گزارشی از فصلنامه «تحقیقات علوم قرآن و حدیث»

 نخستین نشریه تخصصی و آكادمیك قرآنی در ایران

نخستین نشریه تخصصی و آكادمیك قرآنی با عنوان«تحقیقات علوم قرآن و حدیث» در ایران آغاز به كار كرد.

دپارتمان علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا(س) وابسته به معاونت پژوهشی این دانشگاه از تابستان امسال (سال ۸۳) نخستین نشریه علمی، تخصصی و دانشگاهی قرآنی را وارد عرصه فرهنگ كرد.

هدف از تأسیس این نشریه به قرار زیر است:
۱- اطلاع‌رسانی و توسعه پژوهش‌های قرآنی و روایی.
۲- ایجاد فرصتی در‌خور برای تبادل آراء و اندیشه‌های قرآن‌پژوهان و حدیث شناسان و ارائه تصویری جهانشمول از دین مقولات دینی.
۳- ایجاد بستری مناسب برای عرضه ایده‌های نو و نقد و كالبد شكافی آنها به منظور پاسخگویی به پرسش‌های معرفتی نسل كنونی و نهادینه ساختن فرهنگ دینی.
۴- توجه خاص به طرح آراء اندیشمندان معاصر در حوزه مسائل دینی؛ به ویژه مسائل زنان، با تأكید بر قرآن و نصوص روایی.

از جمله ویژگی‌های این نشریه، نگارش و نوشتاری بودن تمامی مقالات این نشریه است كه این ویژگی بر تخصصی و آكادمیك بودن نشریه مهر تأكید می‌زند؛ همچنین «چكیده» داشتن هر مقاله به همراه «كلید واژگان» آن، از دیگر مؤلفه‌هایی است كه در مدخل تمامی مقاله‌ها، مورد لحاظ قرار گرفته است. حوزه‌های مختلف این نشریه به چهار حوزه: موضوعات قرآنی، موضوعات حدیثی، معرفی و نقد متون و اسناد و گزارش و گفت‌وگو است.

در مقدمه شماره نخست این نشریه درباره ضرورت انتشار فصلنامه «تحقیقات علوم قرآن و حدیث» آمده است: «امروز نگاه جامعه به دین و در نتیجه نگرش پیشینیان است، از یك سو، زایش و پیدایش علوم جدید، تمدن، فلسفه و فرهنگ جدید را برنتافته است و از سوی دیگر، انبوهی از مشكلات نظری در مباحث متعدد به تعالیم دینی یورش آورده و در این كار‌‌‌زار، برداشت‌هایی دینی را نیز تحت تأثیر قرار داده است. تلاظم و تعارضات عمده در میان مجموعه معارف، اذهان دانش‌پژوهان را به آشفته و ایشان را همواره به مقابله با امواجی تازه وا می‌دارد و فهم قرآنی و مواریث روایی ما را نیز به چالش نو سوق می‌دهد. در عصر كنونی ارائه تصویری جهانشمول از دین و مقولات دینی به منظور برقراری تعاملی تأثیرگذار با جهان معاصر، دغدغه فكری اندیشمندان قرآن و دین‌‌پژوهان است. ما نیز قابلیت جهانی‌شدن پایبندی به مفاهیم و مقولات دینی را باور داریم. در این عرصه، بر متفكران، دانشگاهیان و همه كسانی كه متكفل جریانات فكری و فرهنگی در جامعه‌اند، بایسته است تا با روش‌بینی، گوهر دیانت را در پناه سلاح اندیشه و استدلال، صیانت كرده و با گشودن دریچه‌های نقد و نقادی و پرهیز از مطلق‌گرایی، امكان تبادل آراء را فراهم سازند و با كالبد‌شكافی ایده‌هایی نو به پاسخگویی نیازهای فكری و معرفتی كنونی همت گمارند.

اسلام‌پژوهان را شایسته است كه در فضایی آزاد و روشن با اجتناب از غوغا‌سالاری، عوام‌زدگی، جمود و برخوردهای احساسی صرف با مضامین دینی به طرح معضلات و مشكلات فكری و نظری جامعه كنونی خود بپردازند و همت خویش را به بررسی و تحلیل زبان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شناختی، تاریخی و جامعه‌شناختن قرآن مصروف دارند و معانی عصری انسان‌شناختی، اجتماعی، تاریخی و اخلاقی قرآن و حدیث را كه پاسخگویی نیازهای عصر جدید است، از متون و نصوص دینی استخراج كنند.

فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث، جایگاهی است برای عرضه و تضارب این گونه اندیشه‌ها. اعضای هیأت تحریریه این نشریه عبارتند از: پروین بهارزاده (مدیر مسئول)، عبدالكریم بی‌‌آزار‌شیرازی (سردبیر)، محمدباقر حجتی، زهرا شادی نفیسی، محمدعلی مهدوی‌راد.

از اهم مقاله‌های شماره نخست این نشریه: «بررسی تحلیلی قومیت در آیه» «الرجال قوامون علی الناء» / فاطمه رحمانی، خاورشناسان رویكردهای نوین در «جمع قرآن» / فروغ پارسا، زنان ایرانی و نقش آنان در گسترش حدیث و علوم آن / نهله غروی، كتاب شناسی جهانی «قرآن كریم»/ بهاءالدین خرمشاهی، نكاتی روش شناختی درباره فصل چهارم كتاب مطالعات قرآنی / اندرو رویپین درباره فصل چهارم كتاب مطالعات قرآنی/ اندور ریپین – ترجمه مرتضی كریمی‌نیا.

شماره دوم این فصلنامه، قرار است تا پایان دی ماه امسال چاپ و پخش شود. از مقاله‌های شماره دوم: معناشناسی و رابطه آن با دانش تفسیر قرآن / محمدعلی ایازی، شیوه تعارض مفاهیم قرآن با ضرورت وجود معلوم و نقد آن است.