مفاهیم القرآن، نخستين تفسير موضوعی قرآن كريم

كتاب «مفاهيم القرآن» اثر آيت‌الله جعفر سبحانی، نخستين تفسير موضوعی قرآن كريم و به زبان عربی می‌باشد كه در هفت مجلد به نگارش درآمده و به چاپ رسيده است.

از اين مفسر تاكنون به صورت ترتيبی، در زمينه تفسير سوره‌های «فرقان، توبه، منافقون، حجرات، لقمان و صف»، اثراتی به چاپ رسيده است. اما ويژگی اين مجموعه زيبا و خواندنی، موضوعی بودن آن است و مهمترين ابتكار آقای سبحانی در زمينه تفسير قرآن کریم است.

مفسر در آغاز كتاب با مقدمه‌ای در اهميت قرآن و تفسير در جامعه اسلامی به بايستگی انقلاب در جهان تفسير اشاره كرده و دانشمندان را از تكرار در شيوه تفسير برحذر داشته است، آنگاه به مباحثی در زمينه نهايت ناپذيری قرآن و سير تطور تفسير و انواع تفسير و روش تفسير موضوعی اشاره كرده است.

دو جلد نخست آن به قلم «جعفر الهادی» تقرير شده است و بقیه مجلدات توسط خود ايشان به نگارش درآمده است. اين تفسير توسط نگارنده با نام جديد «منشور جاويد» با شرح تفصيل افزونی به زبان فارسی و در چهارده مجلد برگرانده شده است.

چکیده‌ای از مباحث مجلدات «مفاهیم القرآن»:

جلد اول:

موضوع مورد بررسی در اين مجلد، شرك و توحيد در قرآن است و به بحث‌هايی پيرامون ريشه‌های بت پرستی، خداشناسی فطری، توحيد ذاتی و براهين وجود خدا و يگانگی او پرداخته شده است. ترجمه اين مجلد، به صورت بسيط و گسترده در دو جلد يك و دو از تفسير «منشور جاويد» است.

جلد دوم:

موضوع مطرح شده در اين جلد، حكومت اسلامی، برنامه‌ها و ويژگی‌ها است كه با نام «مبانی حكومت اسلامی» به فارسی ترجمه شده است.

جلد سوم:

موضوع اصلی در اين جلد، رسالت جهانی، امی‌بودن پيامبر اكرم (ص)، خاتميت و زندگی ايشان در قرآن كريم است. مطالب اين مجلد به صورت مشروح و مفصل‌تر در دو مجلد هفت و ده از تفسير «منشور جاويد» به زبان فارسی است.

جلد چهارم:

موضوعات مورد بحث و بررسی در اين مجلد، اجر رسالت، معجزات و كرامات و شفاعت پيامبر اكرم (ص) است كه اين موضوعات تنها از ديد قرآن مورد بررسی قرار می‌گيرند. دراين مجلد، اشاره‌هايی به ويژگی‌های شخصی پيامبر (ص) نيز شده است، این مطالب به صورت بسيار مشروح در جلدهای هشت و ده از تفسير «منشور جاويد» به زبان فارسی نگارش شده است.

جلد پنجم:

مباحث اصلی اين مجلد، عصمت پيامبران و امامان، عدالت صحابه و اطاعت سلطان جائر در قرآن است، در اين مجلد پيرامون عصمت پيامبران و رسولان از ديدگاه فلاسفه و متكلمين و تفاوت رسول و نبی و ... بحث شده است. مطالب اين مجلد به صورت مبسوط در جلدهای پنج، هفت و ده از تفسير «منشور جاويد» به زبان فارسی نگارش شده است.

جلد ششم:

موضوع اصلی و مورد بحث در اين مجلد، اسماء و صفات الهی است و در دو جلد سيزده و چهارده از تفسير «منشور جاويد» آمده است.

جلد هفتم:

در اين جلد پيرامون شخصيت و زندگی پيامبر اكرم (ص) بحث شده است. و ضمن توضيح ويژگی‌های شخصيتی ايشان و وقايعی كه در زندگيشان رخ داده است، به تحليل اين وقايع نيز پرداخته شده است، مطالب اين مجلد به صورت بسيار مبسوط در دو مجلد شش و هفت به زبان فارسی به نگارش درآمده است.

روش مفسر:

روش مفسر در تبيين مطالب، تحليلی و ارشادی است و خواننده را در ضمن توصيف و تبيين آيات به مسائل معنوی و اخلاقی و آگاهی از امور اقتصادی ترغيب و تشويق می‌كند.

ابتدا پيرامون موضوع مورد بحث توضيح داده و سپس به ذكر آيات مرتبط با آن می‌پردازد و نيز از روايات متناسب با موضوع نيز استفاده كرده و گاهی نظريات دانشمندان اروپايی و آمريكايی را مطرح كرده و به نقد و بررسی نظرات آنان و پاسخ به شبهات آنان می‌پردازد و در غالب موارد بحث را به صورت سوال و جواب ادامه می‌دهد.

چاپ و نشر این اثر:

«منشور جاويد» و «مفاهيم القرآن» توسط ناشران مختلف چون «دارالقرآن الكريم»، «جامعه مدرسين» و «موسسه امام صادق (ع)»، «دارالاضواء»، «توحید» و ... چاپ و نشر گرديده است.

منبع: خبرگزاری قرآنی