پاسخ شبهه ناقص بودن عقل و ایمان و
پرهیز از مشورت با زن که به نهج البلاغه استناد می‌گردد چیست؟
در دیدگاه اسلام عزیز، جنسیت هیچ نقشی در ارزش‌ها ندارد، چرا که
جنسیت به بدن بر می‌گردد و بدن نیز یک عنصر مادی است که ارزشی بر او
مترتب نمی‌گردد.
بدن، بد و خوب و یا حلال و حرام ندارد. بدن انسان هیچ گاه مسلمان یا
کافر، متقی یا فاجر، عالم یا جاهل، صادق یا کاذب، فاضل یا رذل، هدایت
یافته یا گمراه نمی‌گردد. بدن انسان که مبین جنیست (مرد و زن) اوست،
مانند بدن حیوانات است که مانند آنها نیازهای غریزی و مادی مانند:
خوردن، آشامیدن، مسکن، پوشش، صیانت از خود و متعلقات و منافع مادی،
جفت‌گیری و تولید مثل و ... دارد و در برآوردن این نیازها نیز قوانین و
احکام عقلی نمی شناسد و به جز محدودیت‌های مادی، چارچوب و حد بر
نمی‌دارد و به همین دلیل است کسانی که قائل به حیات دنیوی بوده و
ماده‌گرا (ماتریالیسم) هستند، هیچ چیز را به جز منافع خود «ارزش و ضد
ارزش» نمی شمارند و برای دستیابی به حوایج شان به هر جنایت هولناکی دست
می‌زنند و در فلسفه‌های نوین نیز این جنایات را توجیه می‌کنند. بلکه
درک و برخورداری از فضیلت‌ها، همه با عقل نظری و عقل عملی حاصل می‌گردد
و متعلق به روح آدمی می‌شود که عقل و روح زن و مرد ندارد.
«علامه آیت الله جوادی آملی: عقل نظری که وصفش اندیشه و علم است [که]
آن هم، نه مذکر است و نه مؤنت، دل که کارش کشف و شهود است، آن هم، نه
مذکر است و نه مؤنث، جان که وصفش فجور و تقوا است، نه مذکر است و نه
مؤنث، چه این که فجور و تقوا هم نه مذکر است و نه مؤنث.» (زن در آینه
جلال و جمال، ص 79)
الف - با توجه به مقدمه فوق که مستند به آیات، احادیث و ادله‌ی عقلی و
ادراکات فطری است، معلوم می‌شود که اگر روایت یا حدیثی مغایر با این
معنا بیان شد، یا نظر به وجه و شرایط خاصی دارد و یا اساساً اعتبار و
صحت آن مورد تردید است.
پیامبر اکرم (ص) که به تصریح خداوند متعال در قرآن کریم، به جز وحی
نطقی نداشته و سخنی به زبان نمی آورند می‌فرمایند: «تکریم نمی‌کنند زن
را مگر کریمان و آنان را حقیر نمی شمرند مگر فرومایگان. (نهج الفصاحه،
ح 152) و همین بیان نگاه اسلام به زن را روشن می‌سازد.
پس اگر روایتی دال بر نقص عقل در زن نقل شده، اگر صحت و اعتبارش به
اثبات رسیده باشد، به شرایط و موارد خاص بر می‌گردد و نه یک قانون کلی.
چنان چه حضرت علی علیه‌السلام می‌فرمایند: «تو را بر حذر می‌دارم از
مشورت با زنان، مگر آن زنانی که به دارا بودن کمال عقل تجربه شده‌اند»
(نهج البلاغه، نامه 31) و این امری است که در مورد مردان هم قید شده
است و حکم وحی، بیان معصوم (ع) و حکم عقل نیز بر این است که با هر کسی
نمی شود مشاوره کرد و مشاور باید از شرایط ویژه ای از جمله عاقل بودن و
اشراف به موضوع مورد مشاوره و عدالت در موضوع و برخورداری از جانب داری
به خاطر اهداف یا منافع شخصی و ... برخوردار باشد.
ب - مبحث «نقصان دین در زنان» نیز به احکام بر می‌گردد، چرا که وازه‌ی
«دین» در بسیار از موارد در احادیث به معنای احکام الهی است. پس همان
طور که در اجرای احکام در برخی از موارد به مرد و زن تخفیف داده شده
است (مثل نماز یا روزه مسافر)، انجام برخی از احکام در شرایط خاص مثل
دوره ی ماهانه یا شیر دادن به طفل، حضور در جبهه، حضور در نماز جمعه،
وجوب قضاوت و ... نیز به زنان تخفیف داده شده است و از این امور به
نقصان دین یاد می‌شود.
ج - گاهی نیز ستایش و نکوهش (چه در مورد مرد و چه در مورد زن) به شرایط
زمانی و مکانی و علل خاص و یا موارد خاص بر می‌گردد و عمومیت ندارد، هر
چند که ممکن است در لفظ بیانی به ظاهر عمومی شود. مثلاً اگر گفته شد:
«جوانان دچار هیجانات بوده و کم عقل هستند» بیان یک قاعده است نه یک
حکم قطعی راجع به هر جوانی.
اگر در روایات دقت شود، نسبت به برخی از شهرها و یا اقوام نکوهش‌ها و
یا سرزنش‌هایی شده است، اما اطلاق آنها نه عمومی است و نه یک حکم قطعی.
به عنوان مثال اگر پیامبر اکرم (ص) ایرانی‌ها ستودند و به نسل یا قوم
سلمان فارسی (ره) مباهات نمودند، معنایش این نیست که همه ایرانی‌ها در
همه زمان‌ها مشمول این ستایش هستند. یا اگر حضرت علی علیه السلام راجع
به مردم کوفه و بصره آن سرزنش های محکم را دارند، مفهوم و مقصود این
نیست که همه اهل و کوفه و بصره در تمامی ادوار تاریخی مشمول این
سرزنش‌ها هستند. بالاخره اهل نجات از قوم نوح که سوار بر کشتی شدند، در
کوفه بودند و مرکز حکومت حضرت علی علیه السلام کوفه بوده است و مرکز
حکومت جهانی حضرت مهدی (عج) نیز شهر کوفه خواهد بود.
همین طور است ستایش‌ها یا نکوهش‌هایی که راجع به اقوام، یا مردان و
زنان آمده است. بسیاری از این نکوهش‌ها (به ویژه در خصوص مشورت با زن)
موضوع خاص دارد و به ماجرای جنگ جمل و فرمانروایی یک زن در مقابله با
ولایت، امامت و حکومت حقه امیرالمؤمنین (ع) بر می‌گردد که عمدتاً ریشه
در احساسات، حسادت‌ها، حقدها و منفعل شدن‌های زنانه داشت.
x-shobhe.com
