نگاهی به زندگی و افكار امام موسی صدر

گزارش خبری زير به قلم جناب آقای حميدرضا محمد؛ كارشناس محترم گروه فرهنگ و معارف معاونت برون مرزی سازمان صدا و سيمای جمهوری اسلامی ايران تهيه و تنظيم شده است. اين گزارش خبری در تاريخ 1384/9/15 از راديو های برون مرزی جمهوری اسلامی ايران به زبان های عربی، انگليسی، چينی، روسی، آلمانی، فرانسوی، ژاپنی، ايتاليايی، آلبانيايی، اندونزيايی، اسپانيولی، بوسنيايی، هندی، هوسا، عبری، ارمنی، قزاقی، بنگالی، سواحيلی، تاجيكی، دری، كردی، تركی، پشتو، اردو و ازبكی برای مخاطبان و شنوندگان در سراسر جهان پخش شده است. متن كامل اين گزارش خبری برای مطالعه و بهره برداری بازديدكنندگان و علاقمندان در سايت موسسه فرهنگی تحقيقاتی امام موسی صدر درج می شود.

گوينده راديو:
در روز 31 اوت سال 1978 ، حادثه ای عجيب و غيرمعمول در روابط بين الملل اتفاق افتاد. امام موسی صدر رهبر سياسی و مذهبی پرنفوذ لبنان كه شش روز قبل از آن، برای ديداری رسمی به ليبی رفته بود، ناگهان ناپديد شد. به گفته همراهان امام موسی صدر، وی برای آخرين بار به ملاقات معمر قذافی رهبر ليبی رفت و پس از آن، ديگر ديده نشد. مقامات ليبی بارها تاکيد کرده اند که امام موسی صدر پس از ديدار از اين کشور به ايتاليا رفته است، اما دولتمردان رم اين موضوع را تکذيب کرده اند. دولت لبنان نيز براين باور است که رهبر مسلمانان لبنان در ليبی ربوده شده و در آن کشور زندانی است. به اين ترتيب، سرنوشت اين متفکر و روحانی بزرگ مسلمان پس از 27 سال همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد.

گوينده راديو:
امام موسی صدر در سال 1928 در شهر مقدس قم در ايران متولد شد. خانواده صدر از خانواده های مشهور اهل علم به شمار می روند. امام موسی صدر از نوجوانی آموزش دروس دينی را آغاز کرد و از اساتيد بزرگی چون امام خمينی (ره)، آيات عظام بروجردی، حکيم، خويی و علامه طباطبايی در حوزه های علميه قم و نجف بهره برد و به مراتب بالای علمی دست يافت. آيت الله امام موسی صدر از فراگيری علوم و دانش های جديد نيز غافل نبود و در سال 1950 م به عنوان اولين روحاني، وارد دانشگاه تهران شد و در رشته اقتصاد فارغ التحصيل شد. وی همزمان با تحصيل به فعاليتهای فرهنگی و سياسی نيز پرداخت و مسئوليت چند گروه و مجله اسلامی را برعهده داشت.

گوينده راديو:
سال 1959 نقطه عطفی در زندگی امام موسی صدر به شمار می رود. در اين سال برخی از اساتيد وی با توجه به وضعيت ناگوار مسلمانان لبنان و بويژه شيعيان اين کشور، از او خواستند به لبنان برود. از اين پس، وی خود را وقف محروميت زدايی از مسلمانان لبنان و رفع اختلافات اقوام و مذاهب مختلف نمود. لبنان کشوری است که در آن مذاهب اسلامی شيعه و سنی و مسيحيان مارونی و دروزيها فعال هستند. در لبنان، شيعيان اکثريت نسبی را در اختيار دارند، اما در هنگامی که امام موسی صدر به لبنان هجرت کرد، حقوق آنها رعايت نمی شد. علاوه برآن، حضور پناهندگان فلسطينی در داخل لبنان و همسايگی اين کشور با رژيم صهيونيستي، اوضاع لبنان را پيچيده کرده است.

گوينده راديو:
امام موسی صدر با وجود آنکه يک روحانی مسلمان و شيعه است، اما در لبنان کوشيد تا همه مذاهب و احزاب را حول محور وحدت و تماميت ارضی کشورشان به هم نزديك کند. در اين راستا، وی شيوه گفتگو و تبادل نظر با صاحبان اديان مختلف را در پيش گرفت و به موفقيتهای جالبی در اين زمينه دست يافت، بطوری که اعتماد آنها را به خود جلب کرد. امام موسی صدر به مسائل سياسی و اقتصادی جامعه شيعيان لبنان توجه خاصی داشت. وی در سال 1969 « مجلس اعلای شيعيان لبنان » را جهت ساماندهی و تمرکز امور شيعيان محروم جنوب لبنان پايه گذاری کرد. اما با وجود حملات و توطئه های رژيم صهيونيستی عليه لبنان، ساماندهی اوضاع لبنان دشوار می نمود. به همين علت، امام موسی صدر همزمان با حمايت قاطع از فلسطينيان و آرمان آزادی فلسطين اشغالي، در سال 1975 تاسيس جنبش مقاومت لبنان را اعلام کرد تا به مقابله با ارتش رژيم صهيونيستی بپردازد. آيت الله صدر درطول دو دهه حضور خود در لبنان، موسسات آموزشي، رفاهی و خيريه متعددی برای رسيدگی به مشکلات محرومان لبنانی نيز ايجاد کرد.

گوينده راديو:
امام موسی صدر با دور انديشی و تيزبينی خاص خود به عنوان يک روحانی و متفکر مسلمان و انقلابی در مقابل ظلم و ستم ايستاد و از مظلومين و محرومين حمايت کرد. البته اقدامات امام موسی صدر به لبنان اختصاص نداشت، بلکه او در مورد همه ستمديدگان، احساس مسئوليت می کرد. به همين سبب بود که وی استبداد و خفقان رژيم پهلوی در ايران را نيز که وطنش بود، برنمی تافت و با نهضت اسلامی مردم ايران به رهبری حضرت امام خمينی ( ره ) همراه بود. امام موسی صدر بارها از حرکت انقلابی استاد خود امام خمينی ( ره ) حمايت کرد و هرآنچه از دستش بر می آمد برای پيشبرد اين قيام اسلامی، انجام داد.

گوينده راديو:
حوزه فعاليتهای امام موسی صدر ، فراتر از لبنان بود. وی علاوه بر لبنان، کوشيد زمينه های نزديک شدن اسلام و مسيحيت را نيز پايه گذاری كند و در همين راستا در سال 1965 سلسله گفتگوهای اسلام و مسيحيت را بنيان نهاد. امام موسی صدر در شناخت اسلام دارای روشن بينی خاصی بود و از تحجر و تنگ نظری به دور بود. حجت الاسلام محمد خاتمی رئيس جمهور سابق ايران در اجلاس بين المللی « كلمه سواء » ( سخن يكسان و مشترك ) در لبنان که در روز اول دسامبر جاری برگزار شد در مورد اين صفت امام موسی صدر گفت: « در مجلس باشکوهی که به نام عالم بزرگ و زمان شناس و روشن بين، حضرت امام موسی صدر برپا شده است، بايد از دين سخن گفت، دينی که رهاننده آدمی از جهل و خشونت و بيداد است و امام موسی صدر زندگی خود را وقف آن کرده بود. » در اين اجلاس که به دعوت مرکز مطالعات و تحقيقات امام موسی صدر برگزار شد، شيخ عبدالامير قبلان نائب رئيس مجلس اعلای شيعيان لبنان گفت: « امام موسی صدر می خواست اجتماعی بنا نهد که در آن انسان محور باشد و توسعه انسانی غايت و هدف وی بود. زيرا انسان گرامی ترين مخلوق خداوند است. »

گوينده راديو:
دراين ميان، سوال اساسی اينست که چه بر سر اين متفکر برجسته اسلامی آمده است؟ و چرا هنوز سرنوشت امام موسی صدر مشخص نشده است؟ دادگاه ايتاليا در سال 1979 پس از تحقيقات گسترده، اعلام کرد که اين شخصيت سياسی – اسلامی، هرگز به ايتاليا نيامده است و مسئول جان وی دولت ليبی است. دولت لبنان نيز همين موضع را اعلام کرد و خواستار استرداد امام موسی صدر از طرابلس شد. اما درحرکتی مشکوک، چندی پيش بار ديگر پرونده وی در يک دادگاه محلی ايتاليا گشوده شد. اين دادگاه تحت نفوذ دولت ليبي، چنين رای داد که آيت الله صدر در ايتاليا ربوده شده است. اين رای دادگاه ايتاليا درحالی صادر شد که بسياری از منابع مطلع و حتی سازمان عفو بين الملل در سال 2001 ادعای ليبی مبنی بر خروج امام موسی صدر از اين کشور را نادرست خوانده اند. جالب آنکه خود قذافی نيز در سال 2002 اعتراف کرد که اين دانشمند مسلمان در ليبی ربوده شده است. برهمين اساس بسياری براين باورند که دادگاه محلی ايتاليا برای صدور حکمی برخلاف واقع، تحت نفوذ برخی مسئولين داخلی اين كشور و همچنين تطميع مقامات ليبی قرار داشته است.

گوينده راديو:
پرسش مهم ديگر درمورد وضعيت كنونی امام موسی صدر است. اگرچه اخباری در مورد شهادت اين شخصيت مجاهد به گوش می رسد، اما اين اخبار اندک، ضعيف و تناقض آميز هستند. در مقابل، اخبار و اطلاعاتی حاکی از زنده بودن امام موسی صدر در دست است و برخی از زندانيان آزاد شده از زندانهای ليبي، اظهار داشته اند که وی را ديده اند.
به هرحال، سرنوشت شخصيتی برجسته و تاثيرگذار چون امام موسی صدر نه تنها برای لبنان، بلکه برای جهان اسلام مهم است. به همين علت کشورهايی چون لبنان و ايران همچنان پی گير پرونده وی هستند و بسياری از مسلمانان و حتی غيرمسلمانان، چشم به راه بازگشت اين انديشمند مسلمان و طرفدار محرومين می باشند.