نداى آسمانى نشانه ظهور

نویسنده:محمدحسین مهورى

چكیده
براى ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام در احادیث پیشوایان معصوم‏علیهم السلام، نشانه‏هایى ذكر شده است . این نشانه‏ها در مدت زمانى طولانى به تدریج‏به وقوع مى‏پیوندد . در این میان برخى از نشانه‏ها نزدیك ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام تحقق مى‏یابد و برخى دیگر ممكن است‏سال‏ها پیش از ظهور آن حضرت اتفاق بیافتد . همچنین در احادیث پیشوایان معصوم‏علیهم السلام بر برخى از نشانه‏ها تاكید بیشترى شده و از آنها با صفت قطعى و حتمى یاد شده است .

از نشانه‏هایى كه نزدیك و متصل به ظهور حضرت تحقق مى‏یابد و در احادیث پیشوایان معصوم‏علیهم السلام برآن تاكید فراوانى شده، نداى آسمانى است . در مراحل مختلف ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام نداهاى گوناگونى شنیده خواهد شد، كه هریك از آنها بر حقانیت قیام آن حضرت دلالت مى‏كند و براى حق‏جویان و حق‏پویان هرگونه شك و شبهه‏اى را برطرف مى‏كند; ولى ندایى كه معروف است و در احادیث پیشوایان معصوم‏علیهم السلام بیشتر از آن سخن به میان آمده، ندایى است كه در آغاز ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام شنیده خواهد شد . در این مقاله، نخست‏به بیان ویژگى‏هاى این ندا خواهیم پرداخت و در پایان از دیگر نداها نیز سخن خواهیم گفت .

حقیقت نداى آسمانى
نداى آسمانى یكى از نشانه‏هاى حتمى ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام است كه در احادیث‏بسیارى به حتمیت و قطعى بودن آن اشاره شده است . امام صادق‏علیه السلام از جد بزرگوارش امیرالمؤمنین‏علیه السلام روایت مى‏كند كه فرمود: «در سه مورد منتظر فرج باشید!» ، سؤال شد: «آن سه مورد كدام است؟» ، امام فرمود: «اختلاف اهل شام در میان خود، پرچم‏هاى سیاه از خراسان و ندا در ماه رمضان .» (2)

زراره از امام صادق علیه السلام پرسید: «آیا ندا حق است؟» ، امام فرمود: «آرى به خدا سوگند! تا این كه هر قومى به زبان خویش آن را بشنود .» (3)

همچنین آن حضرت به عبد الله بن سنان فرمود: این امرى كه به سوى آن گردن كشیده‏اید (و منتظرش هستید)، واقع نمى‏شود تا این كه منادى از آسمان ندا دهد: بدانید فلانى صاحب امر است، پس جنگ و خونریزى براى چیست؟ (4)

و در حدیث دیگرى فرمود:
همانا قائم قیام نمى‏كند، تا منادى از آسمان ندایى دهد كه دختران در سراپرده و اهل مشرق و مغرب آن را بشنوند . (5)

ابو بصیر از آن حضرت روایت مى‏كند كه فرمود: «قائم‏علیه السلام ظهور نمى‏كند، تا این كه نامش از آسمان ندا داده شود .» (6)

سیف بن عمره مى‏گوید: «نزد منصور دوانیقى بودم . او بدون مقدمه به من گفت: اى سیف! گریزى نیست از این كه منادى نام مردى از فرزندان ابوطالب را ندا دهد .» ، سیف گفت: «آیا كسى این مطلب را روایت كرده است؟» ، منصور پاسخ گفت: «سوگند به آن كس كه جانم در اختیار اوست، با گوش‏هاى خودم از او شنیدم كه مى‏گفت: به یقین منادى نام مردى را ندا خواهد داد .» سیف گفت: «اى امیر المؤمنین! من مثل این حدیث را نشنیده‏ام!» منصور گفت: «اى سیف! وقتى آن ندا اتفاق افتاد، ما نخستین پاسخ دهندگان به آن خواهیم بود . او یكى از عموزادگان ماست! .» سیف: «كدام یك از عموزادگانتان؟» ، منصور: «مردى از فرزندان فاطمه!» آن گاه ادامه داد: «اى سیف! اگر من این مطلب را از ابو جعفر (امام باقر علیه السلام) محمد بن على نشنیده بودم و تمام اهل زمین چنین مطلبى را به من مى‏گفتند، هرگز از آنها نمى‏پذیرفتم . ولى او محمد بن على علیه السلام است!» (7)
احادیث مربوط به نداى آسمانى در حد تواتر است، به طورى كه جاى هیچ گونه شك و شبهه‏اى در این مورد باقى نمى‏گذارد .

ویژگى‏هاى نداى آسمانى
هنگام ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام دو ندا شنیده خواهد شد . یكى نداى آسمانى توسط حضرت جبرئیل (فرشته وحى) و دیگرى نداى شیطانى توسط ابلیس ملعون . ابو بصیر از امام باقرعلیه السلام روایت مى‏كند كه فرمود: «پیش از ظهور حضرت مهدى علیه السلام چاره‏اى از دو ندا نیست، ندایى از آسمان كه صداى جبرئیل است و صدایى از زمین كه صداى ابلیس ملعون است .» (8)
در شب جمعه، بیست و سوم ماه مبارك رمضان (9) ، جبرئیل (فرشته وحى) از آسمان نام و نام پدر حضرت مهدى‏علیه السلام را ندا مى‏دهد و مى‏گوید:
آگاه باشید كه حجت‏خدا در كنار خانه خدا ظهور كرد . از او پیروى كنید چرا كه حق با او و در اوست . (10) فلان بن فلان (نام حضرت مهدى‏علیه السلام و نام پدرش) قائم آل محمدصلى الله علیه وآله، بهترین امت و امیر و حاكم شماست . این مهدى‏علیه السلام است كه به شیوه داود علیه السلام و سلیمان‏علیه السلام قضاوت مى‏كند و درخواست‏شاهد و بینه نمى‏كند . پس جنگ و خونریزى براى چیست؟ به او گوش بسپارید و از دستوراتش پیروى كنید . بدانید كه حق با على‏علیه السلام و آل محمد و پیروان آن هاست و على‏علیه السلام و پیروانش رستگارند . اى مردم جهان! عمر جباران و ستمگران به پایان رسیده است . (11)

تمام موجودات جهان كه در آنها روح دمیده شده، در شرق و غرب گیتى، حتى دختران در سراپرده هر قومى به زبان خویش این ندا را مى‏شنوند . (12) این ندا از دور به همانگونه شنیده مى‏شود كه از نزدیك شنیده مى‏شود . (13)

نداى آسمانى انسان‏هاى خواب را بیدار مى‏كند و به صحن خانه مى‏كشاند . انسان‏هاى بیدار را به وحشت مى‏اندازد . بر اثر آن هر ایستاده‏اى مى‏نشیند، هر نشسته‏اى مى‏ایستد . دختران از سراپرده خارج مى‏شوند . (14) نداى آسمانى براى مؤمنان رحمت و براى كافران عذاب است . (15)

هنگامى كه مردم نداى آسمانى را شنیدند، آنچنان به وحشت مى‏افتند و متحیر و از خود بى خود مى‏شوند كه براى مدتى خشكشان مى‏زند و كوچك‏ترین تحركى از خود نشان نمى‏دهند، به طورى كه: «گویا بر روى سرهایشان پرنده‏اى نشسته است .» (16)

ندا دهنده این ندا، جبرئیل امین از آسمان است . (17) وقتى دختران این ندا را مى‏شنوند، پدرانشان را به قیام و خروج تشویق مى‏كنند . خداوند رحمت كند هر كس را كه از آن ندا عبرت و پند بگیرد و بدان پاسخ دهد . (18) وقتى منادى از آسمان ندا دهد كه حق با آل محمدصلى الله علیه وآله است، از آن پس نام حضرت مهدى‏علیه السلام بر سر زبان‏ها مى‏افتد و دوستى و محبت او در وجود مردم سیراب مى‏شود و آنان ذكرى جز نام او ندارند . (19)

نداى شیطانى
در پایان همان روز، (20) ابلیس ملعون در هوا بالا مى‏رود، به طورى كه از اهل زمین فاصله مى‏گیرد و ندا مى‏دهد: «بدانید حق با عثمان بن عفان و پیروان اوست . او مظلوم كشته شد، پس به خونخواهى‏اش قیام كنید و بدانید حق با سفیانى و پیروان اوست و عثمان و پیروانش رستگارند .»

با این ندا گروهى به شك مى‏افتند و چه بسیار انسان‏هاى متحیر و شاك كه در آتش سقوط مى‏كنند . این ندا از سوى ابلیس و از زمین سر داده خواهد شد . (21) همانگونه كه شیطان در شب عقبه علیه پیامبرصلى الله علیه وآله ندا داد . (22) امام صادق‏علیه السلام به معلى بن خنیس فرمود:

صداى جبرئیل از آسمان است و صداى ابلیس از زمین . پس از نداى اول پیروى كنید و از نداى دوم بر حذر باشید كه مبادا از آن فریب بخورید . (23)

در برخى از احادیث آمده است كه نداى شیطانى مردم جهان را به مسیحیت فرا مى‏خواند . از حضرت على‏علیه السلام روایت‏شده كه فرمود:
پس از فرو رفتن سپاه سفیانى در زمین در آغاز روز، منادى از آسمان ندا مى‏دهد: به راستى حق با آل محمدصلى الله علیه وآله است . سپس در پایان همان روز منادى ندا مى‏دهد: به راستى حق با آل عیسى (مسیحیان) است و این از روى نخوت و تكبر از جانب شیطان است . (24)

مقصود از آل عیسى در این حدیث پیروان او (مسیحیان) مى‏باشد . در حدیث دیگرى از امام باقرعلیه السلام نیز نظیر این مطلب آمده است، با این تفاوت كه روایت كننده، در این كه آیا امام‏علیه السلام «آل عیسى‏» فرمود یا «آل عباس‏» تردید كرده است . (25)

مضمون این احادیث‏با احادیثى كه محتواى نداى شیطانى را دعوت به سفیانى مى‏داند و ندا دهنده را شیطان معرفى كرده است، منافاتى ندارد . زیرا ممكن است نداهاى متعددى از سوى استكبار جهانى سر داده شود و آنان تمام بوق‏هاى تبلیغاتى خود را علیه قیام حضرت مهدى‏علیه السلام بسیج كنند و استناد آن به شیطان از این جهت‏باشد كه محرك آنان ابلیس است .

نداى آسمانى در قرآن
در احادیث‏بسیارى از پیشوایان معصوم‏علیه السلام آیه: «ان نشا ننزل علیهم من السماء آیة فظلت اعناقهم لها خاضعین‏» (یعنى) اگر بخواهیم، معجزه‏اى از آسمان بر آنان فرود مى‏آوریم تا در برابر آن گردن‏هایشان خاضع گردد . (26) ، بر نداى آسمانى تطبیق شده است . (27)

عبدالله بن سنان مى‏گوید: «خدمت امام صادق‏علیه السلام بودم . آن حضرت تكیه داده بود . در این حال شخصى از قبیله همدان به امام‏علیه السلام عرض كرد: اهل سنت‏به ما عیب مى‏گیرند و مى‏گویند: شما مى‏پندارید كه منادى از آسمان نام صاحب الامر را ندا خواهد داد! امام با شنیدن این سخن بسیار خشمگین شد، به حال عادى نشست و فرمود: این مطلب را از من نقل نكنید، بلكه از پدرم نقل كنید و در این كار هیچ ایرادى بر شما نیست; گواهى مى‏دهم كه از پدرم شنیدم كه مى‏فرمود: به خدا سوگند! این مطلب به طور شفاف و روشن در كتاب خدا هست; آنجا كه مى‏فرماید: «ان نشاء ننزل علیهم من السماء آیة فظلت اعناقهم لها خاضعین‏»

پس بر روى زمین احدى باقى نمى‏ماند مگر آن كه در برابر آن كرنش مى‏كند و گردنش فرود مى‏آید . وقتى اهل زمین از آسمان این ندا را شنیدند كه : «بدانید حق با على‏علیه السلام و پیروانش است .» به آن ایمان مى‏آورند . فرداى آن روز شیطان در هوا بالا مى‏رود، به طورى كه از اهل زمین پنهان مى‏شود . آن‏گاه ندا مى‏دهد: «بدانید حق با عثمان و پیروانش است، همانا او مظلوم كشته شد، پس به خون‏خواهى‏اش قیام كنید .» پس خداوند كسانى را كه ایمان آورده‏اند، در زندگى دنیا و در آخرت با سخن استوار بر حق ثابت مى‏گرداند و این نداى نخست است و كسانى كه در دلشان مرض (دشمنى با ما) است، از ما بیزارى مى‏جویند و به ما ناسزا مى‏گویند . آنان مى‏گویند: منادى اول افسونى است از افسون‏هاى اهل بیت، آن گاه امام صادق‏علیه السلام این آیه را تلاوت فرمود: «و ان یروا آیة یعرضوا و یقولوا سحر مستمر» (28) یعنى: هر گاه نشانه و معجزه‏اى مشاهده كنند، روى بر مى‏تابند و مى‏گویند: این سحرى دائم است . (29)

در حدیثى از امام باقرعلیه السلام، آیه: «و لو اذ فزعوا فلا فوت و اخذوا من مكان قریب‏» (30) یعنى: اى كاش مى‏دیدى هنگامى را كه وحشت زده‏اند و راه گریزى ندارند و از محل نزدیكى گرفته مى‏شوند; بر نداى آسمانى تطبیق شده است . (31)

«قل هو القادر على ان یبعث علیكم عذابا من فوقكم او من تحت ارجلكم او یلبسكم شیعا و یذیق بعضكم باس بعض انظر كیف نصرف الآیات لعلهم یفقهون‏» (32)

یعنى: بگو او تواناست كه از بالاى سرتان یا از زیر پایتان عذاب بر شما فرو فرستد یا شما را گروه گروه سازد و عذابتان را به یكدیگر بچشاند . بنگر كه چگونه آیات خود را به صورت گوناگون بیان مى‏كنیم . باشد كه بیندیشند .

در این آیه «عذاب از بالاى سر» ، به نداى آسمانى تفسیر شده است . (33)

«و استمع یوم یناد المناد من مكان قریب یوم یسمعون الصیحة بالحق ذلك یوم الخروج‏» (34)

یعنى: به گوش باش روزى كه منادى از نزدیك ندا مى‏دهد . روزى كه صیحه حق را مى‏شنوند، آن روز، روز خروج است . در حدیثى از امام صادق‏علیه السلام این آیه به نداى آسمانى تفسیر شده است . (35)

از مجموع این احادیث و همچنین احادیثى كه نداى آسمانى را از آسمان و نداى شیطانى را توسط شیطان و از زمین معرفى نموده است، استفاده مى‏شود كه نداى آسمانى و شیطانى از یك سنخ و یك جنس نیستند; بلكه نداى آسمانى معجزه‏اى است كه از راه‏هاى غیر عادى به وقوع مى‏پیوندد و نداى شیطانى كارى ساخته ابلیس و پیروان اوست، كه با كمك همین ابزار و وسائل مادى ایجاد مى‏گردد .

شناخت نداى حق از نداى باطل
در طول تاریخ، همواره در برابر دعوت پیامبران و هدایت گران راستین بشریت، گروهى به دروغ خود را مصلح، منجى و راهنماى انسان معرفى نموده‏اند . از این رو، پیامبران الهى براى اثبات مدعاى خود نیازمند معجزاتى بوده‏اند تا به وسیله آن، راست گویى، صداقت و حقانیت‏خود را براى مردم به اثبات برسانند . در فرهنگ شیعه، نیاز به معجزه تنها در اثبات نبوت خلاصه نمى شود; بلكه مقام و منصب امامت و جانشینى پیامبرعلیه السلام (كه بنا بر اعتقاد شیعه منصبى الهى بوده و لازم است افرادى از جانب خداوند براى تصدى آن انتخاب شوند) نیز به معجزه نیازمند است . زیرا بدون معجزه راهى براى شناخت آن براى بسیارى وجود ندارد و هر كس مى‏تواند مدعى رهبرى مسلمانان از جانب خداوند متعال گردد .

خداى متعال همان‏گونه كه براى اثبات نبوت معجزاتى در اختیار پیامبران قرار داده است تا به وسیله آن حق از باطل براى مردم جدا گردد و پیام‏آوران راستین خداوند از مدعیان دروغین نبوت باز شناخته شوند، به همین صورت در زمان ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام نیز معجزات متعددى از سوى خداوند به وقوع مى‏پیوندد تا حقانیت آن حضرت براى همه مردم جهان آشكار شود و مردم بتوانند به راحتى مصلح و منجى حقیقى را از مدعیان اصلاح باز شناسند و كسى جز از روى عناد و لجاجت‏با آن به مخالفت‏بر نخیزد .

یكى از آن نشانه‏ها و معجزات، نداى آسمانى است . نداى آسمانى راه هر گونه شك و تردیدى را بر تمام حق‏جویان و حق‏پویان مى‏بندد و حجت را بر همه تمام مى‏كند .

میمون البان مى‏گوید: «خدمت امام باقرعلیه السلام در خیمه‏اش بودم . آن حضرت گوشه خیمه را كنار زد و با اشاره به خورشید فرمود: «امر ما روشن‏تر از این خورشید است .» آن‏گاه ادامه داد: «منادى از آسمان ندا مى‏دهد كه فلان فرزند فلان (حضرت مهدى‏علیه السلام) امام است .» (36)

در حدیث دیگرى امام باقرعلیه السلام پس از ذكر برخى از نشانه‏هاى قیام حضرت مهدى‏علیه السلام فرمود:
اگر هر یك از این امور بر مردم مشتبه شود، پس نداى آسمانى بر آنان مشكل نخواهد شد، هنگامى كه نام او و نام پدرش ندا داده شود . (37)

امام صادق‏علیه السلام به ابن ابى یعفور فرمود: «تا نابودى فلانى (یكى از بنى عباس) و خروج سفیانى و كشته شدن نفس (زكیه) و سپاهى كه در زمین فرو مى‏رود و [شنیدن] صدا، دست نگه دار! .» ابن ابى یعفور پرسید: «صدا چیست؟ آیا آن منادى است؟» امام فرمود: «آرى! و به وسیله آن صاحب الامر شناخته مى‏شود .» سپس فرمود: «همه فرج در نابودى فلانى (از بنى عباس) است .» (38)

جابر جعفى از امام باقرعلیه السلام روایت مى‏كند كه فرمود: «هر آنچه بر شما مشكل شود، عهد نامه، پرچم و اسلحه پیامبر اكرم‏صلى الله علیه وآله و نفس زكیه از دودمان امام حسین‏علیه السلام بر شما مشكل نمى‏شود و اگر اینها نیز بر شما مشكل شود، پس نداى آسمانى به نام او و برنامه‏اش مشكل نخواهد شد .» (39)

البته در همه زمان‏ها شیطان‏ها و شیطان صفتان براى گمراه كردن مردم و ایجاد شك و تردید در میان آنان دست‏به تلاش‏هاى مزبوحانه‏اى زده‏اند و كوشیده‏اند با انجام كارهایى مشابه معجزات الهى، گروهى مردم ساده‏لوح و سطحى‏نگر را به انحراف بكشانند . آنها گرچه در كوتاه مدت توانسته‏اند گروهى از مردم را بفریبند، ولى هرگز نتوانسته‏اند براى مدت طولانى خورشید حق را زیر ابرهاى شك و تردید نگه دارند . نمونه روشن آن اقدام ساحران در برابر معجزه حضرت موسى است . در زمان ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام نیز گرچه نداى آسمانى خود به خود دلیل روشن و واضحى براى اثبات حقانیت‏حضرت مهدى‏علیه السلام است، ولى شیطان‏ها و پیروان آنها بیكار ننشسته و بوق‏هاى تبلیغاتى خود را به كار مى‏گیرند و تلاش مى‏كنند تا با ندایى مشابه با نداى آسمانى، امر را بر مردم مشتبه سازند .

زراره از امام صادق‏علیه السلام روایت مى‏كند كه فرمود: «نام قائم‏علیه السلام، ندا داده خواهد شد .» زراره پرسید: «ندا خاص ست‏یا عام؟» امام علیه السلام فرمود: ندا عام و همگانى است و هر قومى آن را به زبان خویش مى‏شنود .» زراره گفت: «با این كه نام امام علیه السلام ندا داده خواهد شد، پس چه كسى با او مخالفت مى‏كند؟» امام علیه السلام فرمود: «ابلیس مردم را رها نمى‏كند تا در پایان شب ندا دهد و مردم را به تردید اندازد .» (40)

همچنین زراره از آن امام‏علیه السلام روایت مى‏كند كه فرمود: «از آسمان منادى ندا مى‏دهد كه فلانى امیر است و منادى ندا مى‏دهد كه على‏علیه السلام و پیروانش رستگارند .» زراره گفت: «با این حساب چه كسى پس از نداى آسمانى با حضرت مهدى‏علیه السلام مى‏جنگد؟» امام‏علیه السلام فرمود: «شیطان ندا مى‏دهد همانا فلانى (مردى از بنى امیه) و پیروانش رستگارند .» زراره گفت: «پس چه كسى راست‏گو را از دروغ گو باز مى‏شناسد؟» امام فرمود: «كسانى كه پیش از نداى آسمانى آن را روایت مى‏كنند و معتقدند كه آن واقع خواهد شد و مى‏دانند كه خودشان بر حقند و راست مى‏گویند .» (41)

هشام بن سالم به امام صادق‏علیه السلام عرض كرد: «جویرى برادر اسحاق به ما مى‏گوید: شما معتقدید در زمان ظهور دو نداست: پس كدامیك از آنها راست‏گو و كدامین دروغ‏گوست؟» امام‏علیه السلام فرمود: به او بگویید: همان‏كس كه این مطلب را به ما گفته و تو منكر آن هستى، او راست گوست .» (42)

گویا سخن امام‏علیه السلام در این حدیث، به درستى گزارش نگردیده است و شاید مقصود امام‏علیه السلام این باشد كسانى كه پیش از وقوع نداى آسمانى از آن خبر مى‏دهند و آن‏را پیش گویى مى‏كنند، همانان ویژگى‏هاى آن را بازگو كرده‏اند كه به كمك آن ویژگى‏ها، مى‏توان این دو ندا را از هم باز شناخت و همین پیش‏گویى بر راست‏گویى و صداقت آنان دلالت مى‏كند . بنابراین، معتقدان به سخنان پیشوایان معصوم‏علیهم السلام به خوبى نداى آسمانى را باز مى‏شناسند و هرگز نداهاى شیطانى و تبلیغات مستكبران آنان را به تردید نمى‏اندازد .

همچنین هشام بن سالم از امام‏علیه السلام روایت مى‏كند كه فرمود: «آنها دو نداست . ندایى در آغاز شب و ندایى در پایان شب دوم .» هشام پرسید: «آن دو ندا چگونه‏اند؟» امام‏علیه السلام فرمود: «یكى از آسمان و دیگرى از سوى ابلیس .» هشام پرسید: «چگونه این دو ندا از هم باز شناخته مى‏شوند؟» امام‏علیه السلام فرمود: «هركس پیش از وقوع ندا آن‏را شنیده باشد، آن‏را مى‏شناسد .» (43)

عبد الرحمن بن مسلمه جریرى به امام صادق‏علیه السلام عرض كرد: از این كه ما مى‏گوییم دو ندا واقع خواهد شد، مردم ما را توبیخ و تكذیب مى‏كنند و مى‏گویند: «از كجا نداى حق را از نداى باطل مى‏توان شناخت؟» امام‏علیه السلام پرسید: «شما چه پاسخى به آنها مى‏دهید؟» عبدالرحمن گفت: «ما پاسخى نداریم .» امام‏علیه السلام فرمود: «هر كس پیش از وقوع ندا به آن ایمان داشته باشد، وقتى واقع شد، آن را تصدیق خواهد نمود . خداوند متعال مى‏فرماید: «افمن یهدى احق ان یتبع ام من لا یهدى الا ان یهدى فما لكم كیف تحكمون‏» (44) یعنى: آیا كسى كه به سوى حق هدایت مى‏كند براى پیروى شایسته‏تر است‏یا آن‏كس كه هدایت نمى‏شود، مگر آن كه هدایتش كنند؟ شما را چه مى‏شود؟ چگونه داورى مى‏كنید؟» (45)

از مجموع این احادیث‏به دست مى‏آید كه در آغاز ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام شیطان و پیروان او موفق مى‏شوند كه با اقدامى مشابه، با نداى آسمانى حق را بر بسیارى از مردم ساده‏لوح و سطحى‏نگر جهان مشتبه سازند . در آن زمان تنها شیعیان مخلص و با ایمان و كسانى كه در زمان غیبت، به آن حضرت معتقد بودند و با انتظار ظهورش عمر خود را سپرى كرده‏اند و برنامه زندگى خود را بر اساس خواست و خوشنودى او تنظیم نموده‏اند، كسانى هستند كه به مجرد شنیدن نداى آسمانى به حقانیت‏حضرت مهدى‏علیه السلام از روى یقین ایمان مى‏آورند و كمترین شك وتردیدى از این جهت در وجودشان راه پیدا نمى‏كند . از این رو به سرعت در مكه به آن حضرت مى‏پیوندند به گونه‏اى كه در مدتى حدود سه ماه و نیم (از بیست و سوم ماه مبارك رمضان تا عاشورا) یاران آن حضرت از سیصد و سیزده نفر، به ده هزار نفر مى‏رسد . ولى نداى شیطانى و تبلیغات جهانى علیه آن حضرت، دیگر مردم جهان را گرفتار نوعى بهت و حیرت و تردید مى‏كند كه در طول مدت قیام حضرت مهدى‏علیه السلام كه از زمان نداى آسمانى حدود یك سال به طول مى‏انجامد، (46) با معجزات متعددى كه از سوى آن حضرت واقع مى‏شود، به تدریج ابرهاى باطل یكى پس از دیگرى از مقابل خورشید حق كنار رود و حجت‏بر همه مردم روى زمین تمام گردد به طورى كه كسى جز از روى عناد، لجاجت و دشمنى با حق، با آن حضرت به مخالفت‏برنخیزد .

نداهاى آسمانى دیگر
چنانچه گذشت، علاوه بر نداى آسمانى، كه در آغاز ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام شنیده مى‏شود، در مراحل مختلف قیام آن حضرت‏علیه السلام تا استقرار كامل حكومت عدالت‏بر جهان، نداهاى گوناگونى شنیده خواهد شد كه در اینجا به طور مختصر به آنها اشاره مى‏كنیم:

نداى آسمانى در ماه رجب
از احادیث‏بسیارى استفاده مى‏شود كه حضرت مهدى‏علیه السلام مدتى پیش از ظهور، به طور آشكار و شناخته شده در مدینه اقدام به تبلیغ و آماده‏سازى زمینه ظهور مى‏نماید . در این میان در ماه رجب، مقارن خروج سفیانى، كه فتنه و آشوب و جنگ و خونریزى سراسر جهان را فرا مى‏گیرد و مردم جهان در اضطراب و ترس و وحشت‏به سر مى‏برند، ندایى از آسمان ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام و فرا رسیدن پایان عمر ستمگران را به تشنگان عدالت نوید مى‏دهد .

در حدیثى نبى اكرم اسلام‏صلى الله علیه وآله به على‏علیه السلام فرمود: «یا على! تو از من و من از تو هستم . تو برادر و وزیر من هستى . ولى وقتى من از این جهان چشم فرو بندم، كینه‏ها و دشمنى‏ها علیه تو در سینه‏هاى گروهى شعله‏ور مى‏گردد . پس از من فتنه بسیار شدیدى واقع مى‏شود كه مردم در آن فتنه سرگردان و حیران مى‏شوند و هیچ راه نجاتى نمى‏یابند . در آن فتنه دوست صمیمى و مورد اعتماد پیدا نمى‏شود و آن در هنگامى است كه پنجمین فرزند از هفتمین فرزند تو از چشم شیعیان ناپدید شود . در غیبت او اهل زمین و آسمان غمگین و محزون هستند . چه بسیار مرد و زن مؤمنى كه در غیبت او سرگردان، ناراحت و اندوهگین هستند . در اینجا پیامبر اكرم‏صلى الله علیه وآله لختى سكوت كرد، آن گاه سر برداشت و فرمود: «پدر و مادرم فداى هم نامم و شبیهم و شبیه موسى بن عمران، بر قامت او لباس‏هایى از نور است كه از شعاع قدسى بر افروخته مى‏شود . گویا شیعیان را مى‏نگرم كه از هر زمان ناامیدترند كه (ناگهان) ندایى داده مى‏شود . آن ندا از دور شنیده مى‏شود، همانگونه كه از نزدیك شنیده مى‏شود . آن ندا براى مؤمنان رحمت و بر منافقان عذاب است .» على علیه السلام پرسید: آن ندا چیست؟» پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله فرمود: «سه ندا در ماه رجب، نخست: «همانا لعنت‏خدا بر ستمگران‏» ، دوم: «نزدیك شد نزدیك شونده‏» ، سوم، بدن آشكارى در شاخ خورشید دیده مى‏شود كه ندا مى‏دهد: «بدانید خداوند فلان بن فلان (نام حضرت مهدى‏علیه السلام و پدرانش را تا على‏علیه السلام به ترتیب ذكر مى‏كند) را بر انگیخت، كه نابودى ستمگران به دست اوست .» در این هنگام فرج فرا مى‏رسد و خداوند سینه‏هاى مؤمنان را شفا مى‏دهد و ناراحتى را از دل هایشان مى‏زداید .» على‏علیه السلام پرسید: «اى رسول خدا! پس از من پیشوایان چه تعداد هستند؟» پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله فرمود: «پس از حسین‏علیه السلام نه تا و نهمین آنها قائم‏علیه السلام است .» (47)

در حدیثى از امام رضاعلیه السلام نیز قریب به همین مضمون رسیده است . (48)

ندا پس از بیعت‏با امام زمان‏علیه السلام
ابان بن تغلب از امام صادق‏علیه السلام روایت مى‏كند كه فرمود:
نخستین كسى كه با قائم‏علیه السلام بیعت مى‏كند، جبرئیل است . او به صورت پرنده سفیدى فرود مى‏آید و با آن حضرت بیعت مى‏كند . آن‏گاه یك پا بر كعبه مى‏گذارد و پاى دیگرش را بر بیت المقدس و با صدایى رسا و گویا كه همه جهانیان بشنوند، ندا مى دهد: اتى امر الله فلا تستعجلوه، امر خدا آمد پس شتاب نكنید . (49)

نداى آسمانى در آغاز قیام مسلحانه
از احادیث پیشوایان معصوم‏علیه السلام استفاده مى‏شود كه حضرت مهدى‏علیه السلام در بیست و سوم ماه رمضان ظهور مى‏كند و آن گاه پس از آن كه یارانش به ده هزار نفر رسیدند، در روز عاشورا قیام مى‏كند و از مكه به سوى مدینه حركت مى‏نماید . از برخى احادیث استفاده مى‏شود كه مقارن قیام آن حضرت، جبرئیل مردم جهان را به بیعت و پیروى از آن حضرت فرامى خواند . از امام صادق‏علیه السلام روایت‏شده است كه:

در شب بیست و سوم ماه رمضان، نام مبارك حضرت مهدى ندا داده مى‏شود و در روز عاشورا (روز شهادت امام حسین‏علیه السلام) قیام مى‏كند . گویا آن حضرت را در روز دوشنبه دهم محرم مى‏بینم كه میان ركن و مقام ایستاده است و جبرئیل در سمت راست او ندا مى‏دهد: براى خدا بیعت كنید! در آن روز زمین براى شیعیان در هم پیچیده مى‏شود و از سراسر زمین به سوى آن حضرت مى‏آیند تا با امام خود بیعت كنند . پس خداوند زمین را به وسیله او از عدالت پر مى‏كند، همانگونه كه از ظلم و ستم پر شده است . (50)

شهر بن حوشب از پیامبر صلى الله علیه وآله روایت مى‏كند كه فرمود:
در سال صدا و اجتماع، در ماه محرم منادى از آسمان ندا مى‏دهد: «بدانید كه برگزیده خداوند از میان مخلوقاتش حضرت مهدى‏علیه السلام است . به او گوش بسپارید و از او پیروى كنید . (51)

جابر جعفى از امام باقرعلیه السلام روایت مى‏كند كه فرمود:
سپس حضرت مهدى علیه السلام با بیش از سیصد و ده نفر یاورش كه میان ركن و مقام با او بیعت مى‏كنند، از مكه خارج مى‏شود . عهدنامه پیامبر اكرم‏صلى الله علیه وآله، پرچم و اسلحه آن حضرت همراه حضرت مهدى‏علیه السلام است و وزیرش نیز همراه اوست . پس منادى در مكه نام او و برنامه او را ندا مى‏دهد، به طورى كه همه اهل زمین مى‏شنوند، نامش نام پیامبرصلى الله علیه وآله است . (52)

ندا پیش از نبرد ابدال
آخرین نبرد حضرت مهدى‏علیه السلام با سفیانى در احادیث پیشوایان معصوم‏علیهم السلام نبرد «ابدال‏» نام گرفته است . در این نبرد سپاه سفیانى از یاران حضرت مهدى علیه السلام به طور كامل شكست مى‏خورد و سفیانى به هلاكت مى‏رسد . پیش از آغاز نبرد براى اتمام حجت، معجزاتى از سوى حضرت مهدى‏علیه السلام به وقوع مى‏پیوندد كه بر اثر آن گروهى از سپاه سفیانى به جمع یاران حضرت مهدى‏علیه السلام مى‏پیوندند . یكى از آن معجزات نداى آسمانى است . حضرت على‏علیه السلام مى‏فرماید:

پس از فرو رفتن سپاه سفیانى در زمین، حضرت مهدى‏علیه السلام ظهور مى‏كند و با فرمانده سپاه سفیانى رو در روى هم قرار مى‏گیرند . در این نبرد یاران حضرت مهدى‏علیه السلام از پالان و زین‏هاى مركب‏هاى خود به عنوان سپر استفاده مى‏كنند و صداى منادى از آسمان شنیده مى‏شود كه مى‏گوید: بدانید اولیاى خدا اصحاب مهدى‏علیه السلام هستند . در آن روز هلاكت و نابودى بر اصحاب سفیانى رقم خورده است . (53)

در حدیث دیگرى از على‏علیه السلام روایت‏شده است كه فرمود:
هنگامى كه حضرت مهدى‏علیه السلام و سفیانى رو در روى هم قرار مى‏گیرند، در آن روز صدایى از آسمان شنیده مى‏شود كه مى‏گوید: بدانید اولیاى خدا، یاران حضرت مهدى‏علیه السلام هستند . (54)

در احادیثى آمده است كه نداى آسمانى اهل حق و اهل باطل را از هم جدا مى‏كند . شاید این احادیث نیز اشاره به این مطلب داشته باشد . از امام صادق‏علیه السلام روایت‏شده كه فرمودند:

روزگار سپرى نمى‏شود تا این كه منادى از آسمان ندا دهد: اى اهل حق به كنارى روید واى اهل باطل به كنارى روید . در پى این ندا، اهل حق از باطل و اهل باطل از اهل حق جدا مى‏شوند .

راوى پرسید: «خداوند كارت را سامان دهد، آیا پس از ندا، حق و باطل با هم در مى‏آمیزند؟» امام‏علیه السلام فرمود: هرگز! خداوند در قرآن مى‏فرماید: «ما كان الله لیذر المؤمنین على ما انتم علیه حتى یمیز الخبیث من الطیب‏» (55) (این گونه نیست كه خداوند شما را به این حال رها كند تا این كه ناپاك را از پاك جدا سازد) .» (56)

معرفى امام‏علیه السلام توسط عوامل طبیعى
در برخى از احادیث آمده است كه در زمان ظهور، خداوند بادى را بر مى‏انگیزد تا در همه جهان آن حضرت را معرفى نماید . از امام صادق‏علیه السلام روایت‏شده كه فرمود:

خداوند بادى را بر مى‏انگیزد تا در هر مكانى ندا دهد: این مهدى‏علیه السلام است كه به شیوه داوود و سلیمان قضاوت مى‏كند و از كسى درخواست‏بینه و شاهد نمى‏كند . (57)

در حدیث دیگرى آمده است كه در دوران ظهور همواره ابرى بر سر حضرت مهدى‏علیه السلام سایه مى‏افكند و با صداى فصیح آن حضرت را معرفى مى‏كند . امام صادق‏علیه السلام مى‏فرماید:
بر سر حضرت مهدى‏علیه السلام ابرى سایه مى‏افكند و هر كجا آن حضرت برود آن ابر همراه او حركت مى‏كند و با صداى فصیح ندا مى‏دهد این مهدى‏علیه السلام است . (58)

درحدیث دیگرى آمده است كه در آن ابر منادى است كه ندا مى‏دهد . از پیامبر اكرم‏صلى الله علیه وآله روایت‏شده كه فرمود:
هنگامى كه مهدى‏علیه السلام ظهور مى‏كند، بر بالاى سرش ابرى است كه در آن ابر منادى وجود دارد كه ندا مى‏دهد: این مهدى‏علیه السلام خلیفة الله است، از او پیروى كنید . (59)

در حدیثى ندا دهنده را یكى از فرشتگان خدا معرفى كرده است . از پیامبر اكرم‏صلى الله علیه وآله روایت‏شده كه فرمود:
حضرت مهدى‏علیه السلام ظهور مى‏كند و بالاى سرش فرشته‏اى است كه ندا مى‏دهد این مهدى‏علیه السلام است; از او پیروى كنید. (60)

پى‏نوشت‏ها:

1) مدرس حوزه، محقق و نویسنده .
2) علامه محمد باقر مجلسى، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، چاپ دوم، 1403ق . ، ج‏52، ص 285، ح‏14 .
3) همان، ص‏244، ح‏120 .
4) همان، ص 296، ح‏52; معجم احادیث الامام المهدى‏علیه السلام، مؤسسة المعارف الاسلامیة، قم، چاپ اول، 1411ق . ، ج‏3، ص‏454، ح‏1009 .
5) علامه مجلسى، ص‏285، ح‏15 .
6) همان، ص‏119، ح‏48; على كورانى، پیشین، ص‏472، ح‏1036 .
7) علامه مجلسى، پیشین، ص‏288، ح‏25، ص‏300، ح‏65; على كورانى، پیشین، ص‏279، ح‏813 .
8) همان، ص‏231، ح‏96; على كورانى، پیشین، ص‏254، ح‏783 .
9) همان، ص‏204، ح‏33; على كورانى، پیشین ص‏455، ح‏1012، ص‏491، ح‏1061 . در روایتى آمده است: «ندا در شب جمعه نیمه ماه مبارك رمضان واقع مى‏شود .» همان، ج‏1، ص‏437، ح‏300 .
10) علامه مجلسى، پیشین، ص‏322، ح‏29 .
11) همان، ص‏369، ح‏155، ص‏305، ح‏73 و 75، ص‏294، ح‏46، ص‏206، ح‏40، ص‏289، ح‏27، ص‏296، ح‏51 و 52، ص‏292، ح‏40; على كورانى، پیشین، ج‏3، ص‏458، ح‏1019، ص‏453، ح‏1009، ص‏277، ح‏811، ص‏279، ح‏812، ص‏37، ح‏591، ص‏493، ح‏1063 .
12) علامه مجلسى، پیشین، ص 285، ح‏15، ص‏294، ح‏45، ص‏119، ح‏48، ص‏205، ح‏305، ص‏244، ح‏120; على كورانى، پیشین، ص‏253، ح‏783، ص‏281، ح‏815، ح‏472، ح‏1036، ص‏456، ح‏1013، ص‏282، ح‏817 .
13) علامه مجلسى، پیشین، ج‏51، ص‏152، ح‏2 .
14) همان، ج‏52، ص‏233، ح‏98، ص‏285، ح‏14، و 15، ص‏119، ح‏48، ص‏290، ح‏32، ص‏230، ح‏96، ص‏464; على كورانى، پیشین، ح‏1025، ج‏3، ص‏472، ح‏1036، ص 253، ح‏783 .
15) علامه مجلسى، پیشین، ج‏51، ص‏152، ح‏2 .
16) همان، ج‏52، ص‏293، ح‏41 .
17) همان، ص‏119، ح‏48، ص‏290، ح‏32، ص‏206، ح‏39 .
18) همان، ص‏230، ح‏96 .
19) على كورانى، پیشین، ص 35، ح‏589 .
20) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏292، ح‏40: در برخى‏از احادیث آمده است كه نداى شیطانى یك روز پس از نداى آسمانى شنیده خواهد شد .
علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏295، ح‏49: هشام بن سالم از امام صادق‏علیه السلام روایت مى‏كند كه فرمود: «آنها دو ندا مى‏باشند، ندایى در آغاز شب و ندایى در پایان شب دوم; على كورانى، پیشین، ص‏456، ح‏1015 .
21) علامه مجلسى، پیشین، ص‏305، ح‏75، ص‏292، ح‏40، ص‏295، ح‏46، ص‏230، ح‏96، ص‏294، ح‏45، ص‏206، 39 و40، ص‏289، ح‏27، ص‏290، ح‏31، ص‏205، ح‏35; على كورانى، پیشین، ص‏458، ح‏1019، ص‏281، ح‏815، ص‏253، ح‏783، ص‏277، ح‏811، ص‏457، ح‏1016 .
22) علامه مجلسى، پیشین، ص‏204، ح‏31، ص‏295، ح‏47; على كورانى، پیشین، ص‏456، ح‏1014، در سال سیزدهم بعثت، پس از آن كه هفتاد و سه نفر از اهل مدینه در عقبه منى شبانه با پیامبر اكرم‏صلى الله علیه وآله بیعت كردند، شیطان از فراز عقبه با تمام توان و با صدایى كه تا آن زمان شنیده نشده بود، فریاد برآورد: «اى حاضران در منى! بنگرید كه این شخص با كسانى كه از دین برگشته‏اند، تصمیم به جنگ با شما گرفته‏اند .» السیرة النبویه لابن هشام، ج‏2، ص‏90 .
23) همان، ص‏206، ح‏39; على كورانى، پیشین، ص‏457، ح‏1016 .
24) همان، ص‏37، ح‏591 .
25) همان، ص‏279، ح‏812 .
26) شعراء/4 .
27) علامه مجلسى، پیشین، ج‏51، ص‏48، ح‏10، ج‏52، ص‏284، ح‏13 و 14 و 15، ص‏293، ح‏41، ص‏304، ح‏74، ص‏322، ح‏29 .
28) قمر/2 .
29) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏292، ح‏40 .
30) سبا/51 .
31) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏185، ح‏11 .
32) انعام/65 .
33) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏181، ح‏6 .
34) ق/41و42 .
35) منتخب الاثر، ج‏3، ص‏71، ح‏994 .
36) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏204، ح‏31; على كورانى، پیشین، ج‏3، ص‏280، ح‏814 .
37) همان، ص‏306، ح‏78، ص‏239، ح‏105; على كورانى، پیشین، ص‏245، ح‏774 .
38) علامه مجلسى، پیشین، ص‏234، ح‏1، على كورانى، پیشین، ج‏3، ص‏467 .
39) علامه مجلسى، پیشین، ص‏223، ح‏87 .
40) علامه مجلسى، پیشین، ص، 5; على كورانى، پیشین، ص‏455، ح‏1013 .
41) علامه مجلسى، پیشین، ص‏294 و 295، ح‏45; على كورانى، پیشین، ص‏457، ح‏1018 .
42) علامه مجلسى، پیشین، ص‏295، ح‏48; على كورانى، پیشین، ص‏457، ح‏1017 .
43) علامه مجلسى، پیشین، ص‏292، ح‏49; على كورانى، پیشین، ص‏456، ح‏1015 .
44) یونس/35 .
45) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏296، ح‏50، ص‏300، ح‏64 .
46) در احادیث پیشوایان معصوم‏علیه السلام مدت قیام آن حضرت از روز عاشورا، هشت ماه ذكر شده است كه با انظمام مدت پیش از آن از زمان نداى آسمانى حدود یك سال مى‏شود .
47) علامه مجلسى، پیشین، ج‏51، ص‏108، ح‏42; على كورانى، پیشین، ج‏1، ص‏441، ح‏302 .
48) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏289، ح‏28 .
49) علامه مجلسى، پیشین، ص‏286، ح‏18 .
50) علامه مجلسى، پیشین، ص‏297، ح‏56; على كورانى، پیشین، ج‏3، ص‏489، ح‏1060 .
51) همان، ج‏1، ص‏435، ح‏299، ص‏437، ح‏300 .
52) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏223، ح‏87 .
53) على كورانى، پیشین، ج‏3، ص‏109، ح‏648 .
54) همان، ص‏36، ح‏590 .
55) آل عمران/179 .
56) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏222، ح‏86 .
57) همان، ج‏51، ص‏24، ح‏37; على كورانى، پیشین، ج‏3، ص‏3557، ح‏901 .
58) علامه مجلسى، پیشین، ج‏51، ص‏247، ح‏37; على كورانى، پیشین، ج‏3، ص‏355، ح‏901 .
59) علامه مجلسى، پیشین، ص‏81، ص‏95، ح 37 و 38; على كورانى، پیشین، ج‏1، ص‏208، ح‏118 .
60) علامه مجلسى، پیشین، ص‏95، ح‏38; على كورانى، پیشین، ج‏1، ص‏209، ح‏119 .

منبع:فصلنامه رواق اندیشه، شماره 17