مستندى درباره ميلاد و وفات حضرت معصومه(س)

ميلاد:

ميلاد مسعود حضرت فاطمه معصومه(س) در روز اول ذيقعده سال 173 هـجري واقع شده است. مدرك اين سخن، گفتار محدث خبير، علامه گرانقدر مرحوم آية الله شيخ على نمازى (متوفى دوم ذيحجة الحرام سال هـجري) صاحب كتاب ارزشمند«مستدرك سفينه» و ده ها كتاب ديگر است، كه ايشان در صفحه 257 جلد هشتم كتاب مستدرك سفينه در ماده «فطم» ، شرح زندگانى حضرت معصومه(س) را با اين عبارت آغاز مي كند:

فاطمة المعصومه المولودة فى غرة ذى القعده سنة173...
«بايد توجه داشت كه در مورد روز و ماه ولادت آن حضرت هيچ قول مخالفى نقل نشده است.البته در سال ولادت آن حضرت اختلافى بين سال هاى 173 و 183 هـجري است كه با توجه به سال شهادت حضرت موسى بن جعفر(ع) در سال 183 هـ ق واين كه آن حضرت سال هاى آخر عمر را در زندان و دور از خانواده به سر مى برده اند و نيز با تحقيق و بررسى هاى تاريخى ديگر، ميلاد ايشان در سال 173 صحيح تر به نظر مى رسد.

مدارك ديگرى كه در مورد روز ولادت آن حضرت در دسترس مى باشد، به شرح ذيل است:
1ـ عوالم العلوم، تأليف: علامه بحرانى، ج 21،ص 328.

2ـ گنجينه آثار قم، تأليف: شيخ عباس فيض، ج 1، ص 386.

3ـ حياة الست، تأليف: مرحوم شيخ مهدى منصورى، ص 10.

4ـ فاطمه بنت الامام موسى الكاظم، تأليف: دكتر محمد هادى امينى(فرزند علامه امينى)، ص 21،5

5ـ زندگى حضرت معصومه(س) تأليف: مرحوم شيخ مهدى منصورى، ص 34.

وفات :

وفات آن حضرت در سنة 201 است.كه براين اساس حضرت در سن 28 سالگى رحلت كرده اند.
مداركى كه در بيان سالروز وفات آن حضرت مورد استناد واقع شده، به شرح ذيل است:
1ـ تاريخ قم، تأليف: حسن بن محمدبن حسن قمى، ص213.

2ـ بحار الانوار، تأليف: علامه محمدباقر مجلسى، ج 48، ص 290.

3ـ اعيان الشيعه، تأليف: سيدمحسن امين، ج 8، ص 391.

4ـ رياحين الشريعه، تأليف: شيخ ذبيح الله محلاتى، ج 5، ص 32.

5ـ بحارالنساب، تأليف: ملك الكتاب شيرازى، ص 160.

6ـ انوار المشعشعين، تأليف: شيخ محمد على بن حسن كاتوزيان، ج 1،ص 208.

7ـ منتهى الآمال، تأليف: شيخ عباس قمى(ره)، ج 2، ص 242.

8ـ مراقد المعارف، تأليف: شيخ محمد حرزالدين، ج 2، ص 163.

9ـ دائرة المعارف شيعه، تأليف: سيد حسن امين، ج 3، ص 231.

10ـ گنجينه دانشمندان، تأليف: شيخ محمد رازى، ج 1،ص 14.

اما در مورد روز و ماه وفات آن حضرت اجمالا رابطه سه قول مطرح است:

1ـ دهم ربيع الآخر.

2ـ دوازدهم ربيع الآخر.

3ـ هشتم شعبان.

دهم ربيع الآخر

 مدارك اصلى اين قول:
1ـ وسيلة المعصوميه، تأليف: مير ابو طالب «واعظ تبريزى» ، صفحه 65.

2ـ زندگانى حضرت معصومه(س)، تأليف: شيخ مهدى منصورى، متوفاى 146 هـ ق.

3ـ درياى سخن، تأليف: سقازاده تبريزى.

البته منشأ اين قول نسخ خطى دو كتاب به نام هاى: «نزهة الابرار فى نسب اولادالائمة الاطهار» ، تأليف: سيد موسى برزنجى شافعى مدنى و كتاب «لواقح الانوار فى طبقات الأخيار» ، تأليف: شيخ عبدالوهاب شعرانى شافعى مدنى، متوفاى سال 937 است.

گر چه نسخه هاى خطى اين دو كتاب هم اكنون در دسترس نيست، لكن مرحوم شيخ آقا بزرگ تهرانى در كتاب «الذريعه، ج 24، ص 107» به رؤيت اين كتاب تصريح فرموده است و آن را يكى از آثار صاحب تأليف مى داند. همچنين صاحب كتاب «كشف الظنون، ج 2، ص 1565» ، به وجود و رؤيت كتاب لواقح الانوار تصريح فرموده است.

دوازده ربيع الآخر:

مدرك اين قول نقلى است كه مرحوم آيت الله حاج شيخ على نمازى در مستدرك سفينه (ج 8،ص 258) آورده است.

هشتم شعبان:

مدرك اين قول نقلى است كه مرحوم شيخ مهدى منصورى در كتاب «حياة الست، ص 11» از نسخه خطى «رسالة العربية العلويه» منسوب به شيخ حر عاملى آورده است، لكن متأسفانه از اين كتاب هم اكنون هيچ اثرى موجود نيست.

نتيجه :

گر چه به فرموده بعضى در رابطه با سالروز وفات حضرت معصومه(س)، مستند قوى در دسترس نيست و اجمالا آنچه موجود مى باشد همين است كه از نظر خوانندگان گرامى گذشت، اما انصاف اين است كه بايد روزى را به عنوان ولادت آن جضرت و روزى را به عنوان وفات آن جضرت گرامى داشت، زيرا به هر حال حضرت يك روز به دنيا آمده و يك روز هم رحلت نموده است و چناچه قولى قوى براى تعيين اين روز در دست بود كه خوب، والا به همان اقوال ضعيف از باب تسامح در ادله سنن متمسك مى شويم و آن دو روز را به همين عنوان احترام مى كنيم.

البته در روز ولادت «اول ذيقعده» اين بانوى بزرگوار مشكل اختلاف اقوال وجود ندارد، اما در مورد روز وفات حضرت براى جمع بين قول اول و قول دوم آستانه مقدسه قم سالانه اقدام به برگزارى مراسم سوگوارى در سه روز«دهم، يازدهم و دوازدهم ربيع الآخر» مى نمايد و اين ايام را به نام «ايام معصوميه» ناميده است.
به اميد آن كه در اين ايام از اين بانوى بزرگوار و شفيعه روز جزا تجليل شايانى صورت گيرد.

 محمد نظرى