تقليد از مجتهد جامع الشرايط اعلم، مقيد به قيد «رجوليت يا انوثيت» نيست

برخی از فقها بر اين باورند كه مطلقاً تقليد از مجتهد جامع الشرايط اعلم جايز است و مقيد به قيد «رجوليت يا انوثيت» نيست.

به نقل از رسا، بانوی مجتهده، زهره صفاتی در پاسخ به اين پرسش كه آيا بانوان می‌توانند به اجتهاد و استنباط احكام از ادله برسند يا خير، اظهار داشت: اگر خانمی به آن سطح از كمال علمی برسد كه مجتهد شود، بدون شك تقليد وی از ديگران حرام است و بايد به فتوای خود عمل كند؛ اما اين كه فتاوای وی قابل تقليد برای ديگران باشد مورد اختلاف است.

وی به مبانی ديدگاه فقهی خود مبنی بر امكان اجتهاد مطلق بانوان اشاره و تصريح كرد: در ادله شرعی در كتاب و سنت، منعی برای اجتهاد مطلق زنان نمی‌بينيم، حتی طبق ادله اجتهاد و تقليد، هيچ دليلی مبنی بر منع تقليد از خانم مجتهد نمی‌بينيم.

مدرس خارج فقه بانوان حوزه علميه قم ديدگاه برخی فقهای گذشته و معاصر را درباره عدم اخذ قيد «رجوليت» در مرجع تقليد مدنظر قرار داد و خاطرنشان ساخت:

وی به تبيين فقهی «اعلم» پرداخت و اظهار داشت: «اعلم»؛ يعنی يك خبره كامل و كسی كه می‌تواند تمام باب‌های فقه را از آغاز تا انجام، از كتاب طهارت تا آخر ديات، تحليل كامل فقهی و استنباط كند.

بانوی مجتهده صفاتی با ذكر مثالی عرفی در باب اعلميت گفت: اگر خانمی در عالی‌ترين درجه علمی و تجربی در يك رشته مثل پزشكی قرار گيرد و حرف اول را در ميان متخصصان آن فن بزند، آيا می‌توانيم ديگران را از مراجعه به وی منع نماييم؟ شرع هم چنين منعی ندارد. در تقليد از مجتهد اعلم نيز چنين است؛ يعنی در ادله شرعی، حجتی كه جواز تقليد را به عدم جواز تبديل كند، نمی‌بينيم.

وی در پاسخ به اين پرسش كه اگر مجتهدی اعلم از ديگران شد و در رأس قرار گرفت، آيا ولايت همه امور به دست او قرار می‌گيرد يا خير؟ بحث «ولايت» را از «اجتهاد» جدا دانست و افزود: تقليد كردن از كسی، حتماً به معنای اعمال ولايت وی نيست. تقليد كردن يعنی پيروی از يك نظر درست، كامل و جامع علمی. وقتی مردم از اعلم تقليد می‌كنند، در حقيقت می‌گويند چون او ادله شرعی را به طور كامل ديده و بر آن تسلط دارد، از وی پيروی می‌كنيم. از اين رو يكی از ملاك‌های احراز اعلميت، تحقيق، تأليف كتب متقن علمی،‌ پرورش شاگردان زياد و خبره و مانند آن است؛ اما اين كه آيا اعلم، ولايت هم دارد يا خير، بحث ديگری است كه بايد در جای خود از آن بحث كرد.

استاد خارج فقه بانوان طلبه حوزه علميه قم به اين پرسش كه آيا «اعلم» بايد دارای برخی صلاحيت‌های اجتماعی در مرحله صدور فتوا باشد يا خير، چنين پاسخ داد: طبق حديث معروف «مَن كان من الفقهاء صائنا لنفسه، حافظا لدينه، مخالفا لهواه مطيعا لامر مولاه فللعوام أن يقلّدوه»، چه زن و چه مرد، هركس اين ويژگی‌ها و شرايط را داشته باشد، تقليد كردن از وی جايز است.

وی در پايان وجود برخی ويژگی‌های ديگر را در اوضاع امروزی از شرايط اعلميت برشمرد و گفت: در شرايط داخلی جامعه و بين‌الملی، اعلم بايد از نظر سياست داخلی و بين المللی، جهانی و اجتماعی بر مسايل روز تسلط داشته باشد تا بتواند امور دينی مردم را اداره كند. امور دينی تنها اقامه نماز، روزه و ساير عبادات فردی نيست. گاهی ده‌ها مسأله جديد و پيچيده در كنار هم پيش می‌آيد كه يك فقيه بايد پاسخ‌گوی همه آنها باشد.

خانم صفاتی اهميت حل مشكلات و پاسخ‌گويی به نيازهای بانوان را كمتر از مرجعيت ندانست و اظهار داشت: اگر خانمی با توانايی علمی بتواند پاسخ‌گوی معضلات فقهی بانوان در سطح ملی و فراملی باشد، ارزش و اهميت آن كمتر از مرجعيت نيست و در شعاع آن قرار دارد.

منبع: خبرگزاری قرآنی ایران