احکام وحقوق/شبهه46

 چرا ارث و دیه زن نصف مرد است؟

هر چند مسئله «ارث» و تقسیم آن یک مسئله کاملاً اقتصادی بوده و نه ملاک و محک ارزش انسانی و نیز بیان می‌شود که با توجه به مسئولیت‌های بیشتر و سنگین‌تر مرد نسب به زن در مسائل اقتصادی (البته در فرهنگ و احکام اسلامی)، به ویژه در موضوع نفقه و هزینه‌های مترتب بر خانواده، او باید از سهم بیشتری برخوردار باشد تا بتواند بهتر برای دیگران هزینه کند، اما توجه و دقت به این نکته نیز بسیار ضروری است که اغلب شایع پراکنان و جوسازان راجع به ارث بردن زن به میزان نصف مرد، اصلاً با احکام ارث آشنایی ندارند و یا دارند، اما از روی غرض ضد تبلیغ می‍کنند. و گرنه می‌دانند و یا دست کم باید بدانند که ارث زن همیشه نصف مرد نیست، بلکه در برخی موارد مساوی مرد و در برخی موارد نیز بیشتر از مرد است. به عنوان مثال:
الف – سهم مساوی از ارث:
الف/1- سهم الارث پدر و مادر میت: اگر شخص متوفی فرزند نیز داشته باشد، پدر و مادر وی به طور مساوی یک ششم (سدس) ارث می‌برند.
الف/2 – کلاله‌ی مادری: سهم برادر و خواهر مادری از ارث مساوی است.
ب – سهم بیشتر زنان از ارث:
ب/1- در صورتی که متوفی یک پدر و یک دختر داشته باشد، پدرش فقط یک ششم ارث را می‌برد و وارث ماترک دختر است.
ب/2- اگر فرزندان متوفی در زمان حیاتش مرده باشند و از آنها فرزندی باقی مانده باشد، یعنی متوفی دارای نوه باشد، نوه پسری سهم پسر را به ارث می‌برد و نوه دختری سهم دختر را به ارث می‌برد. پس اگر نوه‌ی پسری متوفی دختر باشد، و نوه‌ی دختری پسر باشد، به آن دختر که نوه پسری است دو برابر آن پسری که نوه دختری است ارث تعلق می‌گیرد.
ج - سهم کمتر زنان از ارث:
مشهورترین آن سهم دختر به نسبت پسر از پدر می‌باشد. که دختر نصف پسر سهم می‌برد.
د – تفاوت دیه زن و مرد:
دیه نیز تعیین ارزش و قیمت انسان نیست. چرا که ارزش انسان [زن و مرد] به قیمت جان و روح و ارزش‌های معنوی اوست و ملاک آن نیز تقوای بیشتر است و نه جنسیت. بدیهی است که اگر دیه ارزش انسانی مقتول بود، خداوند متعال در عین حال که ارزش عالم نسبت به جاهل، متقی نسبت به اهل معصیت، مجاهد نسبت به اهل قعود و سکون و ... را متفاوت بیان نمود، دیه آنها را مساوی قرار نمی‌داد. بلکه دیه ناظر به بدن یا همان جسم فرد مقتول می‌باشد. و باید دقت شود که «دیه» به مقتول تعلق نمی‌گیرد که اگر دو برابر بود بگویند لابد ارزش مرد بیشتر است! بلکه به اولیای دم و بازماندگان او تعلق می‌گیرد. در واقع این سهم زن از دیه مرد است که دو برابر سهم مرد از دیه زن می‌باشد.
*- حال اگر سؤال شود که بالاخره این تفاوت‌ها برای چیست؟ پاسخ در خاتمه آیه ارث بیان شده است که می‌فرماید: «ان الله علیم حکیم». یعنی همه احکام الهی برای بشر از علم و حکمت خداوندی است که خالق هستی، نظام آفرینش، مرد و زن، شرایط و ظایف شخصی و اجتماعی آنهاست و محور همه‌ی این احکام «عدل» است. چنان چه اگر شرایط و وظایف شناخته شده مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد، علت تمامی این تفاوت‌ها مشهود خواهد شد و عقل اذعان می‌کند که عادلانه است. خلقت و جایگاه‌ها و بالتبع وظایف و تکالیف تفاوت دارد، پس در قوانین نیز باید تفاوتی منطبق با عقل و عدل وجود داشته باشد و قرار نیست که همه حقوق عین هم، مساوی هم، مشابه هم و برابر هم باشند، چرا که مرد و زن، خلقت‌شان، جایگاه‌شان و وظایف‌شان نیز عین هم و مساوی هم و مشابه هم نیست.

x-shobhe.com