next page

fehrest page

back page

احكام ارث

مسأله 2693 ـ كسانى كه بواسطه خويشى ارث مى‏برند سه دسته، هستند:

دسته اول: پدر و مادر و اولاد ميّت است، و با نبودن اولاد، اولادِ اولاد هر چه پائين روند، هر كدام آنان كه به ميّت نزديكتر است ارث مى‏برد، و تا يك نفر از اين دسته هست دسته دوم ارث نمى‏برند.

دسته دوم: جد يعنى پدر بزرگ، و جدّه يعنى مادر بزرگ، و خواهر و برادر است، و با نبودن برادر و خواهر، اولاد ايشان هر كدام آنان كه به ميّت نزديكتر است ارث مى‏برد، و تا يك نفر از اين دسته هست دسته سوم ارث نمى‏برند.

دسته سوم: عمو و عمه و دائى و خاله و اولاد آنان است، و تا يك نفر از عموها وعمه‏ها و دائى‏ها و خاله‏هاى ميّت زنده‏اند، اولاد آنان ارث نمى‏برند، ولى اگر ميّت يك عموى پدرى و يك پسر عموى پدر و مادرى داشته باشد، و دائى و خاله نداشته باشد، ارث به پسر عموى پدر و مادرى مى‏رسد، و عموى پدرى ارث نمى‏برد، ليكن اگر عمو يا پسر عمو متعدد باشد، و يا اينكه همسر ميت حيات داشته باشد، اين حكم خالى از اشكال نيست.

مسأله 2694 ـ اگر عمو و عمه و دائى و خاله خود ميّت و اولاد آنان، و اولاد اولاد آنان نباشند، عمو و عمه و دائى و خاله پدر و مادر ميّت ارث مى‏برند، و اگر اينها نباشند، اولادشان ارث مى‏برند، و اگر اينها هم نباشند، عمو و عمه، و دائى و خاله جد و جدّه ميّت، ارث مى‏برند، و اگر اينها هم نباشند، اولادشان ارث مى‏برند.

مسأله 2695 ـ زن و شوهر به تفصيلى كه بعداً گفته مى‏شود، از يكديگر ارث مى‏برند.

 

ارث دسته اول

مسأله 2696 ـ اگر وارث ميّت فقط يك نفر از دسته اول باشد، مثلاً پدر يا مادر يا يك پسر يا يك دختر باشد، همه مال ميّت به او مى‏رسد. و اگر پسر و دختر باشند، مال را طورى قسمت مى‏كنند كه هر پسر دو برابر دختر ببرد.

مسأله 2697 ـ اگر وارث ميّت فقط پدر و مادر او باشند، مال سه قسمت مى‏شود: دو قسمت آن را پدر، و يك قسمت را مادر مى‏برد. ولى اگر ميّت دو برادر يا چهار خواهر، يا يك برادر و دو خواهر داشته باشد كه همه آنان مسلمان و آزاد و پدر آنان با پدر ميّت يكى باشد، خواه مادرشان هم يكى باشد يا نه، و بشرط اينكه بدنيا آمده باشند، اگر چه تا ميّت پدر و مادر دارد اينها ارث نمى‏برند، امّا بواسطه بودن اينها، مادر يك ششم مال را مى‏برد وبقيه را به پدر مى‏دهند.

مسأله 2698 ـ اگر وارث ميّت فقط پدر و مادر و يك دختر باشد، چنانچه ميّت برادر و خواهرى با شرايط فوق نداشته باشد، مال را پنج قسمت مى‏كنند: پدر و مادر هر كدام يك قسمت، و دختر سه قسمت آن را مى‏برد، و اگر برادر يا خواهر با شرايط گذشته داشته باشد، پدر يك پنجم و مادر يك ششم و دختر سه پنجم را مى‏برند، و نسبت به31 كه باقيمانده است و محتمل است سهم مادر باشد، همچنان كه محتمل است43 آن سهم دختر و 41 آن سهم پدر باشد، ـ بنابر احتياط واجب ـ با هم مصالحه نمايند.

مسأله 2699 ـ اگر وارث ميّت فقط پدر و مادر و يك پسر باشد، مال را شش قسمت مى‏كنند: پدر و مادر هر كدام يك قسمت، و پسر چهار قسمت آن را مى‏برد، و اگر چند پسر يا چند دختر باشند، آن چهار قسمت را به طور مساوى بين خودشان قسمت مى‏كنند، و اگر پسر و دختر باشند، آن چهار قسمت را طورى تقسيم مى‏كنند كه هر پسرى دو برابر يك دختر ببرد.

مسأله 2700 ـ اگر وارث ميّت فقط پدر يا مادر و يك يا چند پسر باشند، مال را شش قسمت مى‏كنند: يك قسمت آن را پدر يا مادر. و پنج قسمت را پسر مى‏برد، و اگر چند پسر باشند، آن پنج قسمت را به طور مساوى تقسيم مى‏نمايند.

مسأله 2701 ـ اگر وارث ميّت فقط پدر يا مادر با چند پسر و دختر باشد، مال را شش قسمت مى‏كنند: يك قسمت آن را پدر يا مادر مى‏برد، و بقيه را طورى قسمت مى‏كنند، كه هر پسرى دو برابر دختر ببرد.

مسأله 2702 ـ اگر وارث ميّت فقط پدر يا مادر و يك دختر باشد، مال را چهار قسمت مى‏كنند: يك قسمت آن را پدر يا مادر، و بقيه را دختر مى‏برد.

مسأله 2703 ـ اگر وارث ميّت فقط پدر يا مادر و چند دختر باشد، مال را پنج قسمت مى‏كنند: يك قسمت را پدر يا مادر مى‏برد، و چهار قسمت را دخترها به طور مساوى بين خودشان قسمت مى‏كنند.

مسأله 2704 ـ اگر ميّت اولاد نداشته باشد، نوه پسرى او اگر چه دختر باشد، سهم پسر ميّت را مى‏برد، و نوه دخترى او اگر چه پسر باشد، سهم دختر ميّت را مى‏برد، مثلاً اگر ميّت يك پسر از دختر خود، و يك دختر از پسرش داشته باشد، مال را سه قسمت مى‏كنند: يك قسمت را به پسرِ دختر، و دو قسمت را به دخترِ پسر مى‏دهند. و در ارث بردن نوه‏ها، نبودن پدر و مادر شرط نيست.

 

ارث دسته دوم

مسأله 2705 ـ دسته دوم از كسانى كه بواسطه خويشى ارث مى‏برند، جد يعنى پدر بزرگ، و جدّه يعنى مادر بزرگ، و برادر، و خواهر ميّت است، و اگر برادر و خواهر نداشته باشد، اولادشان ارث مى‏برند.

مسأله 2706 ـ اگر وارث ميّت فقط يك برادر، يا يك خواهر باشد، همه مال به او مى‏رسد، و اگر چند برادر پدر و مادرى، يا چند خواهر پدر و مادرى باشد، مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى‏شود، و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى با هم باشند، هر برادرى دو برابر خواهر مى‏برد، مثلاً اگر دو برادر و يك خواهر پدر و مادرى دارد، مال را پنج قسمت مى‏كنند: هر يك از برادرها دو قسمت، و خواهر يك قسمت آن را مى‏برد.

مسأله 2707 ـ اگر ميّت برادر و خواهر پدر و مادرى دارد، برادر و خواهر پدرى كه از مادر با ميّت جدا است، ارث نمى‏برد، و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى ندارد، چنانچه فقط يك خواهر، يا يك برادر پدرى داشته باشد، همه مال به او مى‏رسد، و اگر چند برادر يا چند خواهر پدرى داشته باشد، مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى‏شود، و اگر هم برادر و هم خواهر پدرى داشته باشد، هر برادرى دو برابر خواهر مى‏برد.

مسأله 2708 ـ اگر وارث ميّت فقط يك خواهر يا يك برادر مادرى باشد، كه از پدر با ميّت جدا است، همه مال به او مى‏رسد، و اگر چند برادر مادرى يا چند خواهر مادرى يا چند برادر و خواهر مادرى باشند، مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى‏شود.

مسأله 2709 ـ اگر ميّت برادر و خواهر پدر و مادرى و برادر و خواهر پدرى و يك برادر يا يك خواهر مادرى داشته باشد، برادر و خواهر پدرى ارث نمى‏برند و مال را شش قسمت مى‏كنند: يك قسمت آن را به برادر يا خواهر مادرى، و بقيه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مى‏دهند، و هر برادرى دو برابر خواهر مى‏برد.

مسأله 2710 ـ اگر ميّت برادر و خواهرِ پدر و مادرى، و برادر و خواهرِ پدرى، و چند برادر و خواهرِ مادرى داشته باشد، برادر و خواهرِ پدرى ارث نمى‏برد و مال را سه قسمت مى‏كنند: يك قسمت آن را برادر و خواهرِ مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مى‏كنند و بقيه را به برادر و خواهرِ پدر و مادرى مى‏دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى‏برد.

مسأله 2711 ـ اگر وارث ميّت فقط برادر و خواهرِ پدرى و يك برادرِ مادرى يا يك خواهرِ مادرى باشد، مال را شش قسمت مى‏كنند: يك قسمت آن را برادر يا خواهرِ مادرى مى‏برد و بقيه را به برادر و خواهرِ پدرى مى‏دهند، و هر برادرى دو برابر خواهر مى‏برد.

مسأله 2712 ـ اگر وارث ميّت فقط برادر و خواهرِ پدرى و چند برادر و خواهرِ مادرى باشد، مال را سه قسمت مى‏كنند: يك قسمت آن را برادر و خواهرِ مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مى‏كنند، و بقيه را به برادر و خواهرِ پدرى مى‏دهند، و هر برادرى دو برابر خواهر مى‏برد.

مسأله 2713 ـ اگر وارث ميّت فقط برادر و خواهر و زن او باشد، زن ارث خود را به تفصيلى كه بعداً گفته مى‏شود، مى‏برد، و خواهر و برادر به طورى كه در مسائل گذشته گفته شد ارث خود را مى‏برند. و نيز اگر زنى بميرد و وارث او فقط خواهر و برادر و شوهر او باشد، شوهر نصف مال را مى‏برد، و خواهر و برادر به طورى كه در مسائل پيش گفته شد ارث خود را مى‏برند، ولى براى آنكه زن يا شوهر ارث مى‏برد، از سهم برادر و خواهر مادرى چيزى كم نمى‏شود و از سهم برادر و خواهرِ پدر و مادرى يا پدرى كم مى‏شود، مثلاً اگر وارث ميّت شوهر و برادر و خواهر مادرى و برادر و خواهر پدر و مادرى او باشد، نصف مال به شوهر مى‏رسد، و يك قسمت از سه قسمت اصل مال را به برادر و خواهر مادرى مى‏دهند، و آنچه مى‏ماند مال برادر و خواهرِ پدر و مادرى است، پس اگر همه مال او شش تومان باشد: سه تومان به شوهر، و دو تومان به برادر و خواهر مادرى، و يك تومان به برادر و خواهرِ پدر و مادرى مى‏دهند.

مسأله 2714 ـ اگر ميّت خواهر و برادر نداشته باشد، سهم ارث آنان را به اولادشان مى‏دهند، و سهم برادرزاده و خواهرزاده مادرى به طور مساوى بين آنان قسمت مى‏شود، و امّا سهمى كه به برادرزاده و خواهرزاده پدرى يا پدر و مادرى مى‏رسد بنابر مشهور هر پسرى دو برابر دختر مى‏برد، ولى بعيد نيست كه بين اينها هم بالسويّه قسمت شود ـ و بنابر احتياط واجب ـ بايد مصالحه كنند.

مسأله 2715 ـ اگر وارث ميّت فقط يك جدّ يا يك جدّه است، چه پدرى باشد يا مادرى، همه مال به او مى‏رسد، و با بودن جدّ ميّت، پدرِ جدّ او ارث نمى‏برد. و اگر وارث ميّت فقط جدّ و جدّه پدرى باشد، مال سه قسمت مى‏شود: دو قسمت را جدّ و يك قسمت را جدّه مى‏برد. و اگر جدّ و جدّه مادرى باشند، مال را بطور مساوى بين خودشان قسمت مى‏كنند.

مسأله 2716 ـ اگر وارث ميّت فقط يك جدّ يا جدّه پدرى و يك جدّ يا جدّه مادرى باشد، مال سه قسمت مى‏شود: دو قسمت را جدّ يا جدّه پدرى و يك قسمت را جدّ يا جدّه مادرى مى‏برد.

مسأله 2717 ـ اگر وارث ميّت جدّ و جدّه پدرى و جدّ و جدّه مادرى باشد، مال سه قسمت مى‏شود: يك قسمت آن را جد و جدّه مادرى بطور مساوى بين خودشان قسمت مى‏كنند، و دو قسمت آن را به جدّ و جدّه پدرى مى‏دهند و جدّ دو برابر جدّه مى‏برد.

مسأله 2718 ـ اگر وارث ميّت فقط زن و جدّ و جدّه پدرى و جد و جدّه مادرى او باشد، زن ارث خود را به تفصيلى كه بعداً گفته مى‏شود مى‏برد، و يك قسمت از سه قسمت اصل مال را به جد و جدّه مادرى مى‏دهند كه بطور مساوى بين خودشان قسمت مى‏كنند و بقيه را به جد و جدّه پدرى مى‏دهند، و جد دو برابر جدّه مى‏برد. و اگر وارث ميّت شوهر و جد و جدّه باشد، شوهر نصف مال را مى‏برد و جد و جدّه به دستورى كه در مسائل گذشته گفته شد ارث خود را مى‏برند.

مسأله 2719 ـ در اجتماع برادر يا خواهر يا برادرها يا خواهرها با جد يا جدّه يا اجداد يا جدّات، چند صورت است:

اول: اينكه هر يك از جد يا جدّه و برادر يا خواهر همه از طرف مادر باشند، در اين صورت مال بين آنها بطور مساوى تقسيم مى‏شود، اگر چه بعضى مذكر و بعضى مؤنث باشند.

دوم: اينكه همه آنها از طرف پدر باشند، در اين صورت نيز مال بين آنها بطور مساوى تقسيم مى‏شود، در فرضى كه همه ذكور و يا همه اناث باشند، و اگر مختلف باشند، پس هر مذكرى دو مقابل مؤنث مى‏برد.

سوم: اينكه هريك از جد يا جدّه از طرف پدر باشد و برادر يا خواهر از طرف پدر و مادر باشد، حكم اين صورت حكم صورت گذشته است، و دانسته شد كه برادر يا خواهر پدرى ميّت اگر با برادر يا خواهر پدرى و مادرى جمع شود، پدرى تنها ارث نمى‏برد.

چهارم: اينكه اجداد يا جدّات يا هر دو هم از طرف پدر و هم از طرف مادر باشند، و برادرها يا خواهرها يا هر دو نيز چنين باشند، در اين صورت براى خويشان مادرى از برادرها و خواهرها و اجداد و جدّات يك سوم از تركه است، و بطور مساوى بين مذكر و مؤنث آنها تقسيم مى‏شود، و براى خويشان پدرى از آنها دو سوم از تركه است كه به هر مذكرى دو مقابل مؤنت داده مى‏شود، و اگر همه ذكور يا همه اناث باشند، بطور مساوى بين آنها تقسيم مى‏شود.

پنجم: اينكه جد يا جدّه از طرف پدر باشد و برادر يا خواهر از طرف مادر، در اين صورت برادر يا خواهر در فرضى كه يكى باشد يك ششم از مال را مى‏برد، و اگر متعدد باشند يك سوم را بطور مساوى بين خودشان تقسيم مى‏نمايند و باقيمانده مال جد يا جدّه است، و اگر جد و جدّه هر دو باشند، جد دو مقابل جدّه مى‏برد.

ششم: اينكه جد يا جدّه يا هر دو از طرف مادر و برادر يا برادرها از طرف پدر باشند، در اين صورت براى جد يا جدّه يك سوم است، و اگر هر دو هستند همان يك سوم را بطور مساوى تقسيم مى‏كنند، و دو سوم آن براى برادر يا برادرها است، و اگر با آن جد يا جدّه خواهر از طرف پدر باشد، در صورتى كه يكى باشد نصف را مى‏برد، و اگر متعدد باشند دو سوم را مى‏برند، و در هر صورت از براى جد و يا جدّه يك سوم است، و بنابراين اگر خواهر يكى شد، يك ششم از تركه زائد است، و مردد است كه به خواهر داده مى‏شود، و يا ميان او و جد يا جدّه تقسيم مى‏شود، و احتياط واجب در آن، مصالحه است.

هفتم: اينكه اجداد يا جدّات يا هر دو، هم پدرى باشند و هم مادرى و با آنها برادر يا خواهرِ پدرى باشد، يكى باشد يا متعدد، در اين صورت براى جد يا جدّه مادرى يك سوم است، و با تعدد بطور مساوى بين آنها تقسيم مى‏شود، اگر چه بعضى مذكر و بعضى مؤنث باشند. و براى جد يا جدّه پدرى، و برادر يا خواهرِ پدرى دو سوم باقى از تركه است، و مذكر دو برابر مؤنث مى‏گيرد. و اگر با آن اجداد يا جدّات، برادر يا خواهرِ مادرى باشد، براى جد يا جدّه مادرى و برادر يا خواهرِ مادرى يك سوم است كه بطور مساوى بين آنها تقسيم مى‏شود، اگر چه بعضى مذكر و بعضى مؤنث باشند ؛ و براى جد و يا جدّه پدرى دو سوم است، و جد دو برابر جدّه مى‏گيرد.

هشتم: اينكه برادرها يا خواهرها بعضى پدرى و بعضى مادرى باشند و با آنها جد يا جدّه پدرى باشد، در اين صورت براى برادر يا خواهرِ مادرى يك ششم تركه است اگر يكى باشد، و يك سوم است اگر متعدد باشند، و بطور مساوى بين آنها تقسيم مى‏شود و براى برادر يا خواهرِ پدرى و جد يا جدّه پدرى باقىِ آن تركه است، و براى مذكر دو برابر مؤنث است و اگر با آن برادرها يا خواهرها جد يا جدّه مادرى باشد، براى جد يا جدّه مادرى و برادر يا خواهرِ مادرى تمام يك سوم است و بطور مساوى بين آنها تقسيم مى‏شود، و براى برادر يا خواهرِ پدرى دو سوم است كه براى مذكر آنها دو برابر مؤنث است.

مسأله 2720 ـ در صورتى كه ميّت برادر يا خواهر دارد، برادرزاده يا خواهرزاده او ارث نمى‏برد، ولى اين حكم در جائى كه ارث برادرزاده يا خواهرزاده با برادر يا خواهر مزاحمت نكند جارى نيست، مثلاً اگر ميّت برادرِ پدرى و جدّ مادرى داشته باشد، برادرِ پدرى دو ثلث و جدّ مادرى يك ثلث ارث مى‏برد، و در اين صورت اگر ميّت پسر برادرِ مادرى داشته باشد، پسر برادر با جدّ مادرى در ثلث شريك مى‏باشند.

 

ارث دسته سوم

مسأله 2721 ـ دسته سوم عمو و عمه و دائى و خاله و اولاد خاله و اولاد آنان است كه اگر از طبقه اول و دوم كسى نباشد، اينها ارث مى‏برند.

مسأله 2722 ـ اگر وارث ميّت فقط يك عمو يا يك عمه است، چه پدر و مادرى باشد، يعنى با پدر ميّت از يك پدر و مادر باشند، چه پدرى چه مادرى، همه مال به او مى‏رسد، و اگر چند عمو يا چند عمه باشند و همه پدر و مادرى، يا همه پدرى يا همه مادرى باشند، مال بطور مساوى بين آنان قسمت مى‏شود. و اگر عمو و عمه هر دو باشند، عمو دو برابر عمه مى‏برد.

مسأله 2723 ـ اگر وارث ميّت عمو و عمه باشد و بعضى پدرى و بعضى مادرى و بعضى پدر و مادرى باشند، عمو و عمه پدرى ارث نمى‏برند، پس اگر ميّت يك عمو يا يك عمه مادرى دارد، مال را شش قسمت مى‏كنند: يك قسمت را به عمو يا عمه مادرى، و بقيه را به عمو و عمه پدر و مادرى، و در فرض نبودن آنها به عمو و عمه پدرى مى‏دهند ؛ واگر هم عمو و هم عمه مادرى دارد، مال را سه قسمت مى‏كنند: دو قسمت را به عمو وعمه پدر و مادرى، و در فرض نبودن آنها به عمو و عمه پدرى، و يك قسمت را به عمو وعمه مادرى مى‏دهند ؛ و عمو در هر حال دو برابر عمه مى‏برد.

مسأله 2724 ـ اگر وارث ميّت فقط يك دائى يا يك خاله باشد، همه مال به او مى‏رسد، و اگر هم دائى و هم خاله باشد و همه پدر و مادرى ـ يعنى با مادر ميّت از يك پدر و مادر باشند ـ يا پدرى يا مادرى باشند، بعيد نيست كه دائى دو برابر خاله ارث ببرد، ولى احتمال تساوى هم مى‏رود، پس ـ بنابر احتياط واجب ـ در مقدار زائد مصالحه كنند.

مسأله 2725 ـ اگر وارث ميّت فقط يك يا چند دائى و خاله مادرى، و دائى و خاله پدر و مادرى، و دائى و خاله پدرى باشد، ارث نبردن دائى و خاله پدرى محل اشكال است، و به هر حال دائى يا خاله مادرى اگر يك نفر باشد يك ششم، و اگر متعدد باشند يك سوم مال را مى‏برند، و ما بقى به دائى و خاله پدرى يا پدر و مادرى داده مى‏شود ؛ و در هر حال محتمل است كه دائى دو برابر خاله ارث ببرد، ولى ـ بنابر احتياط واجب ـ بايد مصالحه كنند.

مسأله 2726 ـ اگر وارث ميّت يك يا چند دائى، يا يك يا چند خاله، يا دائى و خاله، و يك يا چند عمو، يا يك يا چند عمه، يا عمو و عمه باشد، مال را سه قسمت مى‏كنند: يك قسمت را دائى يا خاله يا هر دو، و بقيه را عمو يا عمه يا هر دو مى‏برند. و كيفيت تقسيم بين هر گروه گذشت.

مسأله 2727 ـ اگر ميّت عمو و عمه و دائى و خاله نداشته باشد، سهم آنان به اولاد آنان داده مى‏شود، پس اگر يك دختر عمه و چند پسر دائى داشته باشد، آن يك دختر عمه دو سوم مى‏برد، و پسر دائيها يك سوم را ميان خود تقسيم مى‏كنند، و اين طبقه (فرزندان عمو و عمه و دائى و خاله) بر عمو و عمه و دائى و خاله پدر، يا مادر ميّت مقدم‏اند.

مسأله 2728 ـ اگر وارث ميّت عمو و عمه و دائى و خاله پدر و عمو و عمه و دائى و خاله مادر او باشند، مال سه سهم مى‏شود: يك سهم آن را عمو و عمه و دائى و خاله مادر ميّت ارث مى‏برند و در اين كه مال ميان آنها به طور مساوى تقسيم مى‏شود يا مرد دو برابر زن مى‏گيرد اختلاف است و احتياط واجب آن است كه صلح كنند، و دو سهم ديگر آن را سه قسمت مى‏كنند: يك قسمت را دائى و خاله پدر ميّت به همان كيفيت بين خودشان قسمت مى‏نمايند، و دو قسمت ديگر آن را نيز به همان كيفيت به عمو و عمه پدر ميّت مى‏دهند.

 

ارث زن و شوهر

مسأله 2729 ـ اگر زنى بميرد و اولاد نداشته باشد، نصف همه مال را شوهر او و بقيه را ورثه ديگر مى‏برند، و اگر از آن شوهر يا از شوهر ديگر اولاد داشته باشد، يك چهارم همه مال را شوهر و بقيه را ورثه ديگر مى‏برند.

مسأله 2730 ـ اگر مردى بميرد و اولاد نداشته باشد، يك چهارم مال او را زن و بقيه را ورثه ديگر مى‏برند، و اگر از آن زن يا از زن ديگر اولاد داشته باشد، يك هشتم مال را زن وبقيه را ورثه ديگر مى‏برند، و زن از زمين خانه و باغ و زراعت و زمينهاى ديگر ارث نمى‏برد، نه از خود زمين و نه از قيمت آن، و نيز از خود هوائى خانه مانند بنا و درخت ارث نمى‏برد، ولى از قيمت آنها ارث مى‏برد، و همچنين است درخت و زراعت و ساختمانى كه در زمين باغ و زراعت و زمينهاى ديگر است، ولى نسبت به ميوه‏هائى كه در وقت فوت شوهر بر درختان است از عين آنها ارث مى‏برد.

مسأله 2731 ـ اگر زن بخواهد در چيزهائى كه از آنها ارث نمى‏برد مانند زمين خانه مسكونى تصرف كند، بايد از ورثه ديگر اجازه بگيرد. و جايز نيست كه ورثه تا سهم زن را نداده‏اند، در چيزهائى كه زن از قيمت آنها ارث مى‏برد مانند بنا و درخت، بدون اجازه او تصرف كنند.

مسأله 2732 ـ اگر بخواهند بنا و درخت و مانند آن را قيمت نمايند، بايد همانطور كه نزد كارشناسان قيمت گذارى معمول است آنها را بدون در نظر گرفتن خصوصيت زمينى كه در آن هستند حساب كنند چقدر ارزش دارند، نه اينكه آنها را كنده شده از زمين فرض نمايند و قيمت گذارند، يا اينكه قيمت آنها را در حالى كه بدون اجاره در همين زمين باقى بمانند حساب كنند.

مسأله 2733 ـ مجراى آب قنات و مانند آن، حكم زمين را دارد، و آجر و چيزهائى كه در آن بكار رفته، در حكم ساختمان است، امّا نسبت به خود آب از عين آن ارث مى‏برد.

مسأله 2734 ـ اگر ميّت بيش از يك زن داشته باشد، چنانچه اولاد نداشته باشد، يك چهارم مال، و اگر اولاد داشته باشد، يك هشتم مال به شرحى كه گفته شد، بطور مساوى بين زنهاى او قسمت مى‏شود، اگر چه شوهر با همه يا بعض آنان نزديكى نكرده باشد، ولى اگر در مرضى كه در آن مرض از دنيا رفته، زنى را عقد كرده و با او نزديكى نكرده است، آن زن از او ارث نمى‏برد و حقّ مهر هم ندارد.

مسأله 2735 ـ اگر زن در حال مرض شوهر كند و به همان مرض بميرد، شوهرش اگر چه با او نزديكى نكرده باشد، از او ارث مى‏برد.

مسأله 2736 ـ اگر زن را به ترتيبى كه در احكام طلاق گفته شد، طلاق رجعى بدهند و در بين عدّه بميرد، شوهر از او ارث مى‏برد، و نيز اگر شوهر در بين آن عدّه بميرد، زن از او ارث مى‏برد، ولى اگر بعد از گذشتن عدّه يا در عدّه طلاق بائن، يكى از آنان بميرد، ديگرى از او ارث نمى‏برد.

مسأله 2737 ـ اگر شوهر در حال مرض، عيالش را طلاق دهد و پيش از گذشتن دوازده ماه قمرى بميرد، زن با سه شرط از او ارث مى‏برد، چه طلاق رجعى باشد چه بائن:

اول: آنكه در اين مدت شوهر ديگر نكرده باشد، و در صورتى كه شوهر كرده باشد ارث نمى‏برد، هر چند احتياط مستحب اين است كه صلح نمايند.

دوم: آنكه طلاق به درخواست و رضاى زن انجام نگرفته باشد، و گرنه ارث نمى‏برد، خواه چيزى به شوهر داده باشد كه او را طلاق دهد يا نه.

سوم: شوهر در مرضى كه در آن مرض زن را طلاق داده، بواسطه آن مرض يا به جهت ديگرى بميرد، پس اگر از آن مرض خوب شود و به جهت ديگرى از دنيا برود، زن از او ارث نمى‏برد، مگر اينكه فوت او در عدّه رجعى باشد.

مسأله 2738 ـ لباسى كه مرد براى پوشيدن زن خود گرفته، اگر چه زن آن را پوشيده باشد، بعد از مردن شوهر، جزء مال شوهر است، مگر اينكه به زن تمليك كرده باشد و زن حق دارد بعنوان نفقه از شوهر مطالبه تمليك لباس كند.

 

مسائل متفرقه ارث

مسأله 2739 ـ قرآن و انگشتر و شمشير ميّت و لباسهائى را كه پوشيده يا براى پوشيدن نگه داشته است، مال پسر بزرگتر است. و اگر ميّت از سه چيز اول بيشتر از يكى دارد، مثلاً دو قرآن يا دو انگشترى دارد، احتياط واجب آن است كه پسر بزرگ در آنها با ورثه ديگر صلح كند. و همچنين در مورد رحل قرآن و تفنگ و خنجر و مانند آنها از سلاحهاى ديگر و غلاف شمشير و جاى قرآن تابع آنهاست.

مسأله 2740 ـ اگر پسر بزرگ ميّت بيش از يكى باشد، مثلاً از دو زن او در يك وقت دو پسر بدنيا آمده باشند، بايد چيزهاى گذشته را بطور مساوى بين خودشان قسمت كنند. و اين حكم مختص بزرگترين پسر است، هر چند خواهرانى بزرگتر از خود داشته باشد.

مسأله 2741 ـ اگر ميّت قرض داشته باشد، چنانچه قرضش به اندازه مال او يا زيادتر باشد، بايد پسر بزرگتر چيزهائى هم كه مال اوست و در مسأله پيش گفته شد، به قرض او بدهد، و يا به مقدار قيمت آنها از مال خود بدهد ؛ و اگر قرض ميّت كمتر از مال او باشد، چنانچه بقيه اموالش غير از آن چند چيزى كه به پسر بزرگتر مى‏رسد كافى براى اداء قرضش نباشد، بايد پسر بزرگتر از آن چيزها يا از مال خود به نسبت به قرض او بدهد، واگر بقيه اموالش كافى به قرض باشد، باز هم احتياط لازم آن است كه پسر بزرگتر به كيفيت گذشته در اداى قرض ميّت شركت كند، مثلاً اگر همه دارائى ميّت شصت تومان است و به مقدار بيست تومان آن از چيزهائى است كه مال پسر بزرگتر است و سى تومان قرض دارد، پسر بزرگ بايد به مقدار ده تومان از آن چيزها را بابت قرض ميّت بدهد.

مسأله 2742 ـ مسلمان از كافر ارث مى‏برد، ولى كافر اگر چه پدر يا پسر ميّت مسلمان باشد از او ارث نمى‏برد.

مسأله 2743 ـ اگر كسى يكى از خويشان خود را عمداً و به ناحق بكشد، از او ارث نمى‏برد، ولى اگر قتل به حق باشد مانند قصاص يا اجراى حد يا دفاع، ارث مى‏برد، و همچنين اگر از روى خطا باشد، مثل آنكه سنگ را به هوا بيندازد و اتفاقاً به يكى از خويشان او بخورد و او را بكشد، از او ارث مى‏برد، ولى از ديه قتل كه عاقله مى‏پردازد ارث نمى‏برد و همچنين قتل شبه عمد ـ يعنى: اينكه كارى كند كه معمولاً موجب قتل نيست و قصد قتل هم نداشته، ولى قصد انجام آن نسبت به مقتول داشته است ـ مانع ارث نمى‏شود.

مسأله 2744 ـ هرگاه بخواهند ارث را تقسيم كنند، براى بچه‏اى كه در شكم است كه اگر زنده بدنيا بيايد ارث مى‏برد، در صورتى كه معلوم باشد يكى است يا متعدد، پسر است يا دختر، هر چند با كمك وسائل علمى باشد بايد سهم او يا آنها را نگهدارد، و اگر معلوم نباشد، پس اگر احتمال معتبرى داده شود كه متعدد است، به مقدار عدد محتمل بايد سهم پسر نگه دارند، و چنانچه مثلاً يك پسر يا يك دختر بدنيا آمد، زيادى را ورثه بين خودشان تقسيم كنند.

next page

fehrest page

back page

 
 
https://old.aviny.com/Ahkam/ResalehSistani/resale33.aspx?&mode=print
Copyright © 2003-2013 - AVINY.COM - All Rights Reserved