به مناسبت 10 آذر سالروز شهادت «مدرس»

خسرو معتضد: «مدرس‌» هیچ‌گاه دچار جمود فكری نبود

یك محقق و نویسنده تاریخ معاصر ایران گفت: مدرس با آگاهی و دانایی خاص خود هیچ‌گاه دچار جمود فكری نبود؛ ساده زیستی، ركی، صراحت لجهه، سادگی و در عین حال سیاستمداری مردمی چون او الگویی ماندگار است.

خسرو معتضد محقق و نویسنده تاریخ معاصر ایران با اشاره به مجاهدت‌های شهید مدرس گفت:مرحوم مدرس بسیار آگاه به زمانه بود. او در فاصله سال‌های 1288 تا 1307 كه در صحنه‌ سیاست ایران حضور داشت، از همه امورات مملكتی اطلاع كامل داشت. جانبازی و مجاهدت‌های او در پیشگاه مردم ایران آشكار است. او با آگاهی و دانایی خاص خود هیچ‌گاه دچار جمود فكری نبود. در واقع او در «اوتار» خاصی نمی‌تنید.
وی افزود: ساده زیستی، ركی، صراحت لجهه، سادگی در عین حال سیاستمداری مردی چون او می‌تواند الگو بوده و اینگونه آدمیان در دل مردم باقی می‌مانند.
معتضد با اشاره به ارادت سردار سپه (رضا خان) به مرحوم مدرس به طوریكه به خانه مرحوم مدرس رفت و آمد می‌كرد،گفت: مرحوم مدرس با همه قدرت رضاخان با او خیلی عادی رفتار می‌كرد. نقل است كه در همه این رفت‌و‌آمدها كه «نصرت‌الدوله فیروز» هم حضور داشت با لحنی تحقیرانه خطاب به او می‌گفت كه قوری چای را شسته ‌و با چای از خود و رضاخان پذیرایی كند.
وی با اشاره به روحیه وطن‌ دوستی مرحوم مدرس و برخورد او در مقابله با اقدامات مزدورانه شیخ خزعل گفت:
شیخ خزعل دو چهره داشت. چهره اول همیشه طرفدار مشروطه بود. ولی چهره دوم او در اسناد خلیج فارس انعكاس یافته است.
او همیشه در تماس‌هایش با اعراب از «عربیت» خوزستان سخن می‌گفت. مدرس در نامه‌ای كه به او نوشت خطاب به شیخ خزعل گفت: «سیئات شما بر عموم مردم آشكار است.» او در واقع تو دهنی بزرگی به این عنصر خود فروخته زد.
وی تصریح كرد: خدمت بزرگ مدرس در سال 1298 و ایستادگی در برابر قرارداد وثوق‌الدوله عاقد قرارداد 1919 است. مجموع این پایمردی‌ها به دستگیری‌‌اش در سال 1299 منجر شد. چرا كه انگلیسی‌ها و سایر دول استعماری از او راضی نبودند.
معتضد در ادامه سخنش درباره شهادت مرحوم مدرس گفت: رضاشاه پس از به سلطنت رسیدن مدت‌ها درصدد جذب مدرس بود. ولی موفق نشد. عاقبت در سال 1307 شمسی او را به خواف تبعید كرد.او 9 سال زندانی بود. سرانجام به دلیل وقوع چند شورش از جمله شورش دوست محمدخان بلوچ در سال 1308،شورش حسین‌خان بچاقچی در سال 1310 و همچنین قیام مسجد گوهرشاد در سال 1314 و از ترس فرار او به افغانستان توسط سرپاس مختاری و ستوان یكم جهانسوزی در 26 رمضان در كاشمر به قتل رسید. و آنجا هم دفن شد.
خبر قتل او تا مدت‌ها پنهان بود. تا اینكه در 27 مهر 1320 و پس از فرار رضا شاه، شیخ الاسلام ملایری طی نطقی در مجلس شورای ملی این جنایت را آشكار كرده و سپس عاملان این قتل وحشیانه دستگیر شدند.
معتضد گفت: درسی كه می‌توان از مرحوم مدرس گرفت، ساده زیست بودن و بر سر مقام خود بودن است. او شخصی مطلع و آزاد اندیش بود.
وی افزود: تقی‌زاده در مجلس دوم داد و بیداد كرد كه: مملكت به جایی رسیده است كه در همه خانه‌ها گرامافون گذاشته و صدای آن همه جا را پركرده است و باید از طرف دولت برای جمع‌ كردن آنها اقدام صورت گیرد.
عكس‌العمل مرحوم مدرس بسیار شنیدنی است. او خطاب به تقی‌زاده گفت: این مزخرفات چیست؟ به مردم چه كار دارید؟ به مردم بگویید پنجره‌ها را ببندند تا صدا به بیرون نیاید.
جالب است تقی‌زاده غرب رفته و فرنگ دیده اینگونه گفت و مدرس هم آنگونه.این مسئله‌ای است كه ما هنوز پس از صدسال گرفتار آن هستیم.
معتضد در پایان گفت: سیاستمدار آخوند اصفهانی كه می‌گوید: «امروز زمان جنگ سرنیزه و شمشیر گذشته است،به فكر آسمان پیما (هواپیما) باشید.» (نطق مدرس در سال 1304 در مجلس شورای ملی) این آدم دوست داشتنی و ماندگار است. از این رو شناختن مسائل روز دنیا از مسائل مهمی است كه باید به آن توجه داشته باشیم و مدرس خالی از این مهم نبود.
گفتنی است؛ فردا پنج‌شنبه 10 آذر سالروز شهادت آیت‌الله سیدحسن مدرس است.