احکام و حقوق/شبهه71

هر تلاشی سخت است؛ هر رفتن، رسیدن و شدنی سخت است و اساساً دنیا بهشت نیست که جای راحتی باشد، بلکه زمین است و جای سختی و انسان نیز با تحمل سختی‌های گریز ناپذیر به کمال می‌رسد و با حرکت در صراط مستقیم از این سختی‌ها به سلامت عبور می‌کند، کمال می‌یابد و به مقصود می‌رسد.

الف - لازم است ابتدا چند نگاه خطا به دین و احکامش را از ذهن دور کنیم: اول آن که خداوند علیم و حکیم بهتر می‌داند که چه زمانی بنده‌اش را مکلف نماید و او را مخاطب خود قرار دهد و با آگاه نمودن او از حقایق عالم هستی، بایدها و نبایدهایش را تعلیم دهد – دوم آن که دین و احکامش، فقط برای زمان راحتی نیست، بلکه برای همه زمان‌ها و شرایط است، هر چند که در دنیا اصلاً راحتی نیست – و سوم آن که احکام دینی خشک نیستند و هیچ ضرری در آنها وجود ندارد و هر کجا که برای کسی ضرری باشد، حتماً معافیت و حکم دیگری بیان شده است.

روزه گرفتن در ایّام ماه مبارک رمضان از احکام ضروری اسلام است که در کلام وحی به آن تأکید شده و فرموده که بر گذشتگان نیز فرض و واجب شده بود و هدف اصلی آن نیز آموزش و تمرین تقواست:

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» (البقره، 183)

ترجمه: اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، روزه بر شما نوشته و مقرر شده همان گونه كه بر كسانى كه پيش از شما بودند مقرر شد، (تا) شايد پرهيز كنيد. (روحتان نيرومند شود و نفس تحت کنترل تابع اوامر الهی گردد)

ب- اما احکام قطعی روزه که بر هر مکلفی رعایت آن واجب است، استثناهایی نیز دارد که از جمله «مسافر، بیمار، مادری که باردار است یا شیر می‌دهد و شیر او کم است و برایش ضرر دارد و هر معذور شرعی دیگری.»

بدیهی است روزه گرفتن بر کسی که بیمار است و روزه گرفتن بیماری‌اش را تشدید می‌کند و یا ضرری متوجه سلامتی او می‌نماید، نه تنها لازم نیست، بلکه جایز هم نیست. یعنی حتی اگر روزه بگیرد، قبول نیست و باید کفاره روزه نگرفتن بپردازد و به هنگام بهبودی نیز قضای آن را به جا آورد.

روزه گرفتن حتی بر کسی که احتمال جدی بیماری و ضرر را بدهد نیز جایز نیست، چه رسد به کسی که یقین بر ضرر دارد. چه پزشک معتقد به او بگوید که «احتمال جدی ضرر» می‌رود و چه خودش تشخیص دهد. مضافاً بر این که اگر کسی سالم بود، اما روزه به او فشار آورد، می‌تواند از حد ترخص وطن خارج شود تا حکم مسافر پیدا کند و روزه‌اش را افطار نماید.

امام خمینی (ره):

از شرایط صحیح بودن (و نیز از شرایط وجوب؛ رجوع شود به تحریرالوسیله ج1ص 277 مسأله 3) روزه، نداشتن بیمارى یا چشم دردى است که روزه برایش ضرر دارد، به جهت این که روزه باعث می‌شود مرض و درد چشم شدید گردد، یا بهبودی آن طولانى شود و یا دردش بیشتر شود، چه یقین کند که روزه ضرر دارد و چه احتمالی که باعث خوف گردد. و ترس از پیدایش مرض و ضرر به واسطۀ روزه، اگر منشأ آن عقلایى و مورد اعتناى عقلا باشد ملحق به موردى است که روزه براى مرض موجود و بالفعل، ضرر دارد، بنا بر این اگر با وجود چنین ترس و خوفى روزه بگیرد، صحیح نیست و روزه نگرفتن جایز است، بلکه واجب است.

امام خامنه‌ای:

س 732: دخترانی که تازه به سن تکلیف رسیده‏اند و روزه گرفتن بر آنها مقداری مشکل است، چه حکمی دارند؟ آیا سن بلوغ شرعی دختران اکمال نه سال قمری است؟

ج: بنا بر نظر مشهور، بلوغ شرعی دختران همان تکمیل نه سال قمری است که در این هنگام روزه بر آنها واجب است و ترک آن به مجرد بعضی از عذرها جایز نیست، ولی اگر روزه گرفتن برای ایشان ضرر داشته باشد یا تحمل آن برایشان همراه با مشقت زیاد باشد، افطار برای آنها جایز است.

س 742: آیا مسافرت عمدی در ماه رمضان به قصد افطار و فرار از روزه گرفتن، جایز است؟

ج: مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد، و در صورت مسافرت، ولو اینکه برای فرار از روزه باشد، افطار بر او واجب است.

منبع:x-Shobhe