مسئله 850-
بايد بر زمين يا چيزهايى كه مربوط به زمين است مانند سنگ و چوب و علف
سجده كرد ولى سجده بر چيزهاى خوراكى مانند گندم و پوشيدنى مانند پنبه و
معدنى مانند طلا و نقره صحيح نيست، امّا سجده كردن بر سنگهاى معدنى
مانند سنگ مرمر و سنگهاى سياه اشكال ندارد.
مسئله 851-
سجده بر چيزهايى كه از زمين مىرويد و خوراك حيوان است مثل علف و كاه
صحيح است بلكه بر مثل برگ درخت مو و داروهاى خوراكى و بر گياهى كه
خوردن آن در بعضى از شهرها معمول است و بر ميوه نارس نيز صحيح است.
مسئله 852-
سجده بر گچ، آهك، آجر، سيمان، موزائيك و ظروف سفالين و مانند اينها
جايز است.
مسئله 853-
سجده بر انواع كاغذها نظير دستمال كاغذى و كاغذ ديوارى و كاغذى كه روى
آن نوشته شده است صحيح است.
مسئله 854-
براى سجده بهتر از هر چيز تربت حضرت سيّد الشّهداعليه السلام مىباشد
كه موجب قبولى نماز است و روايت شده كه حجابها را پاره مىكند و در
محضر ربوبى مىرسد يعنى چيزهايى كه مانع از قبولى نماز است به واسطه
سجده كردن بر تربت حضرت ابى عبداللَّه الحسينعليه السلام رفع مىشود،
بعد از آن، خاك و بعد از خاك، سنگ و بعد از سنگ، گياه است.
مسئله 855-
اگر چيزى كه سجده بر آن صحيح است ندارد، يا اگر دارد به واسطه سرما يا
گرماى زياد و مانند اينها نمىتواند بر آن سجده كند، بر هر چيزى كه
مىتواند بايد سجده كند.
مسئله 856-
اگر در سجده اوّل مهر به پيشانى بچسبد و بدون اينكه مهر را بردارد
دوباره به سجده برود، اشكال ندارد.
مسئله 857-
اگر در بين نماز چيزى كه بر آن سجده مىكند گُم شود و چيزى كه سجده بر
آن صحيح است نداشته باشد، چنانچه وقت وسعت دارد بايد نماز را بشكند، و
اگر وقت تنگ است بايد به هر چيزى كه مىتواند سجده نمايد.
مسئله 858-
مهر يا چيز ديگرى كه بر آن سجده مىكند بايد پاك باشد ولى اگر مثلاً
مهر را روى فرش نجس بگذارد يا يك طرف مهر نجس باشد و پيشانى را به طرف
پاك آن بگذارد اشكال ندارد.
مسئله 859-
مهر يا چيز ديگرى كه بر آن سجده مىكند بايد تميز باشد پس اگر مهر به
قدرى چرك باشد كه پيشانى به خود مهر نرسد سجده باطل است ولى اگر مثلاً
رنگ مهر تغيير كرده باشد اشكال ندارد.
مسئله 860-
هرگاه در حال سجده بفهمد پيشانى را بر چيزى گذاشته كه سجده بر آن باطل
است، اگر ممكن باشد بايد پيشانى را از روى آن به روى چيزى كه سجده بر
آن صحيح است بكشد و اگر ممكن نيست چنانچه وقت وسعت دارد بايد نماز را
بشكند، و اگر وقت تنگ است نماز را تمام كند و نماز او صحيح است.
مسئله 861-
اگر بعد از سجده بفهمد پيشانى را روى چيزى گذاشته كه سجده بر آن باطل
است، اشكال ندارد.
مسئله 862-
سجده كردن براى غير خداوند متعال به قصد عبادت حرام است، و بعضى از
مردم كه مقابل قبر امامانعليهم السلام پيشانى را بر زمين مىگذارند،
چون براى تعظيم است نه عبادت، اشكال ندارد.
مستحبّات سجده
مسئله 863-
در سجده سيزده مورد مستحب است:
1 - كسى كه ايستاده نماز مىخواند بعد از آنكه سر
از ركوع برداشت و كاملاً ايستاد و كسى كه نشسته نماز مىخواند بعد از
آنكه كاملاً نشست، براى رفتن به سجده تكبير بگويد.
2 - موقعى كه مرد مىخواهد به سجده برود، اوّل
دستها را و زن اوّل زانوها را به زمين بگذارد.
3 - بينى را به مهر يا چيزى كه سجده بر آن صحيح
است بگذارد.
4 - در حال سجده انگشتان دست را به هم بچسباند و
برابر گوش بگذارد به طورى كه سر آنها رو به قبله باشد.
5 - در سجده دعا كند و از خدا حاجت بخواهد و اين
دعا را بخواند:
«يعنى اى بهترين كسى كه از او سؤال مىكنند و اى بهترين عطا كنندگان،
روزى بده به من و عيال من از فضل خودت پس به درستى كه تو داراى فضل
بزرگى هستى».
6 - بعد از سجده، بر ران چپ بنشيند و روى پاى راست
را بر كف پاى چپ بگذارد.
7 - بعد از هر سجده وقتى نشست و بدنش آرام گرفت
تكبير بگويد.
8 - بعد از سجده اوّل بدنش كه آرام گرفت بگويد:
«اَسْتَغْفِرُاللَّهَ رَبّى وَ اَتُوبُ اِلَيْهِ».
9 - سجده را طول بدهد و در موقع نشستن دستها را
روى رانها بگذارد.
10 - براى رفتن به سجده دوم، در حال آرامى بدن
»اَللَّهُ اَكْبَرُ« بگويد.
11 - در سجده صلوات بفرستد و اگر آن را به قصد
ذكرى كه در سجدهها دستور دادهاند بگويد، اشكال ندارد.
12 - در موقع بلند شدن، دستها را بعد از زانوها از
زمين بردارد.
13 - مردها آرنجها را به زمين نچسبانند و بازوها
را از پهلو جدا نگاه دارند و زنها آرنجها را بر زمين بگذارند و اعضاى
بدن را به يكديگر بچسبانند.
احكام سجده واجب قرآن
مسئله 864-
در هر يك از چهار سوره والنّجم، اقرء، الم تنزيل و حم سجده يك آيه سجده
وجود دارد، كه اگر انسان بخواند يا به آن گوش دهد، بعد از تمام شدن آن
آيه، بايد فوراً سجده كند و اگر فراموش كرد، هر وقت يادش آمد بايد سجده
كند.
مسئله 865-
اگر انسان موقعى كه آيه سجده را مىخواند، از ديگرى هم بشنود بايد دو
سجده نمايد.
مسئله 866-
در غير نماز اگر در حال سجده آيه سجده را بخواند يا به آن گوش دهد،
بايد سر از سجده بردارد و دوباره سجده كند.
مسئله 867-
اگر آيه سجده را از كسى كه قصد خواندن قرآن ندارد بشنود يا از راديو و
ضبط صوت و مانند اينها آيه سجده را بشنود، واجب است سجده كند.
مسئله 868-
در سجده واجب قرآن مىشود بر چيزهاى خوراكى و پوشاكى سجده كرد، و نيز
ساير شرايط سجده را كه در نماز است، لازم نيست مراعات كند، بلكه فقط
بايد پيشانى روى زمين قرار گيرد.
مسئله 869-
در سجده واجب قرآن بايد طورى عمل كند كه بگويند سجده كرد.
مسئله 870-
هرگاه در سجده قرآن پيشانى را به قصد سجده به زمين بگذارد، گرچه ذكر
نگويد كافى است و گفتن ذكر، مستحب است و بهتر است بگويد:
«لا اِلهَ اِلَّا اللَّهُ حَقّاً حَقّاً لا اِلهَ
اِلَّا اللَّهُ ايماناً وَ تَصْديقاً لا اِلهَ اِلَّا اللَّهُ
عُبُودِيَّةً وَ رِقّاً سَجَدْتُ لَكَ يا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً
لا مُسْتَنْكِفاً وَ لا مُسْتَكْبِراً بَلْ اَنَا عَبْدٌ ذَليلٌ ضَعيفٌ
خائِفٌ مُسْتَجيرٌ».
8 - تشهّد
مسئله 871-
در ركعت دوّم تمام نمازها و ركعت سوّم نماز مغرب و ركعت چهارم نماز ظهر
و عصر و عشا و ركعت اوّل نماز وتر بايد انسان بعد از سجده دوّم بنشيند
و در حال آرام بودن بدن تشهّد بخواند يعنى بگويد:
مسئله 872-
اگر تشهّد را فراموش كند و بايستد و پيش از ركوع يادش بيايد كه تشهّد
را نخوانده، بايد بنشيند و تشهّد را بخواند و دوباره بايستد و حمد يا
تسبيحات را بخواند و نماز را تمام كند، و اگر در ركوع يا بعد از آن
يادش بيايد بايد نماز را تمام كند و بعد از سلام نماز، تشهّد را قضا
كند و براى تشهّد فراموش شده دو سجده سهو به جا آورد.
و سلام واجب، سلام سوّم است كه مىتواند به آن اكتفا كند.
مسئله 876-
اگر سلام نماز را فراموش كند و موقعى يادش بيايد كه صورت نماز به هم
نخورده بايد سلام را بگويد و نمازش صحيح است و اگر موقعى يادش بيايد كه
صورت نماز به هم خورده است نمازش صحيح است و لازم نيست سلام را بگويد.
ولى مستحب است دو سجده سهو به جا آورد.
10 - ترتيب
مسئله 877-
نمازگزار بايد كارهاى نماز را به ترتيبى كه در مسائل گذشته گفته شد
انجام دهد و اگر عمداً بر خلاف آن انجام دهد مثلاً سجود را قبل از ركوع
يا تشهّد را قبل از سجده انجام دهد نمازش باطل است و اگر از روى
فراموشى باشد بايد تا داخل ركن بعد نشده برگردد و انجام دهد به طورى كه
ترتيب حاصل شود. و اگر وارد ركن بعد شده نمازش صحيح است مگر آنكه جزء
فراموش شده از اركان نماز باشد مثل اينكه ركوع را فراموش كند تا وارد
سجده اوّل شود كه در اين صورت نمازش باطل است.
11 - مُوالات
مسئله 878-
انسان بايد نماز را با موالات بخواند، يعنى كارهاى نماز مانند ركوع و
سجود و تشهّد را پشت سر هم به جا آورد و چيزهايى را كه در نماز
مىخواند به طورى كه معمول است پشت سر هم بخواند و اگر به قدرى بين
آنها فاصله بيندازد كه نگويند نماز مىخواند نمازش باطل است گرچه به
طور سهوى باشد.
مسئله 879-
اگر در نماز عمداً بين حرفها يا كلمات فاصله بيندازد گرچه فاصله به
قدرى نباشد كه صورت نماز از بين برود نمازش باطل است و اگر سهواً باشد
چنانچه مشغول ركن بعد نشده باشد، بايد آن حرفها يا كلمات را به طور
معمول بخواند و اگر مشغول ركن بعد شده باشد، نمازش صحيح است.
مسئله 880-
طول دادن ركوع و سجود و قيام و قنوت و تشهّد در صورتى كه موالات را به
هم بزند نماز را باطل مىكند مثل آنكه سوره بقره را بعد از حمد و يا
دعاى ابوحمزه را در قنوت بخواند.
قنوت
مسئله 881-
در تمام نمازهاى واجب و مستحب پيش از ركوع ركعت دوّم مستحب است قنوت
بخواند، و در نماز وتر با آنكه يك ركعت مىباشد، خواندن قنوت پيش از
ركوع مستحب است، و نماز جمعه در هر ركعت يك قنوت دارد ولى قنوت ركعت
دوّم بعد از ركوع است و نماز آيات پنج قنوت و نماز عيد فطر و قربان در
ركعت اوّل پنج قنوت و در ركعت دوّم چهار قنوت دارند.
مسئله 882-
مستحب است در قنوت دستها را مقابل صورت بگيرد و كف آنها را رو به آسمان
و پهلوى هم نگه دارد و غير شَست، انگشتهاى ديگر را به هم بچسباند و به
كف دستها نگاه كند.
مسئله 883-
در قنوت هر ذكرى بگويد گرچه يك »سُبْحانَ اللَّهِ« باشد، كافى است و
بهتر است بگويد:
مسئله 884-
مستحب است انسان قنوت را بلند بخواند ولى براى كسى كه نماز را به جماعت
مىخواند، اگر امام جماعت صداى او را بشنود، بلند خواندن قنوت مستحب
نيست.
مسئله 885-
اگر عمداً قنوت نخواند قضا ندارد و اگر فراموش كند و پيش از آنكه به
اندازه ركوع خم شود يادش بيايد، مستحب است بايستد و بخواند، و اگر در
ركوع يادش بيايد مستحب است بعد از ركوع قضا كند و اگر در سجده يادش
بيايد مستحب است بعد از سلام نماز قضا نمايد.
احكام واجبات نماز
مسئله 886-
واجبات نماز بايد به عربى صحيح گفته شود پس اگر طورى به عربى غلط بگويد
كه معنى عوض شود يا ترجمه آنها را بگويد صحيح نيست.
مسئله 887-
در موقع خواندن چيزهاى واجب نماز بايد بدن بىحركت باشد و مستحب است در
موقع گفتن ذكرهاى مستحب نماز نظير
«سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ»
نيز بدن آرام باشد ولى حركت دادن سر يا دست يا پا اشكال ندارد، امّا
«بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ اَقُومُ وَ اَقْعُدُ»
را بايد در حال برخاستن بگويد.
مسئله 888-
اگر موقع خواندن چيزى از نماز بىاختيار به قدرى حركت كند كه از حال
آرام بودن خارج شود لازم نيست كه بعد از آرام گرفتن بدن آنچه را كه در
حال حركت خوانده دوباره بخواند.
مسئله 889-
نماز را بايد طورى بخواند كه لااقل خودش بشنود و اگر به واسطه سنگينى
يا كرى گوش يا سر و صداى زياد نمىشنود بايد طورى بگويد كه اگر مانعى
نباشد بشنود.
مسئله 890-
كسى كه لال است يا زبان او مرضى دارد كه نمىتواند نماز را درست بگويد
بايد به هر طور كه مىتواند بگويد و اگر هيچ نمىتواند بگويد بايد در
قلب خود بگذراند.
مسئله 891-
كسى كه نمىتواند نماز را درست بخواند بايد هر طور كه مىتواند بخواند
و نمازش صحيح است و اعاده و قضا هم ندارد.
مسئله 892-
انسان بايد نماز را ياد بگيرد كه غلط نخواند و كسى كه به هيچ قسم
نمىتواند صحيح آن را ياد بگيرد، بايد هر طور كه مىتواند بخواند و
بهتر است كه نماز را به جماعت به جا آورد.
مسئله 893-
كسى كه نماز را به خوبى نمىداند ولى مىتواند ياد بگيرد چنانچه وقت
نماز وسعت دارد بايد ياد بگيرد.
مسئله 895-
اگر انسان كلمهاى را صحيح بداند و در نماز همانطور بخواند و بعد بفهمد
غلط خوانده، لازم نيست نماز را دوباره بخواند.
مسئله 896-
اگر كلمهاى را نداند بايد ياد بگيرد و چنانچه دو جور يا بيشتر بخواند
نمازش باطل است.
مسئله 897-
رعايت كردن آنچه را كه علماى تجويد مىگويند نظير مدّهاى واجب، مراعات
مخارج حروف، وقف به حركت، وصل به سكون و مانند اينها واجب نيست بلكه
اگر طورى بخواند كه بگويند عربى صحيح است، كفايت مىكند.
مسئله 898-
اختلاف در قرائت كه قرّاء گفتهاند صحيح نيست و نماز بايد بر طبق قرآن
خوانده شود.
1) نيست خدايى غير از خداوند بردبارِ بزرگوار. نيست خدايى غير از
خداوند برترِ بزرگ. منزّه است خداوندى كه پرورش دهنده آسمانهاى هفت
گانه و زمينهاى هفت گانه و آنچه درون آنها و ميان آنهاست و آفرينده عرش
بزرگ است، و تمام حمد، ويژه پرورش دهنده جهانيان است.