احكام قسم خوردن

مسأله 2679. اگر قسم بخورد كه كاري را انجام دهد يا ترك كند، مثلاً قسم بخورد كه روزه بگيرد، يا دود استعمال نكند، چنان چه عمداً مخالفت كند، بايد كفاره بدهد يعني: يك بنده آزاد كند، يا ده مسكين را اطعام كند يا ده فقير را بپوشاند، و اگر اينها را نتواند، بايد سه روز روزه بگيرد، و بايد روزه پي‎درپي باشد.

مسأله 2680. قسم چند شرط دارد:

اول ـ كسي كه قسم مي‎خورد بايد بالغ و عاقل باشد، و از روي قصد و اختيار قسم بخورد، پس قسم خوردن بچه و ديوانه و مست و كسي كه مجبورش كرده‎اند، درست نيست. و هم چنين است اگر در حال عصباني بودن بي‎اختيار قسم بخورد.

دوم ـ كاري را كه قسم مي‎خورد انجام دهد، بايد حرام و مكروه نباشد، و كاري را كه قسم مي‎خورد ترك كند، بايد واجب و مستحب نباشد، و اگر قسم بخورد كه كار مباحي را به جا آورد، بايد ترك آن در نظر مردم بهتر از انجامش نباشد، و نيز اگر قسم بخورد كار مباحي را ترك كند، بايد انجام آن در نظر مردم بهتر از تركش نباشد.

سوم ـ به يكي از اسم‎هاي خداوند عالم قسم بخورد كه به غير ذات مقدس او گفته نمي‎شود مانند خدا ـ و ـ الله. و نيز اگر به اسمي قسم بخورد كه به غير خدا هم مي‎گويند، ولي به قدري به خدا گفته مي‎شود كه هر وقت كسي آن اسم را بگويد، ذات مقدس حق در نظر مي‎آيد: مثل آن كه به خالق و رازق قسم بخورد صحيح است.

چهارم ـ قسم را به زبان بياورد و اگر بنوسيد يا در قلبش آن را قصد كند صحيح نيست، ولي آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحيح است.

پنجم ـ عمل كردن به قسم براي او ممكن باشد، و اگر موقعي كه قسم مي‎خورد ممكن باشد، و بعداً از عمل به آن عاجز شود، از وقتي كه عاجز مي‎شود، قسم او به هم مي‎خورد، و نيز اگر عمل كردن به قسم به قدري مشقت پيدا كند كه نشود آن را تحمل كرد، و يا اين كه متعلق قسم در موقع عمل مرجوح يا حرام شود، قسم به هم مي‎خورد و همين طور است حكم در عهد و نذر.

مسأله 2681. اگر پدر آنچه را فرزند قسم خورده به جا بياورد، بگويد: به جا نياور، و آنچه را قسم خورده به جا نياورد، بگويد: به جا آور، قسم او بي اثر مي‎شود.

مسأله 2682. اگر زن بدون اجازه شوهر قسم بخورد، و شوهر كاري را كه زن قسم خورده به جا نياورد بگويد: به جا آور، يا قسم خورده به جا آورد بگويد: به جا نياور، قسم زن بي اثر مي‎شود.

مسأله 2683. اگر انسان از روي فراموشي، يا ناچاري به قسم عمل نكند كفاره بر او واجب نيست. و هم چنين است اگر مجبورش كنند كه به قسم عمل ننمايد. و قسمي كه آدم وسواسي مي‎خورد، مثل اين كه مي‎گويد والله الآن مشغول نماز مي‎شوم، و به واسطه وسواس مشغول نمي‎شود، اگر وسواس او طوري باشد كه بي‎اختيار به قسم عمل نكند كفاره ندارد.

مسأله 2684. كسي كه قسم مي‎خورد، اگر حرف او راست باشد، قسم خوردن او مكروه است، و اگر دروغ باشد، حرام و از گناهان بزرگ مي‎باشد، ولي اگر براي اين كه خودش يا مسلمان ديگري را از شر ظالمي نجات دهد، قسم دروغ بخورد اشكال ندارد، بلكه گاهي واجب مي‎شود، اما اگر بتواند توريه كند، يعني: موقع قسم خوردن طوري نيت كند كه دروغ نشود، بنابر احتياط واجب بايد توريه نمايد، مثلاً اگر ظالمي بخواهد كسي را اذيت كند، و از انسان بپرسد كه او را نديده‎اي، و انسان يك ساعت قبل او را ديده باشد، بگويد او را نديده‎ام و قصد كند كه از پنچ دقيقه پيش مثلاً نديده ‎ام.