سوره بقره ،
آيات 183 تا 185
ويژگيهاى
بيانى آيات تشريع روزه
بيان آيات
كلماتى در آيه
وجوب روزه كه مفاد آن تسهيل امر روزه براى مؤمنين است
مقايسه اى بين
سياق آيات روزه با آيات قصاص و وصيت
ويژگيهاى
تعبير به (يا ايها الذين آمنوا)
معناى لغوى
(صيام)
و (صوم)
و منظور از (الذين من قبلكم)
در آيه شريفه
روزه در اديان
و اقوام ديگر، در بيان فلسفه و حكمت عمده روزه در اسلام
هدف از تشريح
روزه در اسلام
بيان
فايده روزه و اينكه نفع آن عايد خود انسان مى شود
گفتار بعضى از
مفسرين عامه در باره (اياما معدودات)
و رد آن
استحباب روزه
در روز عاشورا از بدعت هاى ابداعى بنى اميه است
روزه بر مريض و
مسافر واجب نيست
روزه بر مسافر
و مريض حرام است ، نه مباح
دو اشكال كه بر
قول اين گروه وارد است
بيان عدم وقوع
نسخ در آيات روزه و رد قائلين به وقوع نسخ در اين آيات
چكيده سخن در
رد كسانى كه قائل به وقوع نسخ در آيات روزه شده اند
معناى كلمه
(تطوع)
و موارد استعمال آن
مراد از جمله
(وان تصوموا خير لكم)
اشكالاتى كه به
قول اين گروه از مفسرين كه ان تصوموا خير و لكم را بمعنى استحبابروزه بر مريض و
مسافر دانسته اند وارد است
فرق بين
(انزال)
و (تنزيل)
و اشاره به وجه تسميه
مراد از نزول
قرآن در ماه رمضان و نقد و بررسى اقوال مختلف درباره تدريجى يا دفعى بودن نزول
آن
رد گفتار كسانى
كه آيه را حمل كرده اند برنزول جزئى از قرآن در ماه رمضان
آنچه در اين
باره از تدبر در آيات كتاب استفاده ميشود
آيات ديگرى از
قرآن كه دلالت مى كند قرآن ابتدا دفعى و سپس تدريجى نازل شده است
چكيده سخن در
آنچه كه حاصل تدبر در آيات قرآنى است
گفتار بعضى از
اهل بحث در توجيه نزول قرآن در ماه رمضان
توضيح بى پايگى
و واهى بودن آن گفتار
آياتى از قرآن
كريم كه دلالت مى كند پيامبر (ص) قبل از بعثت و نزول
قرآن هم نبى بوده و هم نماز مى خوانده است
استدلال به
آياتى از سوره هاى حجر و مدثر بر رد گفتار مفسر مذبور
رد بخش هاى
ديگرى از گفتار اين مفسر
و رد استعمال كلمه (ناس)
بحث روايتى
(شامل رواياتى در ذيل آيات روزه ونزول قرآن)
دو روايت در
كيفيت روزه گرفتن پيامبر اسلام (ص)
مراد از حديث
قدسى : روزه فقط براى من است و من جزاى آن هستم (يا جزاى آن را ميدهم)
رواياتى از
امام صادق (ع ) در ذيل آيه (اكتب
عليكم الصيام)
چند روايت در
باره معناى (قرآن)،
(فرقان)
و (كتاب)
رواياتى در زير
آيه (فمن شهد منكم الشهر فلیصمه ) و حكم روزه ماه رمضان
براى مسافرو مريض
دو روايت از
امام صادق (ع ) در باره تكبير عيد فطر و حكم شرعى آن
رواياتى درباره
نزول قرآن در ماه رمضان و شب قدر
گفتار ابن عباس
درباره ماه رمضان و ليله مباركه و بررسى گفتار او
آيه 186 بقره
بيان آيايه
نكات و دقايقى
كه در آيه شريفه بكار رفته است
نكات و دقايقى
كه در آيه شريفه بكار رفته است و فرق بين دعا و سؤال و سخن در معناى عبوديت
نزديك بودن
خداى سبحان به بندگان ، مقتضاى مالكيت مطلقه الهى و عبوديت عباد است
شرط استجابت
دعا و اشاره به تقسيم دعا به غريزى (فطرى ) و زبانى
دو گونه دعا كه
به هدف اجابت نمى رسد
آيات ديگرى از
قرآن در باب دعاى و مضمون يگانه اى كه همگى آنها بر آن دلالت دارد
آنچه از آيات
مربوطه استفاده مى شود اينست كه مطلق عبادات دعا هستند
بحث روايتى
(شامل رواياتى در فضيلت ، شرائط و آداب دعا)
اخلاص در دعا
به معناى ابطال اسباب عادى نيست
اشاره به دو
نظام در زندگى انسان : نظام فطرى و نظام تخيلى
فرمايشات پيامبر (ص ) و اميرالمؤمنين عليه السلام در باره دعا
معناى اينكه فرموده اند: (عطيه
به اندازه نيت است )
فلسفه دست بلند كردن در حال دعا كه سيره پيامبر اسلام بوده است
سفارشات رسول
خدا به ابوذر و توضيح برخى از جملات آن
اشاره به رابطه
دعا با اسباب عادى در فرمايش پيامبر (ص )
اعتقاد به
جريان امور عالم تنها از مسير اسباب خود سلب اختيار از خداوند نمى كند
فرمايش امام (ع
) كه دعا هم از قدر است و رواياتى در باره رد قضاى الهى به سبب دعا
فرمايشات امام
صادق (ع ) در شرايط استجابت دعا
سر اينكه فرمود
(اگر خدا را به حق معرفت ميشناختند
كوهها در برابر دعاى شما متلاشى ميشدند
آيه 187 بقره
ترجمه آيه
بيان آيه
رعايت ادب در
قرآن و استعاره اى لطيف در باره زوجين
ناسخ بودن آيه
شريفه حكم قبلى را مبنى بر حرمت عمل زناشوئى در شبهاى
ماه رمضان
رد توجيح فوق و
پاسخ به توجيهاتى كه براى آيه شريفه كرده است
طرح يك اشكال
در ارتباط با مسئله نسخ در آيه و پاسخ به آن
نتيجه گیرى
مطالب و بيان معناى آيه شريفه
معناى
(فجر)
و بيان ابتداء فرمان روزه در ضمن يك استعاره زيبا
تجديد زمانى
زمانى انتهاى روزه و فرق بين تمام وكمال و علت اينكه و علت اينكه در مورد روزه
(اتموا)
به كار رفته است
معناى اعتكاف و
اشاره آيه شريفه به يكى از شروط آن
بحث روايتى (در
زيل آيه كريمه احل لكم ليله الصيام الرفث الى نسائكم ...)
و شان نزول آن
دو روايت در
شان نزول(احل لكم لليته الصيام ...)
به نقل از تفسير (الدارالمنثور)
سيوطى
آيه 188 بقره
ترجمه آيه
بيان آيه
امضاى مالكيت
خصوصى انسان در قرآن و محترم شمردن آن
بحث روايتى (در
ذيل آيه شريفه )
بحث علمى و
اجتماعى (پيرامون مالكيت فردى)
آيه 189 بقره
ترجمه آيه
بيان آيه
معناى هلال و
وجه تسميه آن
در
(يسئلونك عن الاهله
) چه چيزى مورد سئوال واقع شده است
؟!
ماههاى قمرى و
نقش مهم آنها در تنظيم امور زندگى انسانه
بحث روايتى پيرامون آيه شريفه (يسئلونك
عن الاهلة ...) و شان نزول آن
روايتى از
تفسير الدر المنثور در شان نزول آيه و نقد و بررسى آن
آيات
190 تا 195 بقره
بيان آيات
سياق آيات در
ارتباط با فرمان جهاد و قتال با مشركين مكه است
اشاره به جنبه
دفاعى قتال در اسلام
معناى
(فتنه
) در قرآن
لزوم دعوت قبل
از قتال
نسخ نشدن آيه
شريفه (قاتلوهم حتى لاتكون
) با آيه 29 توبه
تجاوز ابتدائى
مذموم و ممنوع ، و تجاوز در برابر تجاوز، پسنديده و مشروع مى باشد
معناى احسان در
برابر ظالم
معرفى جهادى كه
قرآن بدان فرمان داده
گفتارى پيرامون
جهادى كه در قرآن بدان فرمان داده شده است
دسته هاى مختلف
آيات قرآنى راجع به جهاد وقتال و مراتب و مراحل آن
اسلام و دين
توحيد فطرى است و مجاهده در راه دفاع از اين دين نيز فطرى است
حكم قرآن
درباره قتال با شرك هاى در لفافه و نمونه هايى چند از آيات قرآنى درباره آن
پاسخ به
گفته غلط: اسلام دين شمشير و اجبار است و مخالف روش انبياى سلف مى باشد!
پاسخ به اشكال
مسلمان شدن برخى از روى ترس وتحميل قانون به اقليت
مسئله قبال و
سيره انبياء الهى در ارتباط با آن
بحث اجتماعى
(در بيان اينكه هر قتال و مبارزه اى جنبه دفاعى دارد)
انسان و جايگاه
او از نظر دفاعى در بين حيوانات
بحث روايتى (در
ذيل آيات قتال)
رواياتى در ذيل
آيه (وقاتلوهم حتى لا تكون فتنه
)
رواياتى در ذيل
آيه (الشهر الحرام بالشهر الحرام
) و مسئلهقتال در ماههاى حرام
رواياتى در ذيل
آيه (و لا تلقوا بايديكم الى
التهلكه )
آيات
196 تا 203 بقره (مربوط به حج )
بيان آيات
فرق بين تمام و
كمال و مراد از امر به اتمام حج
معناى حج و
بيان اقسام آن در اسلام
معناى كلمه هدى
و فرق آن با هديه
تفاوت اعمال و
مناسك حج براى اهل مكه و غير آنها از مردم
وجه تشديد بليغ
امر به تقوى در آيه شريفه (واتقوالله
...)
آيه اى كه
دلالت مى كند بر اينكه دادوستد در حج حلال است
وقوف و كوچ از
عرفات يكى ديگر از مناسك حج خانه خدا
دعوت به ذكر و
ياد خدا و مبالغه در آن در خلال مناسك حج
بحث روايتى (در
ذيل آيات حج و شان نزول و بيان آنها)
بحث روايتى
ديگر در باره حج تمتع و نقد و بررسى ترحيم آن بعد از رسول الله (ص )
رواياتى چند از
طريق اهل سنت در باره حج تمتع
رواياتى دال بر
تشريح حج تمتع در زمان پيامبر و نهى خليفه دوم آن بر اساس اجتهاد شخصى
گفتار صريح عمر
در اينكه آنچه رسول خدا انجام مى داده او از آن نهى مى
كند
حكم خليفه دوم
بر تصريح خود او بر خلاف قرآن است
بررسى كلى
پيرامون نهى از متعه در حج
دلائلى كه در
روايات براى تحريم حج تمتع (پس از پيامبر (ص)
)اقامه شده و نقد و رد آن
تمتع در حج
موافق با كتاب خداست نه نهى از آن
نهى عمر صراحتا
اجتهاد در مقابل نص است
رد استدلال
برخى كه گفته اند حكم تمتع در حج باعث تعطيل بازارهاى
مكه است
رد استدلال
برخى كه تشريع حج تمتع را بر مبناى قول عثمان بر اساس
ترس از رسول خدا دانسته اند
حج تمتع مختص
اصحاب پيامبر نيست
امتثال دستورات
رسول الله (ص ) واجب است ، احكام خدا نسخ ناشدنى است و والى حق ندارد احكام خدا و رسول (ص ) را تغيير دهد
اطاعتى كه آيه
(اطيعوالله و اطيعوا الرسول و اولى الامر منكم )
براى ولى امر قرار میدهد اطاعت در غير احكام است
ولى امر نمى
تواند به منظور صلاح كار خود احكام خدا را زير و رو كند ولى آنچه میكند
به صلاح حال امت مى كند
تطبيق آنچه در
باره حدود اختيارات ولى امر گفته شده با مسئله تمتع و آنچه از خليفه دوم صادر شد
آيات
204 تا 207 بقره
تقسيم مردم از
نظر صفات و ذكر احوال و خصائص منافق
فساد تكوينى و
فساد تشريعى و آنچه در آيه (و الله
لا يحب الفساد) مورد نظر است
معناى عزت در
آيه (اءخذته الغرة بالاثم
) و اينكه عزت حقيقى مراد نيست
بحث در معناى
باء در (بالاثم) و متعلق آن در آيه (اخذته الغرة بالاثم)
دسته اى ديگر
از مردم (در مقابل منافق )
بحث روايتى دسته اى ديگر از مردم (در مقابل منافق )
روايات زيادى
نقل شده كه آيه (و من الناس من يشرى
نفسه ...) در شان امير المؤمنين عليه السلام در شب فراش نازل شده است
آيات
208 تا 210 بقره
بيان آيات
هفت آيه كامل
كه راه نگهدارى وحدت دينى در جامعه انسانى را بيان مى كند
معناى
(سلم)
كه بدان امر شده و مراد از (گام هاى
شيطان )كه از آن زنهار داده شده است
خداوند متصف به
صفات اجسام نيست و ظواهر برخى آيات بايد به وسيله آيات محكمه قرآنى معنا بشود
توجيهى لطيف تر
و دقيق تر از ظواهرى كه افعال حدوثى را به خداوند نسبت مى دهد
بحث روايتى
(پيرامون مراد از آيات ياد شده )
بحث روايتى
ديگر
تفسير آيه :
(هل تنظرون ...) و آيات مشابه آن در روايات ائمه اهل
بيت (ع ) بر سه وجه
بحث پيرامون
رجعت
مساله رجعت و رد بر منكرين آن
روايات ائمه
اهل بيت عليهم السلام نسبت به اصل رجعت متواتر است
بيان اينكه بين
نشئه دنيا و نشئه قيامت مزاحمتى
نيست همانگونه كه بين عالم برزخ وعالم دنيا هم مزاحمتى وجود ندارد
روز ظهور مهدى
(ع ) و روز رجعت و روز قيامت مراتب مختلف يك حقيقت هستند
آيات
211 و 212 بقره
بيان آيات
عبرت گرفتن از
سرگذشت و سرنوشت بنى اسرائيل و اشاره به علت انحراف
كفار
سرچشمه تمامى
انحرافات زينت يافتن زندگى دنيا در نظر مردم است
آيه 213 بقره
ترجمه آيه
بيان آيه شريفه
و اشاره به علت تشريح دين
آغاز خلقت
انسان
فرضيه هاى
علماى طبيعى امروز در باره تكامل بشر هيچ دليل علمى و
يقينى ندارد
انسان از روحى
و بدنى تركيب شده، انسان مركب از روح و بدن است
شعور حقيقى
انسان و ارتباطش با اشي
دانش هاى عملى
انسان
گوناگونى علوم
و ادراكات انسان
هدايت خداوند
كه مربوط به تمامى موجودات مى شود ، و هدايت او كه مختص انسان است
انسان هر چيزى
را جهت انتفاع استخدام مى كند
به كار گرفتن
هر چيزى توسط انسان ، به منظور انتفاع از آنها انسان هر چيزى را...
مدنى بودن
انسان انسان بمقتضاى طبيعتش مدنى است
پديد آمدن
اختلاف ميان افراد انسان و لزوم تشريع قوانين در جوامع بشرى
راه هاى اعمال
قانون در جامعه
بيان يك مثل
براى درك بهتر مطالب فوق
تنها راه صحيح
رفع اختلاف ، راه دين است
اعتقاد به معاد
و نقش آن در زندگى انسان
ستايش فراوان
علم و علما در قرآن كريم خود سخن كسانى كه اساس دين را برجهل تقليد مى دانند
باطل مى كند
اختلاف در خود
دين
انسان بعد از
دنيا
(كان
الناس امة واحدة ...) معناى كلمه
(امت)،
ريشه و موارد استعمال آن
بيان مراد از
امت واحده بودن انسان و اشاره به پيدايش دو اختلاف در ميان آنه
بررسى مسئله
اختلاف از قديم ترين عهد زندگى بشر
تفسيرهاى ديگرى
بر (كان الناس امة واحدة
) و نقد ورد آنه
تفسير بعضى كه
مفاد آيه را مدنى بالطبع بودن انسان در همه ادوار تاريخ پنداشته اند
سه وجه در رد
گفتار مفسرين فوق الذكر
تفسير آيه
(فبعث الله النبيين و مندرين
) و وجه اينكه تعبير به بعث و بنى
شده نه ارسال و رسول
نخستين كتاب
آسمانى كتاب نوح عليه السلام بوده است
اختلاف در دين
به وسيله علما و از طغيان و بغى پديد آمده است
سه طائفه كه
خداوند آنان را معذور مى داند
فطرى بودن دين
با غفلت و اشتباه منافاتى ندارد
نكاتى كه از
آيه شريفه (كان الناس امة واحدة) استفاده مى شود
عنايت خداى
تعالى به رفع اختلافات انسانها و هدايت بشر بسوى كمال
از راه بعث انبيا (ع)
تقرير دليل و
برهان براى نبوت عامه
به حكم عقل و
تجربه راه رفع اختلافات انسانها منحصر در تفهيم الهى از راه وحى ونبوت است
بيان اينكه
تجربه و بحث كرده وقتى خلقت و تكوين اقتضاى اثرى را
داشت ديگر اقتضاى خلافت آن را ندارد
(نكته ششم) دين
اسلام كه خاتم اديان است براى آخرين مرحله كمال انسان
تشريع شده است
شبهه شريعت
اسلام قابل انطباق با همه اعصار نيست و پاسخ بدان
گفتار در عصمت
انبيا عليه السلام
نكته هفتم عصمت
انبيا على نبينا و آله و عليهم السلام گفتار
عصمت انبيا (ع
) از خطا در تلقى و در تبليغ وحى
عصمت انبيا (ع
) از معصيت و ذكر آياتى كه بطور مطلق بر عصمت انبيا (ع ) دلالت دارند
آياتى كه بطور
مطلق بر عصمت دلالت مى كنند
استدلال از
طريق عقلى بر عصمت انبياء
استدلال به آيه
(و ما ارسلنا من رسول الا ليطاع باذن الله ) بر عصمت انبياء
اشكال به آيات
استدلال شده بر عصمت انبياء و پاسخ به آن
سبب و منشاء
عصمت انبيا (ع ) نيرو و ملكه نفسانى آنها است نه عامل و
سبب خارج از وجود ايشان
گفتارى در نبوت
معناى
(رسول
) و
(نبى
) و فرق آن دو
انبيائى كه در
قرآن از آنان ياد شده است
تعداد انبيا و
انبياى اولوالعزم
بحث روايتى
(شامل رواياتى در ذيل آيه (كان
الناس ...)و پيرامون نبوت ومسائل آن
)
روايتى از امام
صادق (ع ) در اثبات نبوت و وجود انبياء الهى
روايتى مشهور
در باره عدد انبياء و رسل و كتب مرسله
رواياتى درباره
انبياى اولوا العزم (ع )
معناى اولوا العزم و اقوال متعدد درباره انبياى اولوا العزم
روايتى از امام
صادق (ع) دالّ بر اينكه شريعت محمدى (ص) كاملترين شرايع است
بحث
فلسفى(درباره نبوت عامّه از جهت اثر آن در كمال يابى انسان)
عقل عملى و
احساسات فطرى انسان بدون دعوت انبيا (ع) كفايت نمى كند
بحث اجتماعى (درباره نبوت و پاسخ به شبهات و اشكالات)
رابطه هدايت
الهيّه و دعوت نبويه به هدايت تكوينيه
آثار تكوينى
هدايت دينى در اصلاح جوامع بشرى و تاءثيرمتقابل عمل و نفس در يكديگر
اشاره به اقسام
اجتماعات بشرى و اينكه تنها مى توان از تربيت دينى اميد خير و سعادت داشت
رابطه دعوت
انبياء (ع ) با فطرت انسانه
بطلان گفتار
كسى كه در صدد توجيه طبيعى مسائل نبوت برآمده است
پاسخ به اين
شبهه كه مسئله نبوت امرى خارق العاده و از فطرت همگانى بيگانه است
توضيحى درباره
عصمت انبياء (ع ) در پاسخ به شبهه
خطا و غلط در
تكوين راه ندارد و ارتباط اين مسئله با عصمت انبياء
شعور باطنى
انبياء (ع ) يعنى وحى مانند شعور فطرى همگانى تغيير و تاثيرپذير نيست
نتايجى كه در
اين مبحث به دست آمده
سوره بقره ،
آيه 214 (درباره ثبات و تسليم در برابر سختى ها و فتنه ها كه امت ها بدان مبتلا مى گردند)
ترجمه آيه
بيان آيه
بهشت رضوان و
قرب رب العالمين در گرو تحمل سختى ها است و سنت الهى در ميان امم گذشته در بين امت اسلام تكرار خواهد شد (تكرار تاريخ )
معناى باساء و
ضراء و اشاره به سنت جاريه الهى درباره همه انسانه
سوره بقره
آيه 215 (درباره انفاق )
ترجمه آيه
بيان آيه
توضيح نكته اى
كه در عدم انطباق جواب به سؤال در آيه نهفته است
رد وجوه نادرست
كه در مورد عدم تطابق سؤال و جواب در آيه گفته شده است
مواردى از آيات
قرآنى كه در آنها يكى از فنون بلاغت كهانتقال از مطلبى به مطلب ديگر است به كار
رفته است
بحث روايتى (در ذيل آيه شريفه مذكوره و شان نزول آن)
آيات
216 تا 218 بقره
بيان آيات
چرا جنگيدن و
قتال بر مؤمنين كره و گران بوده ؟
وجه تكرار كلمه
عسى در آيه شريفه (و عسى ان تكرهوا)
سؤال درباره
جنگ در ماه حرام و پاسخ آن
گفتارى پيرامون
حبط
معنا و آثار
حبط اعمال و بيان اينكه مراد از حبط ابطال مطلق اعمال
(عبادى و معيشتى است )
بى اساس بودن
نظام در اين كه آيا اعمال شخص مرتد تا حين مرگ باقى است يا به محض ارتداد حبط مى شود
بررسى مسئله
تاثير اعمال نيك و بد در يكديگر (احباط و تكفير)
مسئله اصلى در
مبحث احباط و تكفير، زمان و مكان استحقاق جزائى اعمال
است
گفتارى پيرامون
احكام اعمال از حيث جزا
اشاره به اعمال
نيك و بدى كه به انحاء مختلف در يكديگر اثر مى گذارد
نظامى كه از
لحاظ پاداش و كيفر اعمال بر اعمال حاكم است مغاير نظام طبيعى اعمال است
اختلاف بين اين
دو نظام نه تنها مخالف مبانى عقلى نيست بلكه مبتنى بر احكام كليه عقلائيه است
طريقه سخن گفتن
قرآن با مردم در خصوصيات احكام جزا
نمونه هايى از
موارد جزايى كه عقل عملى اجتماعى هم به آنها حكم مى كند
بيان عدم
اختلاف و تعارض بين دو دسته آيات مربوط به جزاىاعمال
مردم از نفى
علم از مجرمين در دنيا و آخرت
گفتارى از امام
غزالى پيرامون نقل اعمال (از شخصى ديگر)
اشكال بر كلام
غزالى
محفوظ بودن
اعمال و تجسم آنها
وجود ارتباط
بين اعمال انسان و حوادث خارجى اين جهان
نتايج اعمال
نيك و بد افراد و جوامع در اين عالم
نعمت ها و
بلاهاى الهى و عناوين آنها در خصوص دو دسته مختلف : امت صالح ، امت طالح وبد
اعتقاد به
تاثير اعمال انسان در پيدايش حوادث عمومى به معناى انكار نظام عليت در جهان طبيعت نيست
وجود شرور در
دنيا جزئى از نظام تكوينى خالق عالم است
آنچه را خداى
متعال آفريده است بيهوده و عبث خلق نكرده است
عوامل سعادت و
خير بر عوامل شقاوت و شر غلبه دارد
به علت محدود
بودن فكر و درك انسان ، غلبه خدائى براى اكثريت مردم مجهول است
غلبه معنويات
غير غلبه جسمانيات است
مؤمن در هر حال
منصور و غير مغلوب است و حق در دنيا هم در ظاهر و هم در باطن غالب است
مناط و ملاك در
حق بودن و باطل بودن قول وفعل
اقوال و افعال
نيك (حسنات ) منطبق بر حكم عقل هستند
بحث روايتى (در ذيل آيات گذشته )
رواياتى به نقل
از ابن عباس در خصوص آيه (و عسى ان تكوهوا شيئا) و بيان مفاد روايت
روايتى در شان
نزول آيه (يسئلونك عن الشهر الحرام قتال فيه ...)
داستانى از
تاريخ صدر اسلام و شاءن نزول آيه حرمت جنگ در ماههاى حرام از زبان يك روايت
آيات 219 و 220 بقره
بيان آيات
معناى خمر و
ميسر و ذكر چگونگى بازى مسير
معناى
(اثم)
و بيان مضرات جسمانى و اخلاقى ميگسارى
تحريم تدريجى
ميگسارى توسط شارع مقدس اسلام
رد سخن بعضى از
مفسرين كه گفته اند آيه سوره بقره صريح در حرمت شراب نيست
آخر مرحله در
تحريم خمر و ميسر
شرح بقيه
مفردات آيه شريفه يسئلونك عن الخمر
و المیسر قل فيها اثم كبير...
معناى عفو در
(يسئلونك ماذا ينفقون قل العفو...)
دو نكته در
آيه: 1- تشويق مردم به تفكر پيرامون حقايق وجود 2-
عدم رضايت به تقليد و اطاعت كوركورانه
وجه اينكه
مسلمانان از امر ايتام از پيامبر اسلام (ص) سوال كردند
ترخيص در
اختلاط سرپرستان و اولياء ايتام با ايتام ، متضمن مساوات بين تمام مومنين است
بحث روايتى (در ذيل آيات گذشته مربوط به شراب و قمار، انفاق و سرپرستى ايتام )
روايتى از ائمه
معصومين عليه السلام در شدت حرمت شرب خمر
پيامبر اسلام
(ص ) شارب خمر را لعنت مى كند
روايتى درباره
وضع شارب خمر در روز قیامت
رواياتى در شان
نزول (و يسئلونك ماذا ينفقون قل العفو) و معناى عفو
رواياتى در شان
نزول (و يسئلونك عن اليتامى)
سوره بقره ،
آيه 221
ترجمه آيه
بيان آيه
معنا و مراتب
شرك به موارد استعمال كلمه (مشرك
) و
(كافر)
در قرآن كريم
كلمه (مشرك
) بر غير اهل كتاب اطلاق شده و
اطلاق آن براهل كتاب ثابت و معلوم نيست
ظاهر آيه شريفه
تحريم ازدواج با زن و مرد بت پرست است نه ازدواج بااهل كتاب
عدم تعارض و
عدم وقوع نسخ بين آيات سوره بقره و آيات سوره مائده و ممتحنه
ملاك شايستگى
در طرف ازدواج ايمان است نه مزاياى اعتبارى ديگر
بحث روايتى (در شاءن نزول آيه شريفه و لا تنكوا المشركات حتى يؤ من ...)
آيات
222 و 223 بقره
بيان آيات
معناى (محيض) و
(اذى) و وجه اينكه قرآن محيض را اذى خوانده است
آراء طوائف و
مذاهب مختلف در مساله محيض و رعايت اعتدال در نظريه
اسلام در اين باره
معناى طهارت و
بررسى منشاء پيدايش مفهوم طهارت و نجاست در بين مردم
كلماتى كه بر
طهارت و نجاست مادى و معنوى دلالت دارند، و اينكه اسلام هر دو قسم طهارت و نجاست را معتبر شمرده است
اسلام دين
توحيد است و تمام فروغ آن به همان اصل بر مى گردد اصل
توحيد طهارت و بقيه معارف آن نيز طهارتها هستند
بررسى گفتارى
برخى مفسرين در استدلال به آيه (فاءتوا حرثكم انى شئتم )
معناى توبه و
وجه اينكه توابين و متطهرين در آيه شريفه ان اللّه يحب التوابين و يحب المتطهرين به صورت مطلق آمده است
معناى آيه
(فاتوا حرثكم انى شئتم ) با توجه به كاربرد دو گانه انى در زمان و مكان
حاصل كلام در
معناى جمله (زنان شما كشتزار شمايند)
امر به ازدواج
و تناسل و ديگر دستوراتى كه مربوط به زندگانى دنيوى است به امربه عبادت و ذكر
خدا منتهى مى شوند
بحث روايتى (در ذيل آيات گذشته مربوط به حيض ، طهارت ...)
رواياتى از
امام صادق (ع ) درباره احكام حائص و مفاد آيه (فاتوهن من حيث امركم الله ...) و (ان الله يحب التوابين و يحب المتطهرين)
روايتى از امام
باقر (ع ) درباره حالتهاى مختلف دل انسان و اينكه آيا
بعضى موارد مورد ابتلاء مؤمنين نفاق محبوب مى شود يا خير؟!
توضيح و تفسير
برخى قسمتهاى روايت مذكوره
رواياتى از
معصومين (ع ) درباره مفاد آيه (نسائكم
حرث لكم ...)
روايتى از اهل
سنت در شان نزول (نساوئكم حرث لكم ...) و بيان اقوال
مختلف در استدلال به آن
رواياتى چند از
اهل سنت و بيان فتواى آنان بر جواز وطى از پشت همسر
استدلال ابن
عباس درباره محيض و بررسى استدلال او
آيات
224 تا 227 بقره
بيان
آيات
معناى
كلمات (عرضه) و (ايمان) و وجه تسميه كلمه يمين بمعنى سوگند
معناى
آيه شريفه (و لا تجعلوا الله عرضه لايمانكم ...)
آثار
سوء روانى و اجتماعى سوگند بسيار
معناى
كلمه (لغو) و مراد از سوگند لغو در آيه قرآن
معناى
(كسب
)
و فرق آن با (اكتساب
)
گفتارى
پيرامون معناى قلب در قرآن كريم
تجربه
وجود يك مركز فرماندهى در بدن كه به تمام اعضاء دستور صادر مى كند راثابت كرده است
.
پى
بردن بشر به مغز به عنوان راس البدن از دير باز بوده است
نظر
ابوعلى سينا درباره مركز ادراكات نفسانى در انسان
اشاره
به كراهت سوگندهاى لغو و بيهوده
تفسير
آيه (للذين يؤلون من نسائهم ) با توجه به مفردات آن
بحث
روايتى (شامل
رواياتى راجع به قسم خوردن و ايلاء)
رواياتى
از صادقين (ع ) درباره ايلاء
آيات
228 تا 242 بقره
بيان
آيات
اشاره
به حكمت تشريع عده براى زن مطلقه
توضيحى
مبسوط پيرامون واژه (قرء) و معناى آن
معناى
كلمه (بعل ) و توضيح مرجع ضمير كلمه بعولتهن در آيه (و بعولتهن احقبردهن ...)
سزاوارتر
بودن شوهران به مردان مطلقه نسبت به مردان ديگر در صلاق رجعى
تكرار
كلمه (معروف) در آيات طلاق نشانه اهتمام شارع مقدس
نسبت به انجام اين عمل به وجه سالم است
(معروف)
از نظر اسلام و روش صحيح رعايت تساوى در قانوگذارى اسلام
معناى
كلمه (تسريح) و مراد از
(تسريح زن بر احسان) در آيه شريفه
مراد
از نگهدارى زن به وجه معروف يا طلاق دادن به او وجه نيكو
وجه
اينكه (امساك) و (تسريح) در آيه شريفه هم به قيد معروف و هم به قيد احسان مقيد شده
اند
وضعيتى
كه طلاق جايز شمرده شده و شوهر مى تواند مهريه را پس گرفته طلاق دهد
اكتفا
به عمل به ظواهر دين و غفلت از روح آن و تفرقه بين احكام فقهى و معارف اخلاقى
،ابطال مصالح شريعت است
نوع
سوم طلاق و حكم آن
لطائف
و ظرائف دقيقى كه در آيات طلاق به كار رفته است
اشاره
به حكمت نهى از امساك به قصد ضرر در آيه (فمنيفعل ذالك فقد ظلم نفسه ...)
مقصود
از نعمت در (و اذكرو نعمة الله عليكم
)
نهى
آيه شريفه از دخالت اوليا در امر ازدواج مجدد همسرانى كه عده شان تمام شده و
مى خواهند دوباره با همسر قبلى خود ازواج كنند
علت
اينكه رجوع زنان به شوهران خود ازكى و اءطهر خوانده شده است
وجه
اينكه در آيه شريفه به جاى كلمه (والد)،
(مولود له) آورده شده است
فرزند
ملحق به پدر است يا مادر؟! و آيه قرآن كداميك را معتبر مى داند
معناى
كلمه ارضاع و حكم بچه شيرخواره پس از طلاق والدين او
بيان
احكامى چند در خصوص بچه شير خوار و وظايف والدين او پس از طلاق
عقائد
قبل از اسلام در باره زن شوهر مرده
معنى
تعريض و بيان فرق آن با كنايه
معناى
اكنان و مراد آيه (و لا جناح عليكم فيما عرضتم ...)
معناى
(عزم ) و وجه اينكه در آيه شريفه عقده نكاح به عزم وابسته شده است
معناى
(موسع) و (مقتر) و آيه شريفه (و متعوهن
على الموسع قدره ...)
موردى
از طلاق كه مرد بايد نصف مهر زن را به او بدهد
تشويق
مردم به احسان و فضل نسبت به يكديگر در روابط بين خود
نماز
از واجباتى است كه در هيچ حالتى ساقط نمى شود
معناى
كلمه (عقل ) و بيان كلماتى كه در قرآن كريم درباره انواع ادركات انسانى آمده است
معانى
كلمات زن ، حسبان ، شعور، ذكر و عرفان و معرفت
معانى
كلمات فهم ، فقه ، درايت ، فكر و راءى
معانى
كلمات زعم ، علم ، حفظ، حكمت ، خبرت و شهادت
تشويق
مردم به احسان و فضل نسبت به يكديگر در روابط بين خود درباره عقل و خردمندى انسان
در
قرآن ، مراد از تعقل ادراك توام با سلامت فطرت است ، نهتعقل تحت تاثير غرائز و
اميال نفسانى
بحث
روايتى (در ذيل آيات طلاق)
حكمت
تحريم رجوع بعد از طلاق سوم
درباره
وقوع سه طلاق با يك لفظ يا در يك مجلس از نظر خاصه و عامة
رواياتى
در مورد طلاق خلع و مبارات
معناى
خلع از زبان امام باقر (ع) و بيان اولين خلعى كه در اسلام واقع شده است
معناى
(عسيله) و روايت معروف به آن كه در زمان پيامبر اكرم (ص) واقع شده است
عقل
متعه در محلل شدن كافى نيست
دو
روايت در شاءن نزول آيه (فلا تعضلوهن ان
ينكحن ازواجهن
