احکام و حقوق/شبهه70

نمی‌دانیم بصره کی به تصرف درآمد، اما هیچ‌گاه یک مبحث علمی – در هر موضوعی که باشد – را به صورت شعاری مطرح ننماید، چرا که حتماً پاسخ لازم از تحقیقات حاصل نمی‌شود، به ویژه اگر در خصوص حقوق و احکام (چه در اسلام و چه در غیر اسلام) باشد؛ مضافاً بر این که در مقام تحقیق، هیچ گاه نباید ذهن را دچار خلط مبحث نمود. به عنوان مثال در همین سؤال مطروحه تأمل نمایید، واقعاً پاسخ دهنده باید که کدام مبحث برسد؟ جهاد و انواع آن و احکامش را مطرح کند و یا تحلیل سیاسی و نظامی کند که چرا به فاو حمله کردیم و چرا به میانمار حمله نمی‌کنیم؟! حتی اشاره به آنها سبب می‌شود که انتقاد شود چرا پاسخ طولانی است؟!

الف – احکام اسلامی، واژگان، ادبیات و اصول خود را دارد و از منابع خود که عبارت باشند از «قرآن، سنّت، عقل و اجماع»، استنباط، استخراج و بیان می‌شوند، اما ممکن است همین واژگان در محاوره به معانی متفاوتی به کار رود.

به عنوان مثال «جهاد» که هر گونه تلاش در هر عرصه‌ای، به نحوی که مقابله با دشمن باشد، با «قتال» که صرفاً به جنگ اطلاق می‌گردد متفاوت است، هر چند که ممکن است جهاد، قتال را هم شامل گردد. پس جهاد به معنای اول، بر هر انسان عاقل، بالغ و مسلمانی واجب است و فتوا نمی‌خواهد. حکم عقل است و البته حکم وحی است.

ب – اما «قتال» نیز گاه تدافعی است و دفاع بر همگان واجب است. چنین نیست که اگر دشمن حمله کرد و مال و جان را هدف قرار داد و به کشوری نفوذ کرد، مسلمان بگوید: ببخشید، شما هر کاری می‌خواهید بکنید تا من استفتاء کنم که آیا اجازه دارم از دینم، از خودم، از کشورم و نوامیس مادی و معنوی‌ام دفاع کنم یا خیر؟

اما گاه «قتال» ابتدایی است. در اینجا فتاوا متفاوت است، برخی منوط به حکم امام معصوم (ع) دانسته بودند، اما برخی دیگر از زمان شیخ مفید (ره) تا فقهای معاصر، ولایت فقیه را همان ولایت مطلقه معصوم می‌دانند، پس اگر حفظ اسلام و مسلمین مستلزم امر به جهاد ابتدایی باشد، اقدام می‌کنند. چنان چه مقام مظعم رهبری در پاسخ استفتاء ذیل بر همین معنا تأکید می‌نمایند:

س 1048: جهاد ابتدايى در زمان غيبت امام معصوم (عليه‌السلام) چه حکمى دارد؟ آيا جايز است که فقيه جامع‌الشرايط مبسوط اليد (ولىّ امر مسلمين) حکم به آن کند؟

جواب: «بعيد نيست که حکم به جهاد ابتدايى توسط فقيه جامع‌الشرايطى که متصدّى ولايت امر مسلمين است، در صورتى که مصلحت آن را اقتضا کند، جايز باشد، بلکه اين نظر اقوى است.»

ج – اما این که چرا به فاو پیش‌روی کردیم و به میانمار حمله نمی‌کنیم، دلایلش به فتوا بر نمی‌گردد، بلکه به شرایط جنگ و دفاع بر می‌گردد.

وقتی سپاهی با دشمن متجاوزی که استان‌های کشور را به اشغال درآورده می‌جنگد، این طور نیست که وقتی او را تا مرزها بیرون راند، بعد اطراق کند و گمان نماید که اگر قدمی جلو بگذارد، دیگر جهاد تهاجمی یا ابتدایی می‌شود. خیر. بلکه باید به قلب دشمن زد و او را نابود کرد.

دفاع از جنایاتی که علیه مسلمین در سرتاسر عالم می‌شود نیز شرایط و امکانات خودش را می‌خواهد. کشوری مثل میانمار همسایه ما نیست که بتوان لشکرکشی کرد و اگر بود نیز (مثل بحرین)، احکام چنین نیست که عقل را تعطیل کند و مثلاً یک هواپیما یا چندتا نیرو بفرستد و بعد منفعل عواقبش گردند. اینها دیگر علم، بصیرت، مدیریت، برنامه‌ریزی و ... خواهد نه یک فتوی ساده که آیا واجب است یا خیر؟ آیا با معصوم است یا ولی فقیه نیز می‌تواند حکم دهد و ... .

منبع:x-Shobhe