مسئله 1048-
كسى كه نماز واجب خود را در وقت آن نخوانده، بايد قضاى آن را به جا
آورد گرچه در تمام وقت نماز خواب مانده يا به واسطه مستى نماز نخوانده
باشد، ولى نمازهاى يوميهاى را كه زن در حال حيض يا نفاس نخوانده قضا
ندارد و همچنين نمازهايى را كه به واسطه جنون يا بيهوشى يا حواس پرتى
در اثر كهولت سن و مانند اينها نخوانده قضا ندارد.
مسئله 1049-
كسى كه نماز قضا دارد، بايد در خواندن آن كوتاهى نكند ولى واجب نيست
فوراً آن را به جا آورد.
مسئله 1050-
كسى كه نماز قضا دارد مىتواند نماز مستحبّى و يا نماز استيجارى
بخواند، و همچنين است كسى كه روزه قضا دارد.
مسئله 1051-
اگر انسان احتمال دهد كه نماز قضايى دارد يا نمازهايى را كه خوانده
صحيح نبوده، مستحب است قضاى آن را به جا آورد.
مسئله 1052-
قضاى نمازها لازم نيست به ترتيب خوانده شود مگر آنكه ترتيب در اداى
آنها لازم باشد مثل نماز ظهر و عصر يا مغرب و عشا.
مسئله 1053-
اگر كسى كه نمازهايى از او قضا شده مىداند كداميك جلوتر قضا شده، بهتر
آن است كه به ترتيب قضا كند.
مسئله 1054-
اگر بخواهند چند نفر را براى به جا آوردن نماز ميّت اجير كنند، لازم
نيست وقت معيّن كنند و مىتوانند همه با هم شروع كنند.
مسئله 1055-
كسى كه چند نماز از او قضا شده و تعداد آنها را نمىداند، مثلاً
نمىداند چهار تا بوده يا پنج تا، چنانچه مقدار كمتر را بخواند كافى
است.
مسئله 1056-
كسى كه نماز قضا از همين روز يا روزهاى پيش دارد مىتواند قبل از
خواندن نمازى كه قضا شده نماز ادايى را بخواند و لازم نيست نماز قضا را
جلو بيندازد.
مسئله 1057-
كسى كه مىداند يك نماز چهار ركعتى نخوانده و نمىداند نماز ظهر است يا
عصر است يا عشا، اگر يك نماز چهار ركعتى بخواند به نيّت قضاى نمازى كه
نخوانده كافى است.
مسئله 1058-
تا انسان زنده است گرچه از خواندن نماز قضاهاى خود عاجز باشد، ديگرى
نمىتواند نمازهاى او را قضا نمايد.
مسئله 1059-
نماز قضا را چه يقينى باشد و چه احتياطى، با جماعت مىشود خواند چه
نماز امام ادا باشد يا قضا و چه قضا يقينى باشد يا احتياطى، و لازم
نيست هر دو يك نماز را بخوانند مثلاً اگر قضاى صبح را با نماز ظهر يا
عصر امام بخواند اشكال ندارد.
مسئله 1060-
مستحب است بچّه مميّز را يعنى بچّهاى كه خوب و بد را مىفهمد به نماز
خواندن و عبادتهاى ديگر عادت دهند، بلكه مستحب است او را به قضاى
نمازها هم وادار نمايند.
نماز قضاى پدر و مادر كه بر پسر بزرگتر واجب است
مسئله 1061-
اگر پدر يا مادر نماز يا روزه خود را به جا نياورده باشند، چنانچه از
روى نافرمانى ترك نكرده و نمىتوانستند قضا كنند، بر پسر بزرگتر واجب
است كه بعد از مرگشان به جا آورد يا براى آنها اجير بگيرد ولى اگر از
روى نافرمانى بوده و يا مىتوانستهاند قضا كنند و نكردهاند، بر پسر
بزرگتر چيزى لازم نيست.
مسئله 1062-
اگر پسر بزرگتر شك دارد كه پدر يا مادر نماز يا روزه قضا داشته يا نه،
چيزى بر او واجب نيست.
مسئله 1063-
اگر پسر بزرگتر بداند كه پدر يا مادرش نماز قضا داشته و شك كند كه به
جا آوردهاند يا نه، واجب نيست آن را قضا نمايد.
مسئله 1064-
اگر معلوم نباشد كه پسر بزرگتر كدام است، قضاى نماز و روزه پدر و مادر
بر هيچ كدام واجب نيست. ولى مستحب است كه نماز و روزه آنها را بين
خودشان قسمت كنند، يا براى انجام آن قرعه بزنند.
مسئله 1065-
اگر ميّت وصيّت كرده باشد كه براى نماز و روزه او اجير بگيرند بعد از
آنكه اجير، نماز و روزه او را به جا آورد بر پسر بزرگتر چيزى واجب
نيست.
مسئله 1066-
كسى كه خودش نماز و روزه قضا دارد، اگر نماز و روزه پدر و مادر هم بر
او واجب شود، هر كدام را اوّل به جا آورد صحيح است.
مسئله 1067-
اگر پسر بزرگتر موقع مرگ پدر يا مادر نابالغ يا ديوانه باشد، وقتى كه
بالغ شد يا عاقل گرديد بايد نماز و روزه آنها را قضا نمايد و چنانچه
پيش از بالغ يا عاقل شدن بميرد، بر پسر دوّم چيزى واجب نيست.
مسئله 1068-
اگر پسر بزرگتر پيش از آنكه نماز و روزه پدر و مادر را قضا كند بميرد،
بر پسر دوّم چيزى واجب نيست.
نماز جماعت
مسئله 1069-
مستحب است نمازهاى واجب خصوصاً نمازهاى يوميه را به جماعت بخوانند و در
نماز صبح و مغرب و عشا، خصوصاً براى همسايه مسجد و كسى كه صداى اذان
مسجد را مىشنود بيشتر سفارش شده است.
مسئله 1070-
در روايتى وارد شده است كه اگر يك نفر به امام جماعت اقتدا كند هر ركعت
از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد، و اگر دو نفر اقتدا كنند هر
ركعتى ثواب ششصد نماز دارد، و هر چه بيشتر شوند ثواب نمازشان بيشتر
مىشود تا به ده نفر برسند، و تعداد آنان كه از ده نفر گذشت اگر تمام
آسمانها كاغذ و درياها مركب و درختها قلم و جن و انس و ملائكه نويسنده
شوند، نمىتوانند ثواب يك ركعت آن را بنويسند.
مسئله 1071-
حاضر نشدن به نماز جماعت از روى بىاعتنايى جايز نيست و سزاوار نيست
انسان بدون عذر نماز جماعت را ترك كند.
مسئله 1072-
مستحب است انسان صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند و نماز جماعت از
نماز اوّل وقت كه فرادى خوانده شود بهتر است، و نيز نماز جماعتى را كه
مختصربخوانند از نماز فرادى كه آن را طولبدهندبهتر مىباشد.
مسئله 1073-
مستحب است كسى كه نمازش را فرادى خوانده دوباره به جماعت بخواند، خواه
امام شود يا مأموم، و اگر بعد بفهمد كه نماز اوّلش باطل بوده نماز دوّم
او كافى است.
مسئله 1074-
اگر امام يا مأموم بخواهد نمازى را كه به جماعت خوانده دوباره به جماعت
بخواند، در صورتى كه جماعت دوّم غير از اوّل باشد اشكال ندارد، و لازم
نيست همه اشخاص جماعت دوّم غير از جماعت اوّل باشند. بنابراين يك امام
جماعت مىتواند در دو مسجد نماز جماعت بخواند.
مسئله 1075-
كسى كه در نماز وسواس دارد و فقط در صورتى كه نماز را با جماعت بخواند
از وسواس راحت مىشود، بايد نماز را با جماعت بخواند.
مسئله 1076-
هيچ نماز مستحبّى را نمىشود با جماعت خواند مگر نماز استسقاء و نماز
جمعه و نماز عيد فطر و قربان.
مسئله 1077-
موقعى كه امام جماعت نماز يوميّه مىخواند، هر كدام از نمازهاى يوميه
را مىشود به او اقتدا كرد، و نيز اگر نماز يوميهاش را احتياطاً
دوباره مىخواند - هر چند اين احتياط مستحبّى باشد - مأموم مىتواند به
او اقتدا كند گرچه نماز او نيز احتياطى باشد.
مسئله 1078-
اگر امام جماعت قضاى نماز يوميه خود يا كس ديگر را مىخواند گرچه براى
آن پول گرفته باشد مىشود به او اقتدا كرد و لازم نيست بداند كه از آن
كس كه براى او قضا مىخواند نماز فوت شده يا نه.
مسئله 1079-
امام و مأمومين بايد متّصل به يكديگر باشند و لازم نيست اتّصال از جلو
باشد بلكه اگر از طرف راست يا چپ به امام يا مأموم ديگر متّصل باشد
نمازش صحيح است، پس كسى كه پشت ستون ايستاده است اگر از طرفى به امام
يا مأموم ديگر متّصل باشد نمازش صحيح است هرچند امام يا مأموم ديگر را
نبيند و همچنين اگر صفهاى جماعت تا درب مسجد برسد نماز كسانى كه دو طرف
درب ايستادهاند و صف جلو را نمىبينند اشكال ندارد.
مسئله 1080-
جاى ايستادن امام بايد از جاى مأموم بلندتر نباشد ولى اگر مكان امام
مقدار كمى (تقريباً چهار انگشت بسته) بلندتر باشد اشكال ندارد و نيز
اگر زمين سراشيب باشد و امام در طرفى كه بلندتر است بايستد در صورتى كه
سراشيبى آن زياد نباشد مانعى ندارد.
مسئله 1081-
اگر جاى مأموم بلندتر از جاى امام باشد در صورتى كه بلندى به مقدار
متعارف باشد مثل اينكه امام در صحن مسجد و مأموم در پشت بام بايستد
اشكال ندارد.
مسئله 1082-
به واسطه بچهاى كه نماز او صحيح است مأمومين مىتوانند به يكديگر
متّصل شوند.
مسئله 1083-
بعد از تكبير امام اگر صف جلو آماده نماز، و تكبير گفتن آنان نزديك
باشد كسى كه در صف بعد ايستاده، مىتواند تكبير بگويد ولى مستحب است كه
صبر كند تا تكبير صف جلو تمام شود.
مسئله 1084-
اگر بداند نماز افرادى كه او به واسطه آنها اتّصال دارد باطل است
نمىتواند اقتدا كند، ولى اگر شك داشته باشد مىتواند اقتدا نمايد.
مسئله 1085-
هرگاه بداند نماز امام باطل است مثلاً بداند امام وضو ندارد، گرچه خود
امام ملتفت نباشد، نمىتواند به او اقتدا كند ولى اگر اختلاف فتوا با
يكديگر داشته باشند گرچه از نظر او نماز امام باطل باشد مىتواند اقتدا
كند.
مسئله 1086-
اگر مأموم بعد از نماز بفهمد كه امام عادل نبوده يا به جهتى نمازش باطل
بوده، مثلاً بىوضو نماز خوانده، نمازش صحيح است.
مسئله 1087-
اگر در بين نماز شك كند كه اقتدا كرده يا نه، اگر بنايش بر جماعت
خواندن بوده و احتمال دهد كه از روى فراموشى نيّت جماعت نكرده است نماز
را به نيّت جماعت تمام كند.
مسئله 1088-
انسان در بين نماز جماعت مىتواند نيّت فرادى كند، خواه از اوّل نيّت
داشته باشد يا نه و يا عذرى برايش پيش بيايد يا نه.
مسئله 1089-
اگر مأموم بعد از حمد و سوره امام نيّت فرادى كند لازم نيست حمد و سوره
را بخواند، ولى اگر پيش از تمام شدن حمد و سوره نيّت فرادى نمايد، بايد
مقدارى را كه امام نخوانده بخواند.
مسئله 1090-
اگر در بين نماز جماعت نيّت فرادى نمايد نمىتواند دوباره نيّت جماعت
كند ولى اگر مردّد شود كه نيّت فرادى كند يا نه، و بعد تصميم بگيرد
نماز را با جماعت تمام كند، اشكال ندارد.
مسئله 1091-
اگر شك كند كه نيّت فرادى كرده يا نه، بنا بگذارد كه نيّت فرادى نكرده
است.
مسئله 1092-
اگر موقعى كه امام در ركوع است اقتدا كند و به ركوع امام برسد، گرچه
ذكر امام تمام شده باشد نمازش به طور جماعت صحيح است و يك ركعت حساب
مىشود، امّا اگر به مقدار ركوع خم شود و به ركوع امام نرسد يا شك كند
كه به ركوع امام رسيده يا نه، نمازش به طور فرادى صحيح مىباشد و يك
ركعت حساب مىشود ولى مىتواند آن را بشكند و در ركعت بعد اقتدا كند.
مسئله 1093-
اگر موقعى كه امام در ركوع است اقتدا كند و پيش از آنكه به ركوع رود
امام سر از ركوع بردارد، بايد نماز را فرادى تمام كند ولى مىتواند
نماز را بشكند و در ركعت بعد اقتدا كند.
مسئله 1094-
اگر اوّل نماز يا بين حمد و سوره اقتدا كند و پيش از آنكه به ركوع رود،
امام سر از ركوع بردارد نماز او به طور جماعت صحيح است و بايد ركوع كند
و خود را به امام برساند.
مسئله 1095-
اگر موقعى برسد كه امام مشغول خواندن تشهّد آخر نماز است چنانچه بخواهد
به ثواب جماعت برسد، بايد بعد از نيّت و گفتن تكبيرة الاحرام بنشيند و
تشهّد را با امام بخواند ولى سلام را نگويد و صبر كند تا امام سلام
نماز را بدهد، بعد بايستد و بدون آنكه دوباره تكبير بگويد، حمد و سوره
را بخواند و آن را ركعت اوّل نماز خود حساب كند.
مسئله 1096-
مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد بلكه بايد مساوى يا قدرى عقبتر از
امام بايستد، و چنانچه قد او بلندتر از امام باشد به طورى كه در ركوع و
سجودش جلوتر از امام قرار مىگيرد اشكال ندارد.
مسئله 1097-
در نماز جماعت بايد بين مأموم و امام پرده و شيشه و مانند آنها فاصله
نباشد و همچنين است بين انسان و مأموم ديگرى كه انسان به واسطه او به
امام متّصل شده است، ولى اگر امام مرد و مأموم زن باشد چنانچه بين آن
زن و امام يا بين آن زن و مأموم ديگرى كه مرد است و زن به واسطه او به
امام متّصل شده است پرده و مانند آن باشد اشكال ندارد.
مسئله 1098-
اگر بعد از شروع به نماز، بين مأموم و امام يا بين مأموم و كسى كه
مأموم به واسطه او متّصل به امام است، پرده يا چيز ديگرى فاصله شود،
نمازش فرادى مىشود و صحيح است.
مسئله 1099-
اگر بين مأموم و امام و يا كسى كه مأموم به واسطه او به امام متّصل است
يك قدم بزرگ (تقريباً يك متر و نيم) فاصله باشد اشكال ندارد و اگر
سهواً يا جهلاً فاصله بيشتر شود نمازش به طور فرادى صحيح است. (در
اتّصال از جلو، فاصله را بايد از جاى سجده مأموم تا جاى ايستادن امام و
يا كسى كه مأموم به واسطه او به امام متّصل است حساب كرد).
مسئله 1100-
اگر نماز همه كسانى كه در صف جلو هستند تمام شود نماز صف بعد فرادى
مىشود و صحيح است.
مسئله 1101-
اگر در ركعت دوّم اقتدا كند در قنوت و تشهّد از امام متابعت مىكند و
بهتر است موقعى كه امام تشهّد را مىخواند نيمخيز بنشيند و تشهّد را
نيز بخواند و بعد از تشهّد با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند و
اگر براى سوره وقت ندارد حمد را تمام كند و در ركوع يا سجده خود را به
امام برساند.
مسئله 1102-
اگر موقعى كه امام در ركعت دوّم نماز چهار ركعتى است اقتدا كند، بايد
در ركعت دوّم نمازش كه ركعت سوّم امام است بعد از دو سجده بنشيند و
تشهّد را بخواند و برخيزد، و چنانچه براى گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت
ندارد، يك مرتبه بگويد و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند.
مسئله 1103-
اگر امام در ركعت سوّم يا چهارم باشد و مأموم بداند كه اگر اقتدا كند و
حمد را بخواند به ركوع امام نمىرسد مىتواند صبر كند تا امام به ركوع
رود بعد اقتدا نمايد، و مىتواند هم اقتدا كند و حمد را بخواند و در
ركوع يا سجده خود را به امام برساند.
مسئله 1104-
اگر در ركعت سوّم يا چهارم امام اقتدا كند، بايد حمد و سوره را بخواند
و اگر براى سوره وقت ندارد، بايد حمد را تمام كند و در ركوع يا سجده
خود را به امام برساند.
مسئله 1105-
كسى كه مىداند اگر سوره را بخواند در ركوع به امام نمىرسد، سوره را
نخواند ولى اگر خواند نمازش صحيح است.
مسئله 1106-
اگر امام ايستاده باشد و مأموم نداند كه در كدام ركعت است، نمىتواند
اقتدا كند.
مسئله 1107-
اگر به خيال اين كه امام در ركعت اوّل يا دوّم است حمد و سوره نخواند و
بعد از ركوع بفهمد كه در ركعت سوّم يا چهارم بوده نمازش صحيح است، ولى
اگر پيش از ركوع بفهمد بايد حمد و سوره را بخواند، و اگر وقت ندارد،
فقط حمد را بخواند و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند.
مسئله 1108-
اگر به خيال اين كه امام در ركعت سوّم يا چهارم است حمد و سوره بخواند
و پيش از ركوع يا بعد از آن بفهمد كه در ركعت اوّل يا دوّم بوده، نمازش
صحيح است.
مسئله 1109-
اگر موقعى كه مشغول نماز واجب يا مستحب است جماعت برپا شود، چنانچه
اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحب است نماز
را رها كند و مشغول نماز جماعت شود.
مسئله 1110-
اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهّد يا سلام باشد، لازم نيست
نيّت فرادى كند.
مسئله 1111-
كسى كه يك ركعت از امام عقب مانده وقتى امام تشهّد ركعت آخر را
مىخواند مىتواند برخيزد و نماز را تمام كند و مستحب است نيمخيز
بنشيند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد.
شرايط امام جماعت
مسئله 1112-
امام جماعت بايد بالغ و عاقل و شيعه دوازده امامى و عادل و حلالزاده
باشد و نماز را به طور صحيح بخواند و امامت زن براى زنها و بچّه مميّز
براى بچّه مميّز اشكال ندارد.
مسئله 1113-
عادل كسى است كه داراى ملكه عدالت و خداترسى باطنى است كه او را از
گناهان باز مىدارد و نشانه آن اين است كه اگر از كسانى كه با او
معاشرت دارند حال او را بپرسند تقواى او را تصديق نمايند.
مسئله 1114-
امامى را كه عادل مىدانسته، اگر شك كند به عدالت خود باقى است يا نه،
مىتواند به او اقتدا نمايد.
مسئله 1115-
كسى كه ايستاده نماز مىخواند، نمىتواند به كسى كه نشسته يا خوابيده
نماز مىخواند اقتدا كند، و كسى كه نشسته نماز مىخواند نمىتواند به
كسى كه خوابيده نماز مىخواند اقتدا نمايد، ولى كسى كه نشسته نماز
مىخواند مىتواند به كسى كه نشسته نماز مىخواند اقتدا كند و نيز كسى
كه خوابيده است مىتواند به كسى كه نشسته و يا خوابيده نماز مىخواند
اقتدا نمايد.
مسئله 1116-
به كسى كه نقص عضو دارد و نمىتواند سجده يا ركوع يا تشهّد را خوب
انجام دهد و همچنين كسى كه عذر دارد مثلاً با لباس نجس يا تيمّم نماز
مىخواند يا مرضى دارد كه نمىتواند از بيرون آمدن بول يا غائط خوددارى
كند مىشود اقتدا كرد و نيز زنى كهمستحاضهنيستمىتواند به
زنمستحاضه اقتدا كند.
مسئله 1117-
بهتر است كسى كه مرض خوره يا پيسى دارد و يا حدّ شرعى بر او جارى شده
است و صحرانشين براى خانهنشين امام جماعت نشود.
