93/11/28
لطفا حدیثی را درباره محدوده حجاب زن ذکر
کنید یا حدیثی که بیان کند پیدا بودن صورت زن جایز است.
پاسخ اجمالی
در آیه 31 سوره نور و در بسیاری از روایات محدوده حجاب بیان شده است.
خداوند در آیه مذکور میفرماید: "به زنان مؤمن بگو که چشمان خود فرو گیرند
و شرمگاه خود نگه دارند و زینت های خود را جز آن مقدار که پیداست،
آشکار نکنند و مقنعه های خود را تا گریبان فرو گذارند و زینت های خود
را آشکار نکنند، جز برای شوهر خود یا پدر خود و یا... و نیز چنان پای
بر زمین نزنند تا آن زینت که پنهان کرده اند دانسته شود...".
در اصول کافی روایات متعددی درباره محدوده حجاب بیان شده است که این
روایات در باب "آنچه از زنان است و نگاه کردن به آن جایز است"، جمع آورِی
شده است.
مسعدة بن زیاد از امام صادق (ع) نقل می کند که وقتی از حضرت درباره
زینتی که زن می تواند آشکار کند سؤال شد، فرمود: صورت و دو کف دست.
البته از نظر اسلام، پیدا بودن صورت زن در صورتی اشکال ندارد که بدون
آرایش یا همراه با آرایشهای خیلی جزئی؛ مثل اصلاح صورت و چیدن ابروها
(که در بعضی از عرفها آرایش به حساب نمی آید) باشد.
پاسخ تفصیلی
حجاب و پوشش زن به حدی اهمیت دارد که خداوند متعال در قرآن مجید
آن را مطرح کرده است. خداوند متعال در سوره نور در این باره میفرماید:
"به زنان مؤمن بگو که چشمان خود فرو گیرند و شرمگاه خود نگه دارند و
زینت های خود را جز آن مقدار که پیداست، آشکار نکنند و مقنعه های خود
را تا گریبان فرو گذارند و زینت های خود را آشکار نکنند، جز برای شوهر
خود یا پدر خود و یا ... و نیز چنان پای بر زمین نزنند تا آن زینت که
پنهان کرده اند دانسته شود...". [1]
بسیاری معتقدند که صورت و دست ها از مچ به پایین (وجه و کفین) از حکم
حجاب استثنا شده اند و در آیه هم قراینى بر این استثنا وجود دارد؛ از
جمله:
الف. استثنای زینت ظاهر در آیه فوق، خواه به معناى محل زینت باشد یا
خود زینت، دلیل روشنى است بر این که پوشاندن صورت و کفین لازم نیست.
ب. مفهوم دستور آیه فوق در مورد انداختن گوشه مقنعه [و روسری] به روى
گریبان، که منظور، پوشانیدن تمام سر و گردن و سینه است و سخنى از
پوشانیدن صورت در آن نیست، قرینه دیگرى بر این مدعا است [2] . شواهد
تاریخى نیز نشان مىدهد که نقاب زدن بر صورت در صدر اسلام جنبه عمومى
نداشته است. [3]
ائمه طاهرین (ع) نیز در روایات زیادی، در توضیح و تفسیر این آیه شریفه،
مقدار لازم حجاب و پوشش واجب را بیان کردهاند. فضیل یسار (یکی از
یاران امام صادق) می گوید از آن حضرت سؤال کردم: آیا ذراعین (از مچ تا
آرنج دست) زن، از زینتی که خداوند فرموده است نباید آن را برای غیر
شوهران خود آشکار کنند، محسوب میشود؟ حضرت فرمود: "بله و آنچه از بدن
از خمار (روسری یا مقنعه) پایین تر است از زینت حساب می شود...". [4]
همچنین مسعدة بن زیاد از امام صادق (ع) نقل می کند که وقتی از حضرت در
باره زینتی که زن می تواند آشکار کند سؤال شد فرمود: "صورت و دو کف دست".
[5]
البته باید به دو نکته توجه داشت:
1. از نظر اسلام، پیدا بودن صورت زن در صورتی اشکال ندارد که بدون
آرایش یا همراه با آرایشهای خیلی جزئی که در عرف زینت به حساب نمی
آید، باشد و مفسده ای را هم به همراه نداشته باشد. [6]
2. در مواردی که بیان می شود پوشیدن وجه و کفین لزومی ندارد، به این
معنا نیست که نگاه و نظر به آن از طرف مرد اشکالی ندارد، چون ملازمهای
بین آن دو نیست و آنچه در این جا بدان پرداختیم مسئله اوّل است. [7]
[1] نور، 31، ترجمه آیتی.
[2] توضیح: در شأن نزول این آیه گفته اند که عرب ها در آن زمان
روسرى و مقنعهاى مىپوشیدند که دنباله آن را روى شانهها و
پشت سر مىانداختند، به طورى که مقنعه پشت گوش آنها قرار مىگرفت
و تنها سر و پشت گردن را مىپوشاند، ولى قسمت زیر گلو و کمى از
سینه که بالاى گریبان قرار داشت، نمایان بود. اسلام این وضع را
اصلاح کرد و دستور داد دنباله مقنعه را از پشت گوش یا پشت سر
جلو آورده و به روى گریبان و سینه بیندازند. نتیجه آن بود که
تنها گردى صورت باقى مىماند و بقیه بدن پوشانده مىشد.
[3] تفسیر نمونه، ج 14، ص 450 ، 451.
[4] "عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا
عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الذِّرَاعَیْنِ مِنَ الْمَرْأَةِ أَ
هُمَا مِنَ الزِّینَةِ الَّتِی قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ
تَعَالَى وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ
قَالَ: نَعَمْ وَ مَا دُونَ الْخِمَارِ مِنَ الزِّینَةِ وَ مَا
دُونَ السِّوَارَیْنِ، اصول کافی، ج 5 ، ص 521، باب یحل النظر
الیه من المرأة.
[5] "عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ
عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ زِیَادٍ
قَالَ: سَمِعْتُ جَعْفَراً وَ سُئِلَ عَمَّا تُظْهِرُ
الْمَرْأَةُ مِنْ زِینَتِهَا قَالَ: الْوَجْهَ وَ الْکَفَّیْن"،
وسائل الشیعة، ج 20، ح 25429، ص 203، باب یحل النظر الیه من
المرأة بغیر التلذذ.
[6] نک: استفتائات امام خمینی، ج 3، ص 256، سؤال 33و34 ؛ توضیح
المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج2، ص 929(شرح بیشتر در
زمینه بحث فقهى و روائى این مسئله، در مباحث نکاح در فقه آمده
است).
[7] برای آگاهی بیشتر، نک: مسئله حجاب، مطهری، مرتضی، ص 164-
235.
منبع:اسلام کوست |