مكان
نمازگزار هفت شرط دارد:
«شرط اوّل»
آن كه مباح
باشد.
مسأله ۸۷۳
ـ كسى كه در ملك غصبى نماز
مى خواند، اگر چه روى فرش یا پتو و مانند اینها باشد، در
صورتى كه مواضع سجودش غصبى باشد، نمازش باطل است، و
همچنین است بنابر احتیاط واجب در روى تخت و مانند آن، ولى
نماز خواندن در زیر سقف غصبى و خیمه غصبى مانعى ندارد.
مسأله ۸۷۴
ـ نماز خواندن در ملكى كه منفعت
آن مال دیگرى است بدون رضایت مالك منفعت باطل است، مثلا
در خانه اجاره اى، اگر صاحب خانه یا دیگرى بدون رضایت كسى
كه آن خانه را اجاره كرده نماز بخواند، نمازش باطل است.
و همچنین اگر
میت وصیت كرده باشد كه ثلث مال او را به مصرفى برسانند تا
وقتى ثلث را جدا نكنند، نمى شود در ملك او نماز خواند، و
امّا جایى كه دیگرى در آن حقّى دارد اگر نماز خواندن مزاحم
با سلطنت صاحب حقّ باشد ـ مانند نماز خواندن در زمینى كه
كسى سنگ چینى كردهـ بدون رضایت او نماز باطل است، و در
غیر این صورت مانعى ندارد، مانند ملكى كه در گرو شخصى است
كه نماز خواندن در آن ملك با رضایت گرو دهنده مانعى
ندارد، هر چند گرو كننده راضى به نماز خواندن در آن ملك
نباشد.
مسأله ۸۷۵
ـ كسى كه در مسجد نشسته، اگر
دیگرى جاى او را غصب كند و در آن جا نماز بخواند، نمازش
باطل است.
مسأله ۸۷۶
ـ اگر در جایى كه نمى داند غصبى
است نماز بخواند، و بعد از نماز بفهمد محلّ سجده اش غصبى
بوده نمازش باطل است، امّا اگر در جایى كه غصبى بودن آن
را فراموش كرده نماز بخواند و بعد از نماز یادش بیاید،
نماز او صحیح است، ولى كسى كه خودش جایى را غصب كرده اگر
فراموش كند و در آن جا نماز بخواند، در صورتى كه از غصب
توبه نكرده باشد نماز او باطل است و اگر توبه كرده باشد
بطلان نماز محلّ اشكال است.
مسأله ۸۷۷
ـ نماز خواندن در جایى كه مواضع
سجود غصبى باشد و بداند غصبى است باطل است، هر چند عالم
به بطلان نماز نباشد.
مسأله ۸۷۸
ـ كسى كه ناچار است نماز واجب
را سواره بخواند، چنانچه حیوان سوارى یا زین آن غصبى باشد
و بر آن حیوان یا زین سجده كند، نماز او باطل است، و
همچنین است اگر بخواهد بر آن حیوان نماز مستحبّى بخواند،
ولى اگر نعل آن غصبى باشد بطلان نماز محلّ اشكال است.
مسأله ۸۷۹
ـ كسى كه در ملكى با دیگرى شریك
است، تا سهم او جدا نشده، بدون رضایت شریكش نمى تواند در
آن ملك تصرّف كند و نماز بخواند.
مسأله ۸۸۰
ـ اگر با عین پولى كه خمس آن را
نداده ملكى بخرد، تصرّف او در آن ملك حرام، و نمازش در
آن باطل است.
مسأله ۸۸۱
ـ اگر صاحب ملك اجازه نماز
خواندن بدهد و انسان بداند كه قلباً راضى نیست، نماز
خواندن در ملك او باطل است، و اگر اجازه ندهد و انسان
یقین كند كه راضى است نماز او صحیح است.
مسأله ۸۸۲
ـ تصرّف در ملك میتى كه خمس یا
زكات بدهكار است، در صورتى كه تركه زاید بر خمس و زكات
نباشد، حرام و نماز در آن باطل است، ولى اگر بدهى او را
بدهند یا با قبول حاكم شرع ضامن شوند كه ادا نمایند،
تصرّف و نماز در ملك او با اجازه ورثه اشكال ندارد.
مسأله ۸۸۳
ـ تصرّف در ملك میتى كه به مردم
بدهكار است، در صورتى كه آن ملك زاید بر بدهكارى میت
نباشد، بدون رضایت طلبكار حرام، و نماز در آن باطل است،
ولى اگر ضامن شوند كه قرضهاى او را بپردازند و طلبكار هم
قبول كند، با اجازه ورثه تصرّف جایز و نماز هم صحیح است.
مسأله ۸۸۴
ـ اگر میت قرض نداشته باشد،
ولى بعضى از ورثه او صغیر یا دیوانه یا غایب باشند، تصرّف
در ملك او بدون اجازه ولىّ آنها حرام و نماز در آن باطل
است.
مسأله ۸۸۵
ـ نماز خواندن در ملك دیگرى در
صورتى جایز است كه یقین یا حجّت شرعیه اى بر رضایت مالك
داشته باشد، و همچنین است اگر اذن در تصرّفى بدهد كه
عرفاً از اذن در آن تصرّف،اذن در نماز خواندن هم فهمیده
شود، مثل این كه به كسى اجازه بدهد در ملك او بنشیند و
بخوابد، كه از اینها فهمیده مى شود براى نماز خواندن هم
اذن داده است.
مسأله ۸۸۶
ـ نماز خواندن در زمین بسیار
وسیع، به تفصیلى كه در مسأله «۲۷۷» گذشت، منوط به اجازه
مالك نیست.
«شرط دوم»
مسأله ۸۸۷
ـ در نماز واجب مكان نمازگزار
نباید حركتى داشته باشد كه مانع از آرامش بدن نمازگزار و
انجام واجبات نماز اختیارى باشد، و اگر به واسطه تنگى وقت
یا جهت دیگر ناچار باشد در جایى كه چنین حركتى دارد ـ
مانند اتومبیل و كشتى و ترن ـ نماز بخواند، به قدرى كه
ممكن است باید آرامش بدن و قبله را رعایت نماید، و اگر
آنها از قبله به طرف دیگر حركت كنند، به طرف قبله برگردد.
مسأله ۸۸۸
ـ نماز خواندن در اتومبیل و
كشتى و ترن و مانند اینها، هنگامى كه ایستاده اند مانعى
ندارد.
مسأله ۸۸۹
ـ روى خرمن گندم و جو و مانند
اینها كه مانع از آرامش بدن است، نماز باطل است.
«شرط سوم»
مسأله ۸۹۰
ـ باید در جایى نماز بخواند كه
احتمال بدهد مى تواند نماز را تمام كند، و نماز خواندن در
جایى كه به واسطه باد و باران و زیادى جمعیت و مانند
اینها، اطمینان دارد كه نمى تواند آن را تمام كند،باطل
است، اگر چه اتّفاقاً نماز را تمام كند.
مسأله ۸۹۱
ـ اگر در جایى كه ماندن در آن
حرام است ـ مثلا زیر سقفى كه نزدیك است خراب شود ـ نماز
بخواند، اگر چه معصیت كرده ولى نمازش صحیح است.
مسأله ۸۹۲
ـ نماز خواندن روى چیزى كه
ایستادن و نشستن روى آن ملازم با هتك آن است، و هتك آن هم
حرام است ـ مثل جایى از فرش كه اسم خدا بر آن نوشته شده ـ
جایز نیست و بنابر احتیاط باطل است.
«شرط چهارم»
جاى نمازگزار
سقفش به اندازه اى كه نتواند در آنجا راست بایستد كوتاه
نباشد، و همچنین به اندازه اى كه جاى ركوع و سجود نداشته
باشد، كوچك نباشد.
مسأله ۸۹۳
ـ اگر ناچار شود كه در جایى
نماز بخواند كه به كلّى از ایستادن تمكّن ندارد، باید
نشسته نماز بخواند، و اگر از ركوع و سجود تمكّن ندارد،
براى آنها با سر اشاره نماید.
مسأله ۸۹۴
ـ نماز خواندن جلوتر از قبر
پیغمبر و ائمّه اطهار(علیهم السلام) در صورتى كه هتك باشد
حرام و باطل است، و همچنین در غیر این صورت بنابر احتیاط
واجب، ولى اگر در نماز چیزى مانند دیوار بین او و قبر
مطهّر باشد، اشكال ندارد، و فاصله شدن صندوق شریف و ضریح
و پارچه اى كه روى آن افتاده كافى نیست.
«شرط پنجم»
مسأله ۸۹۵
ـ آن كه مكان نمازگزار اگر نجس
هست به طورى تر نباشد كه نجاستى كه موجب بطلان نماز است به
بدن یا لباس او برسد، ولى جایى كه پیشانى را براى سجده بر
آن مى گذارد باید پاك باشد، و اگر نجس باشد، در صورتى كه
خشك هم باشد نماز باطل است، و احتیاط مستحبّ آن است كه
مكان نمازگزار اصلا نجس نباشد.
«شرط ششم»
باید بین مرد
و زن در حال نماز، حداقلّ مقدار یك وجب فاصله باشد، ولى
نماز خواندن در فاصله كمتر از ده ذراع در غیر شهر مكّه
مكروه است.
مسأله ۸۹۶
ـ اگر زن برابر مرد یا جلوتر در
كمتر از فاصله اى كه ذكر شد بایستد و با هم وارد نماز
شوند، باید نماز را دوباره بخوانند، و همچنین است بنابر
احتیاط واجب در صورتى كه یكى زودتر از دیگرى به
نماز بایستد.
مسأله ۸۹۷
ـ اگر بین مرد و زن كه برابر هم
ایستاده اند، یا زن جلوتر ایستاده و نماز مى خوانند،
دیوار یا پرده یا چیز دیگرى باشد كه یكدیگر را نبینند،
نماز هر دو اشكال ندارد، اگر چه بین آنها كمتر از
فاصله اى كه قبلا ذكر شد، باشد.
«شرط هفتم»
باید جاى
پیشانى نمازگزار از جاى سر انگشتان پاى او و بنابر احتیاط
واجب از جاى زانوهاى او، بیش از چهار انگشت بسته پست تر
یا بلندتر نباشد، و تفصیل آن در احكام سجده خواهد آمد.
مسأله ۸۹۸
ـ بودن زن و مرد نامحرم در جایى
كه كسى در آن جا نیست و كسى هم نمى تواند وارد شود در
صورتى كه احتمال وقوع در معصیت را بدهند، جایز نیست، و
احتیاط مستحبّ آن است كه در آن جا نماز نخوانند.
مسأله ۸۹۹
ـ نماز خواندن در جایى كه تار
مى زنند، یا مانند آن را استعمال مى كنند باطل نیست، ولى
گوش دادن به آنها حرام است، و همچنین است بودن در آنجا
مگر براى كسى كه بودنش براى جلوگیرى از آن عمل باشد.
مسأله ۹۰۰
ـ خواندن نماز واجب در حال
اختیار بر بام خانه كعبه جایز نیست، و احتیاط مستحبّ آن
است كه در داخل خانه هم نخواند، ولى در حال ناچارى اشكال
ندارد.
مسأله ۹۰۱
ـ خواندن نماز مستحبّ در خانه
كعبه اشكال ندارد، بلكه مستحبّ است در داخل خانه مقابل هر
ركنى دو ركعت نماز بخواند.
جاهایى كه نماز خواندن در
آنها مستحبّ است
مسأله ۹۰۲
ـ در شرع مقدس اسلام بسیار
سفارش شده است كه نماز را در مسجد بخوانند، و بهتر از همه
مسجدها مسجد الحرام است، و بعد از آن مسجد پیغمبر (صلى
الله علیه وآله وسلم)، و بعد از آن مسجد كوفه، و بعد از
آن مسجد بیت المقدّس، و بعد از آن مسجد جامع هر شهر، و
بعد از آن مسجد محلّه، و بعد از آن مسجد بازار است.
مسأله ۹۰۳
ـ براى زنها نماز خواندن در
خانه، بلكه در پستوى خانه و اتاق عقب بهتر است.
مسأله ۹۰۴
ـ نماز خواندن در حرم
امامان (علیهم السلام) مستحبّ است، بلكه از بعضى روایات
استفاده مى شود كه نماز در حرم مطهّر حضرت امیر
المؤمنین (علیه السلام)و سیدالشّهداء (علیه السلام)افضل از
مسجد است.
مسأله ۹۰۵
ـ زیاد رفتن به مسجد و رفتن در
مسجدى كه نمازگزار ندارد مستحبّ است، و همسایه مسجد اگر
عذرى نداشته باشد، مكروه است در غیر مسجد نماز بخواند.
مسأله ۹۰۶
ـ مستحبّ است انسان با كسى كه
در مسجد حاضر نمى شود غذا نخورد، و در كارها با او مشورت
نكند، و همسایه او نشود، و از او زن نگیرد، و به او زن
ندهد.
جاهایى كه نماز خواندن در
آنها مكروه است
مسأله ۹۰۷
ـ نماز خواندن در چند جا مكروه
است، و از آن جمله است:
(۱)
حمام، (۲) زمین نمكزار، (۳)
مقابل انسان، (۴) مقابل درى كه باز است، (۵) در جادّه و خیابان و كوچه اگر
براى كسانى كه عبور مى كنند زحمت نباشد، وگرنه مزاحمت
حرام است، (۶) مقابل آتش و چراغ، (۷) در
آشپزخانه و هر جا كه كوره آتش باشد، (۸) مقابل چاه
و چاله اى كه محلّ بول باشد، (۹) روبروى عكس و
مجسّمه چیزى كه روح دارد، مگر آن كه روى آن پرده بكشند،
(۱۰) در اطاقى كه جنب در آن باشد، (۱۱) در
جایى كه صورت جاندار باشد اگر چه روبروى نمازگزار نباشد،
(۱۲) مقابل قبر، (۱۳) روى قبر، (۱۴)
بین دو قبر، (۱۵) در قبرستان.
مسأله ۹۰۸
ـ كسى كه در محلّ عبور مردم
نماز مى خواند، یا كسى روبروى اوست، مستحبّ است جلوى خود
چیزى بگذارد، و اگر چوب یا ریسمانى هم باشد كافیست.