زيارت ابى بكر بن ابى قحافه
27- بعد از زيارت رسول خدا، محاذى سر ابى بكر صديق رضى الله
عنه بايستد و بگويد:
درود بر او خليفه رسول خدا درود بر تو همراه پيامبر خدا در
غار، درود بر تو اى رفيق او در سفرها، درود بر تو اى امينش در اسرار، خدا به تو
از ناحيه ما بهترين پاداشى را كه به امامى از ناحيه امت پيامبرش مى دهد، عنايت
فرمايد و توجه نيكو جانشينى براى او بودى و راهش را به بهترين وجه پيمودى و با
اهل رده و بدعت جنگ كردى، و اسلام را آماده نمودى و صله رحم فرمودى، و همواره
بپا دارنده حق و يار اهلش بودى تا مرگ گريبانت را گرفت، و درود و رحمت و بركات
خدا بر تو باد.
خدايا ما را با محبتش بميران و كوششمان را در زيارتش به
رحمتت اى خداى كريم بى نتيجه قرار مده.
زيارت عمر بن خطاب
28- سپس حركت كند و در برابر قبر عمر رضى الله عنه قرار
گيرد و بگويد:
درود بر تو امير مومنان درود بر تو آشكار كننده اسلام، درود
بر تو اى شكننده بت ها، خدا از ما به شما بهترين پاداش را عنايت فرمايد و خدا
از كسى كه ترا خليفه قرار داده راضى گردد، تو اسلام و مسلمين را در زمان حيات و
مرگ يارى كردى، پس يتيمان را كفالت و ارحام را مورد مرحمت قرار دادى و اسلام به
وسيله تو نيرو گرفت و تو براى مسلمانان امام پسنديده و هادى و مهدى بودى
پراكندگى آنان را جمع كردى و فقر آنان را به غنا تبديل نمودى، و شكستگى آنان را
جبران كردى، و درود و رحمت و بركات خدا بر تو باد.
امينى مى گويد:
اين زيارت را شرنبلالى فقيه حنفى در " مراقى الفلاح " و
ديگر از " گذشتگان نقل كرده اند، نهايت آنكه: بزرگان امروز، آنچه را كه از
فضائل شيخين دوست مى دارند بر آن افزودند، هيچ مانعى از آن نيست، زير زائر مى
تواند هرگونه مناقبى كه از شخص مورد زيارت مى داند رديف كرده از آن سپاس بگذارد
و اين حقيقتى است كه امت اسلامى همواره درباره آن اتفاق نظر داشته است.
زيارت ديگر:
قسطلانى مى گويد: از طرف راستش به مقدار يك ذرع حركت كند
آنگاه بر ابى بكر رضى الله عنه درود بفرستد، زيرا سرش محاذى شانه رسول خدا است
و بگويد:
دورد بر تو اى خليفه سيد المرسلين، درود بر تو اى كسى كه
خداوند وسيله تو در روز " رده " دين را تاييد كرد خداوند از اسلام و مسلمين به
تو جزاى خير دهد، خدايا از او و ما بخاطر او راضى باش.
سپس از دست راستش بقدر يك ذرع حركت كند آنگاه بر عمر بن
خطاب رضى الله عنه درود بفرستد و بگويد: درود بر تو اى امير المومنان، درود بر
تو اى كسى كه خدا وسيله او دين را تاييد كرده است، خدا از اسلام و مسلمين به تو
جزاى خير عنايت فرمايد، خدايا از او ما بخاطرش راضى باش.
زيارت ديگر:
باجورى مى گويد: طرف راستش را به مقدار يك ذارع عقب بكشد
آنگاه بر ابى بكر رضى الله عنه درود بفرستد و بگويد: درود بر تو اى ابا بكر اى
خليفه رسول خدا، خدا از ناحيه امت محمد "ص" به تو جزاى خير عنايت فرمايد. سپس
باز بمقدار يك ذراع عقب بيايد آنگاه بر عمر بن خطاب درود بفرستد همانند آنچه كه
قبلا گفته شده بگويد، سپس بجاى اولش برابر روى مباركش برگردد وسيله او به خدا
متوسل شود.
زيارت شيخين با يک عبارت:
به مقدار نصف ذراع برگردد و بگويد: " درود بر شما اي
همخوابگان، رفيقان وزيران، مشيران، معاونان رسول خدا در بپاداشتن دين قيام
كنندگان بعد از او براى مصالح مسلمين، خدا به شما بهترين پاداش ها را عنايت
فرمايد.
شرنبلالى حنفى در " مراقى الفلاح " اضافه كرده است: پيش شما
آمديم تا وسيله شما به رسول خدا متوسل شويم و او براى ما شفاعت كند و از
خدايمان بخواهد كه كوششمان را بپذيرد و بر آئينش ما را زنده يدارد و با آن
بميراند و محشور كند.
زيارت شيخين با عبارت ديگر:
ابن حبيب در ذيل زيارت پيامبر اكرم آورده است:
درود بر شما اى همراهان رسول خدا اى ابا بكر و عمر، خداوند
از ناحيه اسلام و اهلش بهترين جزاى وزير پيامبرى را بر وزارتش در زمان حياتش و
بر خلافتش بعد از وفاتش به شما فرمايد. شما در زمان حيات رسول خدا وزيران خوبى
برايش بوديد و بعد از او جانشينان عادل و نيكوكار در امتش، پس خدا در عوض آن
شما را همراه رسول خدا در بهشت و ما را به رحمتش با شما قرار دهد.
زيارت شيخين با عبارت سوم:
غزالى مى گويد: زائر در مقام زيارت آنان بگويد: درود بر شما
اى وزيران رسول خدا، و معاونان او در بپاداشتن دين هنگام حياتش و بپاداندگان
امور دين در ميان امت بعد از او كه در همه كارها از او پيروى مى كرديد و به
سنتش عمل مى نموديد، سپس خدا بهترين جزاى وزيران پيامبر را در دين به شما عنايت
فرمايد.
و عبارت ديگرى نيز در اين زمينه در كتاب " مجمع الانهر " و
غيره وجود دارد آنچه كه گفته آمد از ناگفته هاى كفايت مى كند.
ابن الحاج در " المدخل " جلد 1 صفحه 265 گفته است: آنچه را
كه از آنها مى داند ستايششان كند، وسيله آنها به پيامبر اكرم متوسل شود، آنها
را شفيع در قضاء حوائجش قرار دهد. 29- در حرم شريف زياد نماند، بلكه ادب ايجاب
مى كند كه بيش از مقدار نماز و دعا آن توقف نكند و همين مقدار مستحب است.
وداع از حرم شريف
30- هنگامى كه زائر از زيارت فراغت پيدا كرد و تصميم گرفت
كه از مدينه خارج شود، مستحب است كه براى آخرين بار كنار قبر رسول خدا بيايد و
دعاى زيارت را چنانكه گذشت، دوباره بخواند و با پيامبر اكرم وداع كند، و از خدا
بخواهد كه باز هم به عنوان زيارت به مدينه برگردد و در سفر به سلامت باشد، سپس
دو ركعت نماز در روضه كوچك كه موضع مقام رسول خدا پيش از آنكه ساختمان در مسجد
اضافه شود، بوده بخواند.
وقتى كه خواست بيرون بيايد، اول پاى جپش را بيرون نهد و
بگويد: خدايا بر محمد و آل محمد درود بفرستد و اين را آخرين زيارتم قرار مده و
گناهانم را با زيارتش بريز، و در اين سفر به سلامتم دار، و برگشتم را بسوى
خانواده و وطنم آسان بگردان اى بخشنده ترين بخشندگان.
و بگويد: خدايا از تو مى خواهيم كه در اين سفر نيكى و تقوى
و از عمل آنچه كه دوست دارى و راضى مى شوى عنايتمان فرمائى.
خدايا همراه ما در سفر، خليفه ما در خانواده مان باش، خدايا
مشكلات سفرمان را هموار ساز و دوريش را آسان، خدايا ما با عنايت تو از مشكل سفر
و حزن منظر و بدى عاقبت به سوى خانواده مان بر مى گرديم، خدايا مصاحب ما با خير
باش و برگشت ما را به عهده گير و نسبت به آنچه كه قصدمان كرده و يا نكرده است
كفايتمان فرما و با سلامت و قبولى اعمال ومغفرت و رضايت برگردانمان و اين را
آخرين عهدم نسبت به اين محل شريف قرار مده.
آنگاه سلام و دعا زيارت پيش را اعاده كند و بعد بگويد:
خدايا اين را آخرين عهدم نسبت به حرم رسولت قرار مده و برگشت به دو حرم شريف را
بر من آسان گردان، و بخشش و عافيت در دنيا و آخرت نصيبم فرما. شربينى در "
المغنى " اضافه كرده است: " ما را به خانواده مان با سلامت و غنيمت برگردان "
و كرمانى گفته است: وقتى كه تصميم مراجعت داشت مستحب است
كنار قبر شريف بيايد و بعد از سلام و دعا بگويد: با تو وداع كرديم اما وداع
مفارقتت بر ما آسان نيست. از تو مى خواهيم كه از خدا بخواهى كه آثار زيارت حرمت
را از ما قطع نكند و شكر بر اين نعمت را روزيمان فرمايد.
خدايا اين را آخرين عهده از زيارت قبر پيامبر قرار مده، سپس
توجه به روضه مباركه كند و هنگام بيرون آمدن دو ركعت نماز بخواند و از خدا
درخواست بازگشت به آنجا را نمايد.
زيارت ائمه بقيع و ديگر زيارتگاه هاى آن
31- و مستحب است بعد از زيارت قبر رسول خدا هر روز و مخصوصا
روز جمعه چنانكه فاكهى گفته است به زيارت بقيع برود و در احياء العلوم آمده است
مستحب است كه هر روز به بقيع برود و نووى چنين گفته است و فاخورى افزوده است:
مخصوصا روز جمعه.
به بقيع براى زيارت مشاهد و مزارات برود و عباس و حسن بن
على و زين العابدين و امام باقر و امام صادق، امير المومنين آقاى ما عثمان و
ابراهيم پسر رسول خدا و عده اى از همسران آن حضرت و عمه اش صفيه و بسيارى از
صحابه و تابعان خصوصا آقاى ما مالك و نافع را زيارت نمايد و بگويد:
سلام بر شما در برابر شكيبائيتان در دين و چه پايان نيكى كه
نصيب شما كرديد درود بر شما كه در خانه مومنين هستيد و ما نيز به شما ملحق
خواهيم شد و آيه الكرسى و سوره اخلاص بخواند.
و نووى گفته است بگويد: درود بر شما مردمى كه در خانه
مومنين هستيد. شما سبقت گرفتگانيد و ما اكر خدا بخواهد به شما ملحق خواهى شد.
خدا مردم بقيع را بيامرزد، خدايا ما را از اجرشان محروم مفرما، و بعد از آنان
مورد امتحانمان قرار مده و ما آنها را بيامرز.
و قاضى حسين افزوده است: خدايا اى پروردگارا اين جسدهاى
كهنه شده و استخوان هاى پوسيده اى كه از دنيا خارج شدند در حالى كه به تو مومن
بودند، و روحى از ناحيه ات به آنها داخل كن و سلامم را به آنها برسان خدايا
خوايگاهشان را بر ايشان خنك بگردان و آنان را ببخش.
و ابن الحاج در " المدخل " جلد 1 صفحه 265 گفته است: زائر
مختار است اگر خواست به بقيع مى رود تا به پيروى از رسول خدا كسانى كه در آنجا
مدفونند زيارت كند، وقتى كه وارد بقيع شد، ابتداء از سوميت خليفه عثمان بن عفان
رضى الله عنه شروع كند، پس عموى پيغمبر عباس، پس ديگر از بزرگان را زيارت كند،
و در اين كار قصد امتثال سنت كند كه رسول خدا اهل بقيع را زيارت مى كرده است، و
اين عمل نص در زيارت است و دلالت دارد كه آن ذاتا وسيله تقرب به خدا و مستحب و
مورد عمل در دين است و مطلوب بودنش پيش سلف و خلف آشكار بوده است.
امينى مى گويد:
مشاهدى كه در بقيع مورد زيارت قرار مى گرفته پيش از آنكه
دست هاى جنايتكارانه فساد بر آن استيلاء يابد مورد ديد همكان قرار داشته است و
آنها زياد بوده كه سمهودى در " وفاء الفواء " جلد 2 صفحه 105 - 101 همه آنها را
نقل كرده و بطور تفصيل درباره آنها بحث نموده است و در آن فوائد سهمى است كه
بايد به آنجا مراجعه كرد:
زيارت شهداء احد
32- براى حاجى مستحب است كه شهداء احد را زيارت كند.
نووى و شرنبلالى و ديگران گفته اند: بهترين است كه روز
پنجشنبه به زيارت برود مخصوصا زيارت قبر حضرت حمزه عموى پيامبر گرامى اسلام.
فاخورى در " الكفايه " گفته است: روز درشنبه مخصوص به زيارت
شداء احد است. و ابن حجر گفته است: مستحب است با طهارت به زيارت شهداء احد برود
و از قبر حمزه رضى الله عنه شروع نمايد
و فاكهانى در " حسن الادب " صفحه 83 گفته است: وارد شده است
كه: زيارتشان كنيد و بر آنان سلام بفرستيد، و بجانم سوگند، هيچ كسى بر آنان
سلام نمى كند، مگر آنكه تا روز قيامت جوابش را خواهند داد، و معلوم است كه كردن
آنان سلام را عبارت از دعا كردن در حق زائران است و شكى نيست كه دعايشان مستجاب
خواهد بود
زيارت حمزه عموى پيامبر بزرگوار اسلام
33- زائر در كمال ادب و احترام مى گويد: درود بر تو اى عموى
پيامبر برگزيده، درود بر تو اى الشهداء، درود بر تو اى شير خدا، درود بر تو اى
شير رسول خدا، خدا از تو راضى گردد و تو را راضى گرداند و بهشت را جايگاهت قرار
دهد، درود و رحمت و بركات خدا بر شما اى شهيدان راه خدا.
ابن جبير در " رحله " اش صفحه 153 گفته است: در اطراف شهداء
"در كوه احد" خاك قرمزى است كه منسوب به حضرت حمزه است و مردم به آن تبرك مى
جويند.
زيارت بقيه شهداء
34- آنگاه به قبور ديگر شهداء توجه كند "و مشهور اين است كه
شهداء احد هفتاد نفرند" و بگويد: درود بر شما در عوض شكيبائى كه در دين نموديد
و چه نيكو پايانى در انتظار شما است، درود بر شما اى شهيدان، درود بر شما اى
نيكان، خدا از شما راضى گردد و شما را راضى بگرداند.
حمزاوى در " كنز المطالب " صفحه 230 گفته است: وسيله آنها
در رسيدن به آروزهايش متوسل گردد، زيرا آنجا محل فرود آمدن رحمت هاى الهى بوده
كه رسول خدا فرموده: " براى خدايتان در دوران زندگيتان نسيم هاى روح بخشى است
خود را در برابر آن قرار دهيد " شكى نيست كه اين مكان محل پائين آمدن رحمت هاى
الهى است، پس شايسته است زائر از اين نسيم هاى ربانى بهره مند گردد.
چگونه نباشد در صورتى كه آنان دوستان خدا و وسيله هاى بزرك
به سوى پروردگار و رسولش هستند، پس سزاوار است براى كسى كه به آنها متوسل شده
به آرزوهايش نائل و به درجات عالى فائز گردد، چون آنان كريمان زنده اى هستند
كسى كه به آنها توجه كند، محروم بر نمى گردد و زائرشان بدون اكرام مراجعت نمى
كند.
سمهودى در " وفاء الوفاء " جلد 2 صفحه 113 گفته است: ابن
النجار اسم هاى شهداء احد را مرتب آورده من نيز از او پيروى مى كنم. باشد كسى
كه مى خواهد بر آنها درود بفرستد با اسمشان ابلاغ سلام كند و آن چنين است: حمزه
ابن عبد المطلب، عبد الله بن حجش، مصعب بن عمير، عماره بن زياد، شماس بن عثمان،
عمرو بن معاذ، الحارث بن انس، سلمه بن ثابت، عمر بن ثابت ثابت بن وقش، رفاعه بن
وقش، حسيل بن جابر، صيفى بن قطى، الحباب بن قبطى، عباد بن سهل، الحارث بن اوس،
اياس بن اوس، عبيد بن التهان، حبيب بن زيد، يزيد بن حاطب، ابو سفيان ابن
الحارث، انيس بن قتاده، حنظله بن ابى عامر، ابو حيه بن مسلمه، عبيد الله بن
جبير، ابو سعد بن خيثمه، عبد الله بن مسلمه، سبيع بن حاطب، عمرو بن قيس، قيس بن
عمرو، ثابت بن عمرو، عامر بن مخلد، ابو هبيره بن الحارث، عمرو بن مطرف، اوس ابن
ثبت، انس بن النضر، قيس بن مخلد، عمرو بن اياس، سليم بن الحارث، نعمان بن عبد،
خارجه بن زيد، سعد بن ربيع، اوس بن الارقم، مالك بن سنان سعد بن سويد، علبه،
علبه بن ربيع، ثلعبه بن سعد، نقيب بن فروه، عبد الله بن عمرو ضمره الجهمى، نوفل
ابن عبد الله عباس بن عباده، نعمان بن مالك، المحذر بن زياده عباده بن الحسحاس،
رفاعه بن عمرو، عبد الله بن عمرو عمرو بن الجموح، خلاد بن عمرو، ابو ايمن مولى
عمرو، عبيده بن عمرو، عنتره مولى عبيده، سهل بن قيس، ذكوان بن عبد قيس، عبيد بن
المعلى، مالك بن نميله، الحارث بن عدى، مالك بن اياس بن عدى، كيسان مولى بنى
النجار.
كسى كه مى خواهد تفصيل اسامى و شخصيت خانوادگى اين شهيدان
راه خدا را بداند، به " سيره ابن هشام " جلد 3 صفحه 81 - 75 مراجعه كند و براى
سمهودى در وفاء الوفاء جلد 2 صفحه 119 - 114 درباره قبور شهداء احد گفتار مفيد
و با ارزشى است كه نبايد آن را ناديده گرفت.
35- كمال ابن همام محقق حنفى ها گفته است: خود كوه احد را
زيارت كند و در صحيح آمده است: احد كوهى است كه ما را دوست دارد ما نيز آن را
دوست داريم.
امينى گفته است: بخارى در صحيحش در پايان جنگ احد بابى تحت
عنوان: " احد ما را دوست دارد و ما آن را دوست داريم " قرار داده است.
36- چنانكه نووى گفته است: مستحب موكد است: به مسجد قباء
برود و در روز شنبه اولى است و فاكهى گفته است به ترتيب، روز شنبه، دوشنبه و
پنجشنبه اولى است مخصوصا صبح هفدهم رمضان استحباب بيشترى دارد كه روايتى در اين
باره رسيده است، وقتيكه به آنجا رفت در آن نماز بخواند و بعد از دعاء بگويد: اى
دادرس بيچارگان، اى يار يارى طلبان، اى گره گشاى گرفتاران، اى اجابت كننده دعاى
درماندگان، بر آقايمان محمد و آلش درود بفرست و گرفتاريم را رفع فرما، چنانكه
گرفتارى پيامبرت را در همين جا رفع فرمودى اى حنان و اى منان اى كثير المعروف و
احسان، اى دائم النعم، اى ارحم الراحمين حركت و نيرو جز از ناحيه خداى بلند
مرتبه و بزرك نيست.
و از رسول خدا به طور صحيح آمده است: هر كسى به اين مسجد
"مسجد قباء" بيايد و در آن نماز بخواند ثوابش همانند ثواب يك عمره است حاكم و
ذهبى نيز آن را صحيح دانسته اند.
طبرانى به طور مرفوع آورده است: كسى وضوء كامل بگيرد و تنها
قصدش رفتن به مسجد قباء و صبح كردن در آن به خاطر نماز باشد، و در آن چهار ركعت
نماز كه در هر ركعتى " ام القرآن " بخواند ثواب عمره كننده خواهد داشت.
37- تبرك به ديگر آثار نبوى و اماكن مقدسه چنانكه در "
مراقى الفلاح " و ديگر كتب آمده است. خطيب شربينى در " المغنى " جلد 1 صفحه 495
گفته است: مستحب است يه ديگر مشاهد مدينه كه در حدود سى موضع است و مردم مدينه
آنها را مى دانند، برود و نيز مستحب است زيارت بقيع و مسجد قبا و رفتن به " بئر
اريس " و نوشيدن آز آن و وضوء گرفتن با آن و همچنين چاههاى آب هفتگانه كه
عبارتند از: چاه اريس، غرس، رومه، بضاعه، بصه، بيرحاء و عهن
38- فاخورى در " الكفايه لذوى العنايه " صفحه 130 گفته است:
مستحب است كه با خود مقدارى از خرماى مدينه و آب چاه هاى ياد شده را به عنوان
هديه بيياورد به شرط آنكه با تكلف و افتخار توام نباشد.
و هنگام مراجعت به وطن روى هر بلندى سه بار تكبير بگويد،
آنگاه بخواند: خدائى جز خداى يكتاى بى شريك نيست براى او سلطنت و سپاس است و او
بر همه چيز توانا است، رجوع كننده، و توبه كننده و عبادت كننده و سجده كننده و
سپاس گذارنده براى خدايمان هستيم، خدا وعده اش راست است و بنده اش را يارى كرده
و لشكرش را عزيز نموده و همه لشكرها را تنهائى شكست است داده است " و شيخ زاده
در " مجمع الانهر " جلد 1 صفحه 158 گفته است در حال حركت گريان و اندوهگين از
مفارقت رسول اكرم باشد. و از امور مستحب اين است كه روى هر برآمدگى كه مى رسد
تكبير بگويد و بگويد: رجوع كنندگان، توبه كنندگان، عبادت كنندگان و...
فهل ينظرون الا سنه الاولين فلن تجد لسنه الله تبديلا و لن
تجد لسنه الله تحويلا "
آيا اينان جز آنكه به طريقت امم گذشته هلاك شوند، انتظار
دارند؟ هرگز براى سنت خدا تبديل و تحويلى نخواهى يافت. "فاطر آيه 43"
