جشنواری شعر فجر نيازمند افقهايی گستردهتر
نخستين جشنوارهی شعر فجر با تمام برنامهريزیها، حرف و حديثها،
بايدها و نبايدها به كار خود پايان داد؛ اما در اين ميان به نظر میرسد هنوز از
بسياری از ظرفيتهای شعری كشور در اين جشنواره مغفول ماندهاست!
سالهای
سال است كه جشنوارههای شعری، قسمت اعظمی از جريان ادبی ما را تحت سيطرهی خود قرار
داده است و به هر بهانهای بسياری از اهالی ادب را گردهم میآورد.
بیشك تمامی جشنوارهها عرصهای برای بيان خلاقيت فردی و
راهكارهای برای تشويق جوانان اهل قلم برای كسب خلاقيت آزادی فردی و تجلی آن در روان
جمعی است كه میتواند با پذيرش نوآوریهای پيوسته تعالی يابد.
جشنوارهی شعر فجر نيز با چنين رسالتی از ابتدای مهرماه امسال در
سطح جشنوارهها مطرح شد؛
اما در نخستين شعر فجر، مانند ديگر جشنوارههای شعری، كمتر
خلاقيتی در عرصههای گوناگون آن مشاهده شد.
همان برگزاركنندگان، برگزيدگان و داوران در كنار هم يك گروه بزرگ
و قوی را تشكيل دادند؛ اما اين كه چرا در كشور ما هميشه يك گروه بزرگ نمیتواند
نتيجهای بزرگ دهد؛ بايد آسيبشناسی شود.
شعر فجر با تمام كاستیهای خود به گفتهی «عليرضا قزوه» دبير اين
جشنواره، اتفاقی بزرگ در عرصهی جريان ادبی محسوب شد، اتفاقی كه با تمام شتابزدگی
میتواند تنفس تازهای برای جريان شعر و ادبيات امروز رقم زند.
در جشنوارهی شعر فجر بخشهای مختلف با چيدمان به اصطلاح تازهای
كنار هم قرار گرفته بودند، بخشهايی در طول سالهايی پس از پيروزی انقلاب اسلامی
با حمايت متوليان خود، به ژانرهای ادبی تبديل شدهاند.
عليرضا قزوه دبير جشنواره شعر فجر اعتقاد داشت كه كمبود بودجه و
وقفهی طولانی در برگزاری اين جشنواره آسيبهای زيادی را به اين جشنواره وارد كرده
است؛ آسيبهايی كه جبران آن تا سالهای آينده ادامه خواهد داشت.
شكی نيست كه كمبود هزينه میتواند مشكلات زيادی را بر سر راه يك
جشنواره ايجاد كند، اما آيا رسالت واقعی يك جشنواره تنها صرف هزينهی هنگفت برای
اختصاص سكههای طلا به برگزيدگان آن است؟
جشنوارهی شعر فجر در نخستين گام با فراز و فرودهايی همراه بود كه
در بسياری از اين موارد نقاط ضعف، پررنگتر به چشم میخورد.
ديدگاه صاحبنظران به جشنوارهی شعر
فجر
«محمدحسين صفار هرندی» وزير فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفتوگو با
خبرنگار ايكنا با اعتقاد بر اينكه نخستين جشنوارهی شعر فجر شروعی مؤثر برای شعر
امروز است، گفت: شعر فجر توانست شكوه گرانمايهای از شاعران پيشكسوت و شاگردان
آنها را در كنار يكديگر به نمايش بگذارد.
وی جشنوراهی شعر فجر را محملی برای هدفمندی شعر امروز دانست و
افزود: جشنوارهی شعر فجر گامی بزرگ برای حركت اهالی شعر بود و باعث شد بسياری از
شاعران كفشهای همت را در اين عرصه به پا كنند.
صفار هرندی دليل وجود برخی از اين نقطه ضعفها را مربوط به حركت
نخست اين جشنواره دانست و آرزو كرد در سالهای آينده اين جشنواره با گامهای
مستحكمی رو به جلو حركت كند.
مهندس «محمدحسين ايمانی خوشخو» معاون هنری ارشاد و از بانيان اصلی
برگزاری جشنوارهی شعر فجر دربارهی نكات قوت و ضعف اين جشنواره به خبرنگار ايكنا
گفت:جشنوارهی شعر فجر به عنوان يك شروع حركتی بزرگ بود و اميدواريم در سالهای
آينده با پشتوانهی شاعران كاملتر از پيش شود.
وی ارزيابی نكات ضعف اين جشنواره را به اصحاب رسانه و مطبوعات
واگذار كرد.
«عليرضا قزوه» دبير نخستين جشنوارهی شعر فجر نخستين دورهی اين
جشنواره را با آزمون و خطا همراه دانست و اظهار داشت: يك جشنواره با ارزشی كه
متوليان برای آن قائل میشوند، رشد میكند و جشنوارهی شعر فجر با استقبال گسترده
ای كه امروز از آن به عمل آمد، آيندهی روشنی را پيش رو دارد.
دكتر «محمدجواد محبت» از برگزيدگان شهرستانی اين جشنواره با
اعتقاد بر اينكه جشنوارهی شعر فجر بايد معيارهای مشخصی برای انتخاب شاعران داشته
باشد گفت: جشنوارهی فجر بايد در سالهای آينده با برنامهريزیهای سنجيده گسترش
يافته و با كمك ترجمهها به تمام دنيا راه يابد.
وی ترجمه را امری مهم در شعر امروز برشمرد و تأكيد كرد: شعر ما
امروز بيش از هر چيز نيازمند ترجمه است و وزارت ارشاد بايد با تقويت مترجمان آگاه
اقدامات لازم را برای جهانی شده شعر معاصر رقم زند.
«ميراحمد ميراحسان» منتقد شعر معاصر نيز با انتقاد از جايزههای
دولتی اين جشنواره تصريح كرد: اهالی شعر بايد خود متولی برگزاری اين جشنواره باشند
و چشمداشتی به پاداشهای دولتی نداشته باشند.
وی با اشاره به نحوهی داوری و داوران اين جشنواره تصريح كرد:
اكنون زمانی است كه بايد نگاههای افراطی و متحجرانه به ديدگاههای عادلانه تبديل
شود و نگرش در نحوهی داوریها تغيير يابد.
اين منتقد ادبی در پايان جشنوارهی شعر فجر از بركات انقلاب
اسلامی ارزيابی كرد كه به عنوان يك اتفاق میتواند در گسترهی جهانی مطرح شود.
در نخستين گام جشنوارهی شعر فجر در بخشهای شعر آزاد و نيمايی،
شعر كلاسيك، ملی و ميهنی، كودك و نوجوان، طنز، امام خمينی و انقلاب اسلامی و آيينی
با دعوت از سرايندگان اين عرصهها آغاز به كار كرد؛ اما بخش قرآنی همچنان به عنوان
بخشی مهجور در اين جشنواره باقی ماند.
جای خالی بخش قرآنی در جشنوارهی شعر
فجر
پيشنهاد ايجاد بخش قرآنی از سوی گروه ادب خبرگزاری ايكنا با
شاعرانی مانند، حميد سبزواری، مشفق كاشانی، فاطمه راكعی، عباس سجادی، مريم سقلاطونی
و ... با استقبال بسياری مواجه شد و بسياری از آنان بر اين عقيده بودند كه بخش
قرآنی میتواند موجب سازندگی فرهنگی و راهگشای جريانی تازه در شعر شود.
در اين ميان شاعرانی مانند پرويز بيگی حبيب آبادی، حسين اسرافيلی،
كامران شرفشاهی، اسماعيل امينی، ميرجلال الدين كزازی و ... ايجاد اين بخش را ضروری
ندانسته و اعتقاد داشتند كه بخش آيينی بخش قرآنی را در برگرفته است.
عبدالجبار كاكايی شاعر همواره آيينی بخش قرآنی شعر فجر را از
اهداف خودخواهانه ايكنا برای مطرح شدن دانست.
اما مهندس «محمدحسين ايمانی خوشخو» معاون هنری وزارت فرهنگ و
ارشاد اسلامی و «علی اكبر اشعری» مشاور فرهنگی رييس جمهور در گفتوگوی اختصاصی با
ايكنا از پيگيری و ايجاد بخش قرآنی خبر دادند (هزارا وعدهی خوبان يكی وفا نشود)
عليرضا قزوه دبير جشنوارهی شعر نيز در گفتوگو ايكنا، دربارهی
ايجاد بخش قرآنی در جشنوارهی فجر گفت: ايجاد اين بخش با وزير فرهنگ و ارشاد اسلامی
مطرح شد و وی ايجاد اين بخش را در جشنوارهای مستقل ميسر دانست.
صفارهرندی وزير فرهنگ و ارشاد اسلامی دربارهی صحبت قزوه اظهار
بیاطلاعی كرد.
آنچه مسلم است بخش قرآنی جشنوارهی شعر فجر میتوانست انتقال
تجربه، معرفت و هنری متعالی را برای جوانان امروز سبب شود و آنان را به سمت مفاهيمی
سوق دهد كه تاكنون الگويی پايا و با ثبات نسبت به آن نداشتهاند و بر غنای شعر
معاصر در آيندهای نزديك بيافزايد و اميد آن میرود برگزاركنندگان آن بدون در
نظرگرفتن برخی سوء تعبيرها نسبت به ايجاد اين بخش اقدامات لازم را به عمل آورند.
مردان حاكمان بلامنازع شعر
از نكات قابل توجه در ميان اسامی برگزيدگان برای دريافت سرو
بلورين آنچه آشكارا به چشم میخورد، وجود نام تنها دو زن شاعر در ميان مردان بود.
دبير جشنواره شعر فجر در نشست مطبوعاتی ضمن عذرخواهی از بانوان
شاعر گفت: در اين جشنواره جشنواره سعی شد تا در ميان برگزيدگان در يك و يا دو بخش
نام يك زن شاعر انتخاب شود، اما هيچكدام از شاعران زن موفق به كسب امتياز لازم از
سوی هيئت داوران اين جشنواره نشدند.
عدم انتخاب بانوان در شعر امروز گويای اين مطلب است كه حكمرانی
مردان بر گسترهی وسيع شعر همچنان ادامه دارد و خواهد داشت و جشنوارهی شعر فجر در
سمت و سوق دادن اين جريان موفق عمل نكرد.
تشتت و اختلاف سليقه ميان شاعران
قزوه در نشست مطبوعاتی اين جشنواره با اعتقاد بر اينكه برخی از
شاعران از فراخوان استقبال نكرده و از شركت در اين جشنواره امتناع كردهاند، اين
شاعران را روشنفكران كاذب كه قصد دارند كه شعر وارد جريانهای سياسی كنند دانست.
قزوه در گفت وگو با ايكنا نيز تشتت و فرقهگرايی شعر را از دلايل
عدم موفقيت شعر ارزيابی كرد و گفت: آنچه امروز سبب شد تا جشنوارهی شعر فجر با
وقفهای 25 ساله برگزار شود نبود اتحاد و فرقهگرايی ميان شاعران بوده است.
شايد نبود اتحاد ميان شاعران بود كه سبب شد در مراسم شب گذشته
تنها يك طيف مشخص از شاعران ديده شوند.
داوری طنزآميز بخش طنز
نكتهی جالب توجه ديگر در اين جشنواره انتخاب برگزيدگانی بود كه
در بخشهای مختلف به امر قضاوت و داوری در بخشهای اين جشنواره مشغول بودند.
چهرههای تكراری در بخشهای مختلف اين جشنواره گويای اين مطلب است
كه نسل امروز داوران شعر و ادبيات ما كمكم رو به انقراض میرود.
در ميان داوران اين جشنواره، داوران بخش طنز در اقدامی
مطايبهآميز سه داور از اعضای داوری را به عنوان برگزيده انتخاب كردند كه اين موضوع
انتقاد بسياری از اهالی قلم و منتقدان داوری شعر امروز را سبب شد اما همه از داوری
اين بخش به اين نتيجه رسيدند كه داوران نكتهسنج اين بخش بازهم به قصد مزاح نام خود
را به عنوان برگزيده اعلام كردهاند و چيزی به غير از اين نمیتواند باشد.
اما بازهم انتظار
شايد قضاوت و نقد دربارهی نخستين جشنوارهی شعر فجر هنوز امری
زودهنگام باشد و اين جشنواره فرصت بيشتری برای پرورش و بالندگی میخواهد اما از
اين نكته نيز نگذريم كه بايد چشمان خود را در برابر بسياری از كاستی های موجود آن
ببنديم و بگوييم جشنوارهی شعر فجر توانست فضای تنفسی تازه را در شعر امروز ايجاد
كند.
منبع: خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)