‌کنیم و سپس عرض می‌نماییم:

«اِنا تَوَجَّهنا وَاستَشفَعنا وَ تَوَسَّلنا بِکَ اِليَ اللّهِ وَ قَدَّمناکَ بَينَ يَدَی حاجاتِنا»

ترجمه: ما به شما روی آورده و از شما میانجیگری خواسته و شما را وسیله‌ی [قرب] قرار دادیم و برای استجابت حاجت‌هایمان، شما را جلو انداختیم.

و در خاتمه‌ی دعای توسل نیز عرض می‌کنیم:

«یا سادَتي وَ مَوالِيَّ اِنی تَوَجَّهتُ بِکُم اَئِمَّتي وَ عُدَّتي لِيَومِ فَقري وَ حاجَتي اِلَي اللّهِ وَتَوَسَّلتُ بِکُم اِليَ اللّهِ»

ترجمه: ای بزرگان و صاحبان ولایت من، من به شما روی آوردم که پیشوایان من و توشه‌ی روز نداری‌ام و حاجتم نزد خداوند هستید و توسل کردم (وسیله جستم) به شما نزد خداوند متعال.

این نوع نگاه، رجوع، صدا کردن و خواستن، یعنی وسیله‌ قرار دادن آنها نه تنها اشکالی ندارد، بلکه چاره‌ای هم از آن نیست. چرا که انسان به هیچ وجه نمی‌تواند بدون وسیله کاری بکند [اگر چه نوشیدن یک جرعه آب]. لذا خداوند متعال نیز نه تنها فرموده که برای قرب او بهترین وسایل را برگزینیم، بلکه فرموده است اگر می‌خواهید به فلاح برسید، حتماً این کار انجام دهید. یعنی بدون توسل به این وسایل، کسی به فلاح نمی‌رسد:

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسيلَةَ وَ جاهِدُوا في‏ سَبيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» (المائده - 35)

ترجمه: اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد! و وسيله‏اى براى تقرب به او بجویيد! و در راه او جهاد كنيد، باشد كه رستگار شويد!

دقت کنید که مخالفان دعا و توسل (وهابیت و بی‌دین‌ها)، خود برای هر حاجب کوچک یا بزرگ خود به هر کس و هر چیزی متوسل می‌شوند (مثل این که به پزشک می‌روند – از بانک وام می‌خواهند – از آشنایان خود انتظار نفوذ و کارگشایی دارند و ...)، اما نوبت به تشیع و توسل به اهل عصمت (ع) که می‌رسد، چنان موحد می‌شوند که گویی بین آنها و خداوند متعال هیچ فاصله و اختلاف رتبه‌ای وجود ندارد و نیازی به هیچ وسیله‌ای هم ندارند.

پس، صدا و دعا کردن – چیزی خواستن (اگر چه شفا و بهبود بیماری) و ... نه تنها هیچ اشکالی ندارد، بلکه بسیار هم لازم و خوب است و چاره‌ای هم از آن نیست، به شرط آن که فقط خداوند متعال مبدأ وجود و افاضه شناخته شود و رجوع به دیگران فقط از باب وسیله قرار دادن باشد. چنان چه: پیامبر‌اکرم (ص) و اهل عصمت (ع) و قرآن کریم و علما و ... همه وسایل هدایت هستند، اما هدایت دست خداوند کریم و منان است. یا از انبیای الهی معجزه طلب می‌کردند و خداوند می‌فرمود: فقط خداوند است که می‌تواند معجزه بدهد – یا از آنها شفا و ... می‌خواستند.

دعا و مخاطب قرار دادن اهل عصمت (ع) در زمان مماتشان مانند دعا و مخاطب قرار دادن آنها در زمان حیاتشان است. آیا کم به در خانه‌ی آنها رفته و از آنان خواسته‌اند که وسیله‌ی لطف و کرم الهی برای آنان گردد؟

حمد و ثنا: واژه‌ی «الحمدلله رب العالمین» که در کلام وحی جاری شده است، یعنی «حمد» مخصوص خداوند است و به دیگران تعلق نمی‌گیرد. اگر چه اهل عصمت (ع) باشند.

دقت شود که ما در فارسی دو واژه‌ی «حمد» و «شکر» را به یک نوع ترجمه کرده و معنای «سپاسگذاری» را از آنها درک می‌کنیم. در حالی که معنای این دو کاملاً با هم فرق دارد. و به همین لحاظ می‌فرماید:

«من لم یشرک المخلوق، لم یشکر الخالق – هر کس شکر مخلوق را به جای نیاورد، شکر خالق را به جای نمی‌آورد». در حالی که می‌فرماید: «حمد فقط مخصوص خداوند است».

حمد؛ سپاسگذاری توأم با پرستش است. یعنی سپاس عبد از معبود. ولی «شکر» صرفاً سپاسگذاری است که هر کسی موظف است از واسطه‌ی فیض خود نیز ممنون و سپاسگذار باشد.

یا علی گفتن: با توجه به مواردی در مبحث «دعا و توسل» گفته شد، پاسخ این بخش نیز روشن گردید. اگر منظور از «یا علی» گفتن، توسل به آن مقام بزرگوار نزد خداوند باشد، نه تنها اشکالی ندارد، بلکه عین عبادت و بندگی خداوند و اطاعت از آیه‌ی کریمه‌ی فوق الذکر می‌باشد، اما اگر منظور مبدأ و منشأ وجود و فیض دانستن ایشان است، بدیهی است که اشکال دارد.

دقت شود که طبق احادیث (اصول کافی باب اسمای الهی، ج1)، نه تنها «یا علی، یا حسین، یا فاطمه، یا مهدی»، بلکه حتی اگر اسم‌های خدا بدون قصد کردن خود خدا خوانده شود، شرک است. بر اساس مضمون این روایات:

هر کسی اسم خدا را بدون قصد کردن خودش صدا کند، کافر است. چون غیر از او را صدا کرده و هر کسی اسم و خودش را با هم قصد کند، مشرک است. چون دو چیز را خوانده و دوگانه پرستی کرده و هر کسی خدا را قصد کند و او را با اسماءاش بخواند، موحد است.

x-shobhhe.com