انتشار كتاب «حديث عشق و فطرت»
مشتمل بر مجموعه مقالاتی درباره آيت‌الله
شاه‌آبادی
كتاب «حديث عشق و فطرت»؛ مجموعه مقالات
درباره آرای حكمی آيت‌الله شاه‌آبادی به
كوشش پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی
منتشر شده است.
كتاب «حديث عشق و فطرت»، مجموعه مقالات
درباره آرای حكمی معرفتی عارف حكيم
آيت‌الله العظمی محمدعلی شاه‌آبادی (قدس
سره) به كوشش پژوهشگاه فرهنگ و انديشه
اسلامی به تازگی منتشر شده است.
مقاله «آيت‌الله شاه‌آبادی و برهان
فطرت عشق بر اثبات واجب‌الوجود» نوشته
محمدجواد پيرمرادی، «چيستی عشق با نگاهی
بر آرای آيت‌الله شاه‌آبادی» اثر محمدجواد
رودگر، «تجسم اعمال در آرای آيت‌الله
شاه‌آبادی» نوشته منيرالسادات پورطولمی،
«مرگ و آخرت از ديدگاه حكيم شاه‌آبادی»
اثر عزيزالله افشاركرمانی، «فطرت الهيه
آدم تجلی اسم اعظم الاهی» اثر زهره
نادری‌نژاد، «بيان و ترويج معارف عرفانی»
نوشته منصور ولی، «چيستی عشق در عرفان
اسلامی» اثر ملك‌محمد فرخ‌زاد، «درنگی در
عرفان‌نمايی‌ها و شبه عرفان‌های جامعه
امروز» اثر حسينعلی رحمتی، «آرای آيت‌الله
شاه‌آبادی در آثار حضرت امام خمينی» نوشته
نجفقلی حبيبی، «فطرت محجوب، معنويت ممسوخ»
نوشته حميدرضا مظاهری سيف، «تبيين دين به
زبان روز» اثر مژگان سخايی و ... از
مقالاتی هستند كه در اين مجموعه منتشر شده
اند.
در ابتدای نخستين مقاله اين كتاب؛ يعنی
«آيت‌الله شاه‌آبادی و برهان فطرت عشق بر
اثبات واجب‌الوجود» به قلم «محمدجواد
پيرمرادی» می‌خوانيم: دو عامل اساسی ما را
به طرح انديشه‌های شاه آبادی (ره) فرا
می‌خواند: تأثير او بر انديشه و شخصيت
معمار انقلاب اسلامی كه به ما سبك جديدی
از انديشه و زندگی بخشيد و ديگری نقش
«نظريه فطرت» وی در دين‌شناسی معاصر.
شاه‌آبادی نظريه «فطرت» را با رويكردی
هرمنوتيكی از آيه فطرت استنباط كرده است.
اين نظريه تمام فلسفه و زير‌ساخت ساختمان
انديشه دينی شاه آبادی است.
يكی از مسائل مهم كلامی در عصر جديد
مسئله خاستگاه دين است، كه مبتنی بر
فرضياتی؛ چون فقدان پايه منطقی برای دين،
نفی ريشه در ذات و سرشت آدمی برای دين و
به طوركلی نفی سرشت برای آدمی است. «نظريه
فطرت» شاه‌آبادی پاسخی اسلامی به اين
مسئله و در عين حال خط بطلانی بر
پيش‌فرض‌های طراحان مسئله و پاسخ‌های
جامعه‌شناختی و روان‌شناختی آنها است.
نظريه فطرت كه به عنوان «برهان فطرت»
در دين‌شناسی شاه آبادی مطرح شده است،
نخستين بار از سوی وی و سپس از طريق
شاگردان مكتب وی وارد عرصه ادبيات دينی
معاصر شده است. تفاوت ديدگاه شاه آبادی با
ديگر معتقدان به اين نظريه اين است كه وی
آن را به عنوان روشی منطقی برای اثبات
مبدا واجب‌الوجود به كار گرفته است و با
استفاده از مبادی و مقدمات انسان‌شناختی،
وجود‌شناختی و معرفت‌شناختی به براهين
فطری متعددی بر اثبات واجب‌الوجود می‌رسد
كه يكی از آنها «برهان فطرت عشق» است.
اين برهان با دو تقرير بيان شده است كه
صغرای قياس «عشق فطری انسان به كمال مطلق»
در هر دو يكی است ولی كبرای قياس گاهی
مبتنی بر قاعده تضايف است و گاهی نظريه
عصمت فطرت و احكام آن است.
به راستی چرا بايد به آيت‌الله شاه
آبادی بپردازيم، چه ضروريتی ما را به طرح
اندشه‌های و روش فكری وی وا می‌دارد؟
انديشه‌های شاه آبادی از چه شاخه‌ای
برخوردار است و در عصر حاضر پاسخ په پرسشی
است؟ مسئله خاستگاه دين و منشا دين‌داری
از جمله مسائل مهم علم كلام در عصر جديد
است. سيطره پوزيتيويسم بر انديشه‌های عصر
و تعميم روش‌های تحقيق روی ماده خام به
ساحت موجودات زنده، به ويژه انسان و
پيدايش علوم رفتاری جديد، سبب خروج دين و
علوم مربوط به ان از حوزه انديشه و حيات
انسان غربی گرديد، به گونه‌ای كه پس از
دوران جدايی و فرار از دين، اصل را بر
بی‌دينی گذاشته و سعی كردند رفتارها و
باورهای دينی را تحليل روان‌شناختی و
جامعه‌شناختی نمايند، گويی كه دين هيچ
مبنای منطقی و ذاتی در وجود انسان ندارد.
نظريه فطرت كه پاسخی قرآنی ـ اسلامی به
مسئله خاستگاه دين و نظريه‌ای رقيب در
برابر ديدگاه‌های روان‌شناختی و
جامعه‌شاختی در پاسخ به مسئله مذكور است،
تحت عنوان برهان فطرت يا دين فطری در
انديشه‌های شاه آبادی مطرح شده است و به
راستی او در ميان دانشمندان معاصر اسلامی
در طرح اين نظريه به منزله يك روش پيش‌تاز
است.
علامه طباطبايی و شاگرد برجسته‌اش شهيد
مهطری در توسعه اين مفهوم در ادبيات ما
نقش ويژه‌ای دارند، ولی حق تقدم در طرح
اين نظريه در قرن حاضر با شاه آبادی است.
برهان فطرت تمام انديشه شاه آبادی را در
معارف اسلامی تشكيل می‌دهد و می‌توان گفت
اين نظريه از طريق ايشان وارد حوزه علميه
قم شد. بعد از شاه آبادی استادان علوم
معقول تأثيرگذار بر حوزه علميه، امام
خمينی و علامه طباطبايی بودند كه اين
نظريه در انديشه هر دو جايگاه ممتازی
دارد.
قرن بيستم ميلادی شاهد انسان دوران‌ساز
در صحنه اجتماعيات بود كه بيشتر توفيقاتش
در اين قلمرو را مرهون ساحت فردی و
شخصيتی‌اش بود: انسانی انديشمند، عارف،
فيلسوف، فقيه، سياست‌مدار هم و به طور كلی
مرد انديشه و عمل، مردی از سنخ پيامبران
كه به كلی از عالمان هم عصر و اسلاف خويش
متمايز بود: او معمار انقلاب اسلامی بود.
مطالعه در شخصيت عظيم آن فرزانه، اين پرسش
را ايجاد می‌كند كه به راستی در كدام مكتب
پرورش يافته بود و زير تأثير و نفوذ شخصيت
كدامين استاد بوده است. بدون ترديد در
پاسخ اين پرسش و در رأس كسانی كه بر شخصيت
امام خمينی تاثيرگذار بوده‌اند و از روی
اين تأثير و نفوذ در كلمات و سكنات امام
می‌توان رد پای آنها را يافت، حضرت
آيت‌الله ميرزا محمدعلی شاه ابادی (قدس
سره) است؛ و اين خود مناسبت منطقی ديگری
برای پرداخت به شاه آبادی است، امام خمينی
(ره) تمام معارف حقه اسلامی را فطری
می‌داند و تصريح می‌كند كه در اين مسئله
از محضر شيخ عارف كامل شاه آبادی ـ كه
منفرد است در اين ميدان ـ استفاده كرده
است.
استاد شهيد مرتضی مطهری نيز كه مسئله
فطرت را ام‌المسائل معارف اسلامی می‌داند،
سال‌ها شاگرد امام خمينی در فلسفه بوده
است. بدين سان نقش و تأثيرگذاری مرحوم
آيت‌الله شاه آبادی در نظريه فطرت در عصر
حاضر آشكار می‌شود؛ پس می‌توان گفت نظريه
فطرت و دين فطری و خداشناسی فطری نه تنها
در فرهنگ اسلامی؛ بلكه در فرهنگ دينی
نخستين بار در قرآن كريم بيان شده است،
اما به عنوان روشی برای انديشيدن درباره
معارف، توحيدی در سده اخير، نخستين بار
توسط آيت‌الله شاه‌آبادی مطرح شده است.
... حاصل تقحيقات شاه ابادی را در اين
زمينه می‌توان در كتاب‌های «شذرات
المعارف» و «القران و العتره»، «الايمان و
الرجعه»، «و الانسان و الفطره» يافت كه
اين سه كتاب اخير به زبان عربی نگاشته و
در مجموعه‌ای به نام رشحات البحار به چاپ
رسيده‌اند. آن‌گونه كه از آثار اندك به
جامانده از شاه آبادی ـ بيشتر آثار آن
مرحوم نزد امام خمينی بوده كه متأسفانه
هجوم ساواك به منزل امام مفقود شده است ـ
برمی‌آيد و كسانی چون امام خمينی (ره) نيز
بر آن تأكيد دارند تلاش آيت‌الله شاه
آبادی بر اين بوده است كه با استفاده از
مواد فلسفی، عرفانی و قرآنی و روايی در
قالبی منطقی موانع حركت و سير و سلوك را
از سر راه ذهن شاگردانش بردارد و آنها را
به سوی عمل هدف‌مند رهنمون سازد كه در
نهايت حاصل تلاش او انسانی صالح و وارسته
خواهد بود. كار و هدف پيامبرانه شاه آبادی
انسان‌سازی است؛ به همين دليل در وادی
انديشه و مدعيان حكمت نظری توقف نمی‌كند و
با نظارت بر حكمت علمی می‌انديشد. اين
ويژگی نظام آموزش و پرورش نزد وی است: از
انديشه آغاز می‌كند و غايتش نيل به محصولی
به نام انسان است كه الگويش انسان‌های
كامل‌اند ...»
كتاب 551 صفحه‌ای «حديث عشق و فطرت»،
مجموعه مقالات درباره آرای حكمی معرفتی
عارف حكيم آيت‌الله العظمی محمدعلی
شاه‌آبادی با بهای 6500 تومان و شمارگان
1500 نسخه به تازگی با كوشش سازمان
انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی
منتشر و در اختيار علاقه‌مندان به آثار
علمی و عملی آيت‌الله شاه‌آبادی
قرارگرفته‌است.
منبع:خبرگزاری
قرآنی ايران (ايكنا)
