واجبات نماز
واجبات نماز يازده مورد است:
1 - نيت.
2 - قيام، يعنى ايستادن.
3 - تكبيرة الاحرام يعنى گفتن اللَّه اكبر در اوّل
نماز.
4 - قرائت.
5 - قيام متّصل به ركوع.
6 - ركوع.
7 - سجود.
8 - تشهّد.
9 - سلام.
10 - ترتيب.
11 - موالات، يعنى پى در پى بودن اجزاى نماز.
مسئله 749-
بعضى از واجبات نماز ركن است يعنى اگر انسان آنها را به جا نياورد، يا
در نماز اضافه كند عمداً باشد يا سهواً يا جهلاً، نماز باطل مىشود، و
بعضى ديگر ركن نيست يعنى اگر عمداً كم يا زياد شود نماز باطل مىشود و
چنانچه اشتباهاً يا جهلاً كم يا زياد گردد نماز باطل نمىشود.
اركان نماز پنج مورد است:
اوّل: نيت.
دوّم: تكبيرة الاحرام.
سوّم: قيام متّصل به ركوع.
چهارم: ركوع.
پنجم: دو سجده.
مسئله 750-
كم شدن ركن در نمازهاى مستحبّى نماز را باطل مىكند ولى زياد شدن آن در
نمازهاى مستحبّى نماز را باطل نمىكند مثلاً اگر قنوت نماز وتر را
فراموش كند و به ركوع رود، مىتواند برگردد و قنوت را به جا آورد و
دوباره ركوع كند.
1 - نيّت
مسئله 751-
نيّت يعنى توجّه به عمل براى انجام فرمان خداوند عالم، و لازم نيست
نيّت را از قلب خود بگذراند يا به زبان بگويد و همين مقدار كه توجّه
داشته باشد كه نماز مىخواند براى خدا، كفايت مىكند.
مسئله 752-
اگر در نماز ظهر يا عصر نيّت كند كه چهار ركعت نماز مىخوانم و معيّن
نكند ظهر است يا عصر، نماز او صحيح است و اگر ظهر را نخوانده، ظهر و
الّا عصر حساب مىشود ولى اگر كسى كه مثلاً قضاى نماز ظهر بر او واجب
است، بخواهد در وقت نماز ظهر نماز قضا يا نماز ظهر را بخواند، بايد
نمازى را كه مىخواند در نيّت معيّن كند.
مسئله 753-
انسان بايد از اوّل تا آخر نماز به نيّت خود باقى باشد، پس اگر در بين
نماز به طورى غافل شود كه اگر بپرسند چه مىكنى، نداند چه بگويد نمازش
باطل است.
مسئله 754-
انسان بايد فقط براى انجام امر خداوند عالم نماز بخواند، پس كسى كه ريا
كند يعنى براى نشان دادن به مردم نماز بخواند، نمازش باطل است خواه فقط
براى مردم باشد يا خدا و مردم هر دو را در نظر بگيرد.
مسئله 755-
اگر قسمتى از نماز را هم براى غير خدا به جا آورد، نماز باطل است، چه
آن قسمت واجب باشد مثل حمد و سوره و چه مستحب مانند قنوت، بلكه اگر
تمام نماز را براى خدا به جا آورد ولى براى نشان دادن به مردم در جاى
مخصوصى مثل مسجد، يا در وقت مخصوصى مثل اوّل وقت، يا به طرز مخصوصى
مثلاً با جماعت نماز بخواند، نمازش باطل است.
2 - تكبيرة الاحرام
مسئله 756-
گفتن اللَّه اكبر در اوّل هر نماز، واجب و ركن است و بايد حروف
»اللَّه« و حروف »اكبر« و دو كلمه »اللَّه اكبر« را پشت سر هم بگويد.
مسئله 757-
مستحب است بعد از تكبيرة الاحرام بگويد:
«يا مُحْسِنُ قَد أَتاكَ الْمُسيئُ وَ قَدْ أَمَرْتَ الُْمحْسِنَ أَنْ
يَتَجاوَزَ عَنِ الْمُسىءِ أَنْتَ الْمُحْسِنُ وَ أَنَا الْمُسيئُ
بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ
مُحَمَّدٍ وَ تَجاوَزْ عَنْ قَبيحِ ما تَعْلَمُ مِنّى»
«اى خدايى كه به بندگان احسان مىكنى بنده گنهكار به در خانه تو آمده و
تو امر كردهاى كه نيكوكار از گنهكار بگذرد، تو نيكوكارى و من گنهكار
به حقّ محمّد و آل محمّدصلى الله عليه وآله وسلم رحمت خود را بر محمّد
و آل محمّد بفرست و از بديهايى كه مىدانى از من سر زده بگذر».
مسئله 758-
مستحب است موقع گفتن تكبير اوّل نماز و تكبيرهاى بين نماز، دستها را تا
مقابل گوشها بالا ببرد.
مسئله 759-
اگر شك كند كه تكبيرة الاحرام را گفته يا نه، چنانچه مشغول خواندن چيزى
شده به شك خود اعتنانكند، و اگر چيزى نخوانده بايد تكبير را بگويد.
مسئله 760-
اگر بعد از گفتن تكبيرة الاحرام شك كند كه آن را صحيح گفته يا نه، بايد
به شك خود اعتنا نكند.
3 - قيام
مسئله 761-
قيام در موقع گفتن تكبيرة الاحرام و خواندن حمد و سوره و بعد از ركوع و
در حال خواندن تسبيحات واجب است و اگر عمداً كسى آن را نياورد نمازش
باطل است.
مسئله 762-
موقعى كه ايستاده است بايد بدن را حركت ندهد و به طرفى خم نشود و به
جايى تكيه نكند ولى اگر از روى ناچارى باشد يا در حال خم شدن براى ركوع
پاها را حركت دهد اشكال ندارد.
مسئله 763-
اگر موقعى كه ايستاده از روى فراموشى يا جهل بدن را حركت دهد يا به
طرفى خم شود يا به جايى تكيه كند اشكال ندارد.
مسئله 764-
لازم نيست سنگينى بدن روى هر دو پا باشد بلكه اگر روى يك پا هم بايستد
اشكال ندارد.
مسئله 765-
كسى كه مىتواند درست بايستد، اگر پاها را خيلى گشاد بگذارد كه به حال
ايستادن معمولى نباشد نمازش باطل است.
مسئله 766-
اگر در بين نماز از ايستادن عاجز شود بايد بنشيند و اگر از نشستن هم
عاجز شود بايد بخوابد.
مسئله 767-
تا انسان مىتواند ايستاده نماز بخواند، نبايد بنشيند مثلاً كسى كه در
موقع ايستادن بدنش حركت مىكند يا مجبور است به چيزى تكيه دهد، يا بدنش
را كج كند يا خم شود يا پاها را بيشتر از معمول گشاد بگذارد، بايد به
هر طور كه مىتواند ايستاده نماز بخواند ولى اگر به هيچ قسم حتّى مثل
حال ركوع هم نتواند بايستد، بايد راست بنشيند و نشسته نماز بخواند.
مسئله 768-
تا انسان مىتواند بنشيند نبايد خوابيده نماز بخواند و اگر نتواند راست
بنشيند، بايد هر طورى كه مىتواند بنشيند و اگر به هيچ قسم نمىتواند
بنشيند، بايد به پهلوى راست رو به قبله بخوابد و اگر نمىتواند به
پهلوى چپ و اگر آن هم ممكن نيست به پشت بخوابد به طورى كه كف پاهاى او
رو به قبله باشد.
مسئله 769-
كسى كه نشسته نماز مىخواند اگر در بين نماز بتواند بايستد بايد مقدارى
را كه مىتواند ايستاده بخواند. مثلاً اگر بعد از خواندن حمد و سوره
بتواند بايستد و ركوع را ايستاده به جا آورد بايد بايستد و از حال
ايستاده به ركوع رود.
مسئله 770-
كسى كه خوابيده نماز مىخواند، اگر در بين نماز بتواند بنشيند بايد
مقدارى را كه مىتواند، نشسته بخواند، و نيز اگر مىتواند بايستد، بايد
مقدارى را كه مىتواند، ايستاده بخواند.
مسئله 771-
كسى كه مىتواند بايستد اگر بترسد كه به واسطه ايستادن مريض شود يا
ضررى به او برسد مىتواند نشسته نماز بخواند و اگر از نشستن هم بترسد
مىتواند خوابيده نماز بخواند.
مسئله 772-
اگر انسان احتمال بدهد كه تاآخر وقت بتواند ايستاده نماز بخواند
نمىتواند اوّل وقت نماز را نشسته بخواند.
مسئله 773-
مستحب است در حال ايستادن بدن را راست نگه دارد، شانهها را پايين
بيندازد، دستها را روى رانها بگذارد، انگشتها را به هم بچسباند، جاى
سجده را نگاه كند، سنگينى بدن را به طور مساوى روى دو پا بيندازد با
خضوع و خشوع باشد، پاها را پس و پيش نگذارد، اگر مرد است پاها را از سه
انگشت باز تا يك وجب فاصله دهد و اگر زن است پاها را به هم بچسباند، و
سر و دستها و پاها را حركت ندهد.
4 - قرائت
مسئله 774-
در ركعت اوّل و دوّم نمازهاى واجب يوميه، انسان بايد اوّل حمد و بعد از
آن يك سوره تمام بخواند.
مسئله 775-
اگر وقت نماز تنگ باشد يا انسان ناچار شود كه سوره را نخواند مثلاً
بترسد كه اگر سوره را بخواند دزد يا درنده يا چيز ديگرى به او صدمه
بزند، نبايد سوره را بخواند ولى اگر در كارى عجله داشته باشد نمىتواند
سوره را نخواند.
مسئله 776-
اگر عمداً سوره را پيش از حمد بخواند نمازش باطل است و اگر اشتباهاً
سوره را پيش از حمد بخواند و در بين آن يادش بيايد، بايد سوره را رها
كند و بعد از خواندن حمد سوره را از اوّل بخواند.
مسئله 777-
اگر حمد و سوره يا يكى از آنها را فراموش كند و بعد از رسيدن به ركوع
بفهمد نمازش صحيح است.
مسئله 778-
اگر پيش از آنكه براى ركوع خم شود بفهمد كه حمد و سوره را نخوانده بايد
بخواند و نيز اگر خم شود و پيش از آنكه به ركوع برسد بفهمد آنها را
نخوانده بايد بايستد و بخواند.
مسئله 779-
اگر در نماز يكى از چهار سورهاى را كه سجده واجب دارد عمداً بخواند
نمازش باطل است.
مسئله 780-
اگر اشتباهاً مشغول خواندن سورهاى شود كه سجده واجب دارد، چنانچه پيش
از رسيدن به آيه سجده بفهمد بايد آن سوره را رها كند و سوره ديگرى
بخواند و اگر بعد از خواندن آيه سجده بفهمد بايد در بين نماز با اشاره
سجده آن را به جا آورده و به همان سوره كه خوانده اكتفا نمايد.
مسئله 781-
اگر در نماز آيهسجده را بشنود و با اشاره سجده كند نمازش صحيح است.
مسئله 782-
در نماز مستحبّى خواندن سوره لازم نيست، گرچه آن نماز به واسطه نذر
كردن واجب شده باشد، ولى در بعضى از نمازهاى مستحبّى مثل نماز وحشت كه
سوره مخصوصى دارد، اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار كرده باشد، بايد
همان سوره را بخواند.
مسئله 783-
در نماز جمعه و در نماز ظهر روز جمعه مستحب است در ركعت اوّل بعد از
حمد، سورهجمعه و در ركعتدوّم بعد از حمد، سورهمنافقينرا بخواند.
مسئله 784-
اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره توحيد يا كافرون شود، نمىتواند آن
را رها كند و سوره ديگر بخواند.
مسئله 785-
اگر در نماز، غير سوره توحيد و كافرون سوره ديگرى بخواند، تا به نصف
نرسيده مىتواند رها كند و سوره ديگر بخواند.
مسئله 786-
اگر مقدارى از سوره را فراموش كند يا از روى ناچارى، مثلاً به واسطه
تنگى وقت يا جهت ديگر نشود آن را تمام نمايد مىتواند آن سوره را رها
كند و سوره ديگر بخواند گرچه از نصف گذشته باشد يا سورهاى را كه
مىخواند توحيد يا كافرون باشد.
مسئله 787-
بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند و بر
مرد و زن واجب است حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند ولى اگر
بعضى از حروف آن بلند يا آهسته شود مانعى ندارد.
مسئله 788-
زن مىتواند حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند يا آهسته بخواند
ولى اگر نامحرم صدايش را بشنود در صورتى كه مفسده داشته باشد بايد
آهسته بخواند ولى اگر بلند خواند نمازش صحيح است.
مسئله 789-
بر مرد و زن واجب است كه در ركعت سوّم و چهارم نماز حمد يا تسبيحات را
آهسته بخوانند.
مسئله 790-
اگر در ركعت سوّم و چهارم حمد بخواند بايد بسم اللَّه آن را هم آهسته
بگويد.
مسئله 791-
ذكر ركوع و سجده و تشهّد و سلام و قنوت را در همه نمازها مرد و زن
مىتوانند بلند يا آهسته بخوانند.
مسئله 792-
اگر در جايى كه بايد نماز را بلند بخواند عمداً آهسته بخواند يا در
جايى كه بايد آهسته بخواند عمداً بلند بخواند نمازش باطل است ولى اگر
از روى فراموشى يا ندانستن مسئله باشد صحيح است و اگر در بين خواندن
حمد و سوره هم بفهمد اشتباه كرده لازم نيست مقدارى را كه خوانده دوباره
بخواند.
مسئله 793-
اگر كسى در خواندن نماز بيشتر از معمول صدايش را بلند كند، مثل اينكه
آن را با فرياد بخواند نمازش باطل است.
مسئله 794-
در ركعت سوّم و چهارم نماز مىتواند فقط يك حمد بخواند يا يك مرتبه
بگويد:
«سُبْحانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُ للَّهِِ وَ لا اِلهَ اِلَّا اللَّهُ وَ
اللَّهُ اَكْبَرُ».
و بهتر آن است كه سه مرتبه بگويد و مىتواند در يك ركعت حمد و در ركعت
ديگر تسبيحات بگويد و بهتر است در هر دو ركعت تسبيحات بخواند.
مسئله 795-
اگر در دو ركعت اوّل نماز به خيال اينكه دو ركعت آخر است تسبيحات
بگويد، چنانچه پيش از ركوع بفهمد بايد حمد و سوره را بخواند و اگر در
ركوع بفهمد نمازش صحيح است.
مسئله 796-
اگر در دو ركعت آخر نماز به خيال اينكه در دو ركعت اوّل است حمد بخواند
يا در دو ركعت اوّل نماز با اينكه خيال مىكرده در دو ركعت آخر است حمد
بخواند، چه پيش از ركوع بفهمد چه بعد از آن، نمازش صحيح است.
مسئله 797-
اگر در ركعت سوّم يا چهارم مىخواست حمد بخواند تسبيحات به زبانش آمد
يا مىخواست تسبيحات بخواند حمد به زبانش آمد و يا عادتش خواندن چيزى
بوده كه به زبانش آمده همان را تمام كند و نمازش صحيح است.
مسئله 798-
در ركعت سوّم و چهارم مستحب است بعد از تسبيحات استغفار كند مثلاً
بگويد:
«اَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبّى وَ اَتُوبُ
اِلَيْهِ».
يا بگويد:
«اَللَّهُمَ اغْفِرلى».
مسئله 799-
مستحب است در ركعت اوّل، پيش از خواندن حمد بگويد:
«أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيمِ».
و در ركعت اوّل و دوّم نماز ظهر و عصر »بِسْمِ اللَّهِ« را بلند بگويد
و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آيه وقف كند يعنى آن را به
آيه بعد نچسباند، و در حال خواندن حمد و سوره به معناى آيه توجّه داشته
باشد و اگر نماز را به جماعت مىخواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر
فرادى مىخواند، بعد از آنكه حمد خودش تمام شد بگويد:
«اَلْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ».
و بعد از خواندن سوره توحيد، يك يا دو يا سه مرتبه بگويد:
«كَذلِكَ اللَّهُ رَبّى».
و يا بگويد:
«كَذلِكَ اللَّهُ رَبُّنا».
و بعد از خواندن سوره كمى صبر كند بعد تكبير پيش از ركوع را بگويد يا
قنوت را بخواند.
مسئله 800-
مستحب است در تمام نمازها در ركعت اوّل، سوره قدر و در ركعت دوم، سوره
توحيد را بخواند.
مسئله 801-
مكروه است انسان در تمام نمازهاى يك شبانه روز سوره توحيد را نخواند.
مسئله 802-
خواندن سوره توحيد به يك نفس مكروه است.
مسئله 803-
سورهاى را كه در ركعت اوّل خوانده، مكروه است در ركعت دوّم بخواند ولى
اگر سوره توحيد را در هر دو ركعت بخواند مكروه نيست.
5 - قيام متّصل به ركوع
مسئله 804-
بايد ايستادن نمازگزار و ركوع او متّصل به هم باشد. يعنى در حال
ايستادن به ركوع رود چنانچه بعد از ركوع بايد بايستد و به سجده رود و
ركوع متحقق نمىشود مگر به اين دو قيام كه به آن قيام متّصل به ركوع
مىگويند و آن يك امر قهرى است، و گفتنى يا به جا آوردنى بلكه متوقف بر
نيّت هم نيست، و آن ركن است كه اگر عمداً يا سهواً يا جهلاً به جا
آورده نشود، نماز باطل است زيرا ركوع متحقق نشده است.
مسئله 805-
اگر ركوع را فراموش كند و بعد از قرائت بنشيند و يادش بيايد كه ركوع
نكرده، بايد بايستد و به ركوع رود و اگر بدون اينكه بايستد به حال
خميدگى به ركوع برگردد، چون قيام متّصل به ركوع به جا نياورده، نماز او
باطل است.
مسئله 806-
اگر بعد از قرائت و قبل از ركوع به قصد كارى بنشيند، بايد بايستد و به
ركوع رود و اگر بدون اينكه بايستد به همان حالت خميدگى به ركوع برگردد،
چون قيام متّصل به ركوع به جا نياورده، نماز او باطل است.
مسئله 807-
اگر بعد از قرائت و قبل از ركوع اضطراراً بيفتد، بايد بايستد و به ركوع
رود و اگر بدون اينكه بايستد به همان حالت خميدگى به ركوع برگردد، چون
قيام متّصل به ركوع به جا نياورده نماز او باطل است.
6 - ركوع
مسئله 808-
در هر ركعت بعد از قرائت بايد به اندازهاى خم شود كه بتواند دست را به
زانو بگذارد و اين عمل را ركوع مىگويند و آن واجب و ركن است.
مسئله 809
-
اگر به اندازه ركوع خم شود ولى دستها را به زانو نگذارد اشكال ندارد.
مسئله 810-
خم شدن بايد به قصد ركوع باشد، پس اگر به قصد كار ديگر مثلاً براى كشتن
جانور خم شود، نمىتواند آن را ركوع حساب كند بلكه بايد بايستد و
دوباره براى ركوع خم شود و به واسطه اين عمل ركن زياد نشده و نماز باطل
نمىشود.
مسئله 811-
كسى كه دست يا زانوى او با دست و زانوى ديگران فرق دارد، مثلاً دستش
خيلى بلند است كه اگر كمى خم شود به زانو مىرسد يا زانوى او پايينتر
از مردم ديگر است كه بايد خيلى خم شود تا دستش به زانو برسد، بايد به
اندازه معمول خم شود.
مسئله 812-
كسى كه نشسته ركوع مىكند، بايد به قدرى خم شود كه صورتش مقابل
زانوهابرسد و بهتر استبه قدرى خم شود كه صورت نزديك جاى سجده برسد.
مسئله 813-
هر ذكرى در ركوع گفته شود كافى است ولى مستحب است سه مرتبه
«سُبْحانَ اللَّهِ»
يا يك مرتبه
«سُبْحانَ رَبِّىَ الْعَظيمِ وَ بِحَمْدِهِ»
گفته شود و اگر ذكر ديگرى گفته شود بايد از سه مرتبه
«سُبْحانَ اللَّهِ»
يا يك مرتبه
«سُبْحانَ رَبِّىَ الْعَظيمِ وَ بِحَمْدِهِ»
كمتر نباشد.
مسئله 814-
ذكر ركوع را مستحب است سه يا پنج يا هفتمرتبه بلكه بيشتر بگويد.
مسئله 815-
اگر پيش از آنكه به مقدار ركوع خم شود و بدن آرام گيرد عمداً ذكر ركوع
را بگويد، نمازش باطل است.
مسئله 816-
اگر پيش از تمام شدن ذكر واجب، عمداً سر از ركوع بردارد نمازش باطل است
و اگر سهواً سر بردارد، چنانچه پيش از آنكه از حال ركوع خارج شود، يادش
بيايد كه ذكر ركوع را تمام نكرده بايد در حال آرامى بدن دوباره ذكر را
بگويد و اگر بعد از آنكه از حال ركوع خارج شد يادش بيايد، نماز او صحيح
است.
مسئله 817-
اگر نتواند به مقدار ذكر در ركوع بماند، در صورتى كه بتواند پيش از
آنكه از حدّ ركوع بيرون رود ذكر را بگويد، بايد در آن حال تمام كند و
اگر نتواند، در حال برخاستن ذكر را بگويد.
مسئله 818-
اگر به واسطه مرض و مانند آن در ركوع آرام نگيرد نماز صحيح است ولى
بايد پيش از آنكه از حال ركوع خارج شود، ذكر واجب را بگويد.
مسئله 819-
هرگاه نتواند به اندازه ركوع خم شود بايد به چيزى تكيه نموده و ركوع
كند و اگر موقعى هم كه تكيه داده نتواند به طور معمول ركوع كند، بايد
به هر اندازه كه مىتواند خم شود واگر هيچ نتواند خم شود بايد موقع
ركوع بنشيند و نشسته ركوع كند و اگر نشسته هم نتواند ركوع كند، بايد
ايستاده نماز بخواند و به قصد ركوع ذكر ركوع را بگويد و مستحب است براى
ركوع با سر يا چشم هم اشاره كند.
مسئله 820-
اگر كسى بر اثر پيرى يا بيمارى به حالتى شبيه به ركوع در آمده، بايد
براى ركوع قدرى كمر را خم كند و اگر ممكن نيست، بايد به همان صورت قصد
ركوع كند و ذكر ركوع را بگويد.
مسئله 821-
بعد از تمام شدن ذكر ركوع بايد راست بايستد و بعد از آنكه بدن آرام
گرفت به سجده رود و اگر عمداً پيش از ايستادن يا پيش از آرام گرفتن بدن
به سجده رود، نمازش باطل است.
مسئله 822-
اگر بعد از آنكه پيشانى به زمين رسيد يادش بيايد كه ركوع نكرده نمازش
باطل است ولى اگر پيش از آنكه پيشانى به زمين برسد يادش بيايد كه ركوع
نكرده، بايد بايستد و بعد از ايستادن ركوع را به جا آورد و نمازش صحيح
است.
مسئله 823-
مستحب است پيش از رفتن به ركوع در حالى كه راست ايستاده تكبير بگويد و
در ركوع زانوها را به عقب دهد و پشت را صاف نگه دارد و گردن را بكشد و
مساوى پشت نگه دارد و بين دو قدم را نگاه كند و پيش از ذكر يا بعد از
آن صلوات بفرستد و بعد از آنكه از ركوع برخاست و راست ايستاد، در حال
آرامى بدن بگويد:
«سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ»
مسئله 824-
مستحب است در ركوع، زنها دست را از زانو بالاتر بگذارند و زانوها را به
عقب ندهند.
7 - سجود
مسئله 825-
نمازگزار بايد در هر ركعت از نمازهاى واجب و مستحب، بعد از ركوع دو
سجده كند و سجده آن است كه پيشانى و كف دو دست و سر دو زانو و سر دو
انگشت بزرگ پاها را بر زمين بگذارد. و دو سجده روى هم يك ركن است.
مسئله 826-
اگر عمداً يك سجده كم يا زياد كند، نماز باطل مىشود، ولى اگر سهواً يك
سجده كم يا زياد كند، نماز باطل نمىشود.
مسئله 827-
اگر پيشانى را عمداً يا سهواً بر زمين نگذارد سجده نكرده است، گرچه
جاهاى ديگر به زمين برسد ولى اگر پيشانى را بر زمين بگذارد و سهواً
جاهاى ديگر را به زمين نرساند، يا سهواً ذكر نگويد، سجده صحيح است.
مسئله 828-
هر ذكرى در سجده گفته شود كافى است ولى مستحب است سه مرتبه
«سُبْحانَ اللَّهِ»
يا يك مرتبه
«سُبْحانَ رَبِّىَ الْاَعْلى وَ بِحَمْدِهِ»
گفته شود و اگر ذكر ديگر گفته شود، بايد از سه مرتبه
«سُبْحانَ اللَّهِ»
يا يك مرتبه
«سُبْحانَ رَبِّىَ الْاَعْلى و بِحَمْدِهِ»
كمتر نباشد و مستحب است ذكر سجده سه يا پنج يا هفت مرتبه گفته شود.
مسئله 829-
اگر پيش از آنكه پيشانى به زمين برسد عمداً ذكر سجده را بگويد، يا پيش
از تمام شدن ذكر عمداً سر از سجده بردارد، نماز باطل است.
مسئله 830-
اگر پيش از آنكه پيشانى به زمين برسد سهواً ذكر سجده را بگويد و پيش از
آنكه سر از سجده بردارد بفهمد اشتباه كرده، بايد دوباره در حال آرام
بودن ذكر را بگويد.
مسئله 831-
اگر بعد از آنكه سر از سجده برداشت بفهمد كه پيش از آرام گرفتن بدن ذكر
را گفته يا پيش از آنكهذكر سجدهتمامشود سر برداشته، نمازشصحيح است.
مسئله 832-
اگر موقعى كه ذكر سجده را مىگويد، يكى از هفت عضو را عمداً از زمين
بردارد، نماز باطل مىشود ولى موقعى كه مشغول گفتن ذكر نيست اگر غير
پيشانى جاهاى ديگر را از زمين بردارد و دوباره بگذارد اشكال ندارد.
مسئله 833-
اگر پيش از تمام شدن ذكر سجده سهواً پيشانى را از زمين بردارد
نمىتواند دوباره به زمين بگذارد و بايد آن را يك سجده حساب كند، ولى
اگر جاهاىديگر را سهواً از زمين برداردبايد دو مرتبه بر زمينبگذارد و
ذكر را بگويد.
مسئله 834-
بعد از تمام شدن ذكر سجده اوّل بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره
به سجده رود.
مسئله 835-
جاى پيشانى نمازگزار بايد از جاى دو كف دست و دو سر زانوها و دو سر
انگشتان پاى او پستتر و بلندتر از چهار انگشت بسته نباشد.
مسئله 836-
در زمين سراشيب كه سراشيبى آن درست معلوم نيست اگر جاى پيشانى بيش از
چهار انگشت بسته پستتر يا بلندتر باشد اشكال ندارد.
مسئله 837-
اگر پيشانى را سهواً به چيزى بگذارد كه از چهار انگشت بسته بلندتر است،
چنانچه بلندى آن به قدرى است كه نمىگويند در حال سجده است، بايد سر را
بردارد و اگر بلندى آن به قدرى است كه مىگويند در حال سجده است، بايد
پيشانى را از روى آن به روى چيزى كه بلندى آن به اندازه چهار انگشت
بسته يا كمتر است بكشد، و اگر كشيدن پيشانى ممكن نيست نماز او باطل
است.
مسئله 838-
در سجده بايد كف دست را بر زمين بگذارد ولى در حال ناچارى پشت دست هم
مانعى ندارد و اگر پشت دست ممكن نباشد خوب است مچ دست را بگذارد و
چنانچه آن را هم نتواند خوب است تا آرنج هر جاى دست را كه مىتواند، بر
زمين بگذارد.
مسئله 839-
در سجده بايد سر دو انگشت بزرگ پاها را بر زمين بگذارد، و اگر
انگشتهاى ديگر پا، يا روى پا را بر زمين بگذارد، يا به واسطه بلند
بودن ناخن، سر شست به زمين نرسد نماز باطل است و كسى كه به واسطه
ندانستن مسئله نمازهاى خود را اينطور خوانده بهتر است دوباره بخواند
ولى اگر علاوه بر سرِ دو انگشتِ بزرگِ پاها انگشتانِ ديگر را هم بر
زمين بگذارد مانعى ندارد.
مسئله 840-
كسى كه مقدارى از شست پايش بريده شده، بايد بقيه آن را بر زمين بگذارد،
و اگر چيزى از آن نمانده يا اگر مانده خيلى كوتاه است، خوب است بقيه
انگشتان را بگذارد، و اگر هيچ انگشت ندارد، خوب است هر مقدارى از پا كه
باقى مانده، بر زمين بگذارد.
مسئله 841-
اگر به طور غير معمول سجده كند مثلاً به رو بخوابد و مواضع سجده را بر
زمين بگذارد، سجده او باطل است.
مسئله 842-
اگر در پيشانى دمل و مانند آن باشد، چنانچه ممكن است بايد با جاى سالم
پيشانى سجده كند.
مسئله 843-
اگر دمل يا زخم تمام پيشانى را گرفته باشد بايد به يكى از دو طرف
پيشانى سجده كند و اگر ممكن نيست، به چانه و اگر به چانه هم ممكن نيست
بايد به هر جايى از صورت كه ممكن است سجده كند و اگر به هيچ جاى از
صورت ممكن نيست، بايد با جلوى سر سجده نمايد.
مسئله 844-
كسى كه نمىتواند پيشانى را به زمين برساند، بايد به قدرى كه مىتواند
خم شود و مُهر يا چيز ديگرى را كه سجده بر آن صحيح است روى چيز بلندى
گذاشته و طورى پيشانى را بر آن بگذارد كه بگويند سجده كرده است و اگر
اصلاً نمىتواند خم شود بايد به نيّت سجده ذكر سجده را بگويد و مستحب
است براى سجده با سر يا چشم هم اشاره كند چنانكه خوب است مُهر را بر
پيشانى هم بگذارد.
مسئله 845-
اگر پيشانى بى اختيار از جاى سجده بلند شود، چنانچه ممكن باشد بايد
نگذارد دوباره به جاى سجده برسد، و اين يك سجده حساب مىشود چه ذكر
سجده را گفته باشد يا نه و اگر نتواند سر را نگه دارد و بىاختيار
دوباره به جاى سجدهبرسد، روى هم يك سجده حساب مىشود و اگر ذكر نگفته
باشد بايد بگويد.
مسئله 846-
جايى كه انسان بايد تقيّه كند مىتواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد،
و چنانچه مىتواند، لازم است براى نماز به جاى ديگر برود.
مسئله 847-
اگر روى تشك پر يا چيز ديگرى كه بعد از سر گذاشتن و مقدارى پايين رفتن
آرام مىگيرد سجده كند اشكال ندارد.
مسئله 848-
اگر انسان ناچار شود كه در زمين گل نماز بخواند مىتواند سجده و تشهّد
را ايستاده بخواند و اگر سجده و تشهّد را به طور معمول هم به جا آورد،
نمازش صحيح است.
مسئله 849-
در ركعت اوّل و ركعت سوّمى كه تشهّد ندارد، بايد جلسه استراحت به جا
آورد يعنى بعد از سجده دوّم مقدارى آرام بنشيند و بعد برخيزد و اگر
بدون نشستن برخيزد، نماز باطل است.
