عصر اطلاعات و سیستم‌هی اطلاعاتی

عصر اطلاعات (Information Agent) عصری است كه ما در آن قرار داریم، با تقسیم‌بندی جوامع بشری كه اولین بار توسط Toffler ارائه شد، تغییرات جوامع به سه موج كشاورزی، صنعتی و اطلاعاتی تقسیم گردید و بعد از موج فناوری اطلاعات كه باعث شد اطلاعات در دست همگان قرار بگیرد، دیگر نمي‌توان برتری اطلاعاتی را صرفاً داشتن اطلاعات دانست و فقط در مورد اطلاعات است كه حساسیت، حفاظت و امنیت نقش كم‌رنگ‌تری را بازی مي‌كنند، و انسان‌ها به دنبال كسب دانش از اطلاعات هستند. بطوری كه ارزش‌ها و سرمیه‌ها به سمت كسب دانش سوق‌یافته و فریند تبدیل اطلاعات به دانش، به عنوان یك ارزش اصلی محسوب مي‌شود.

در عصر حاضر شاهد آن هستیم كه جوامع پیشرفته در حال استقرار سیستم‌هی اطلاعاتی هستند و هر روز سرعت تبادل اطلاعات بیشتر و بیشتر مي‌شود. ین فریند باعث شده است تا زیرساخت‌هی اساسی بر اساس فناوری اطلاعات در ین جوامع شكل بگیرد. همانطور كه در جوامع كشاورزی، زمین و در جوامع صنعتی، كارخانه، بستر فعالیت بودند در جوامع اطلاعاتی سیستم‌هی اطلاعاتی، زیرساخت‌هی اساسی محسوب مي‌شوند. سیستم‌هی اطلاعاتی سیستم‌هیی هستند كه داده‌ها را پردازش كرده و به اطلاعات لازم بری تصمیم‌گیری تبدیل مي‌كنند.

از نظر استراتژی كاربردی، جنگ اطلاعات معتقد است كه بجی تسلیحات با حجم تخریب زیاد بید تسلیحات دقیق علیه نقاط حساس را بكار برد.

در نتیجه برتری اطلاعاتی را مي‌توان در قدرت پردازش اطلاعات دانست و بید روی ین موضوع حساسیت به خرج داد و سمت و سوی حفاظت و امنیت از اطلاعات به موضوع تصمیم‌گیری بید چرخش كند و بری ین مطلب ساز و كارهی جدید اندیشید.

دگرگونی عصر (عصر اطلاعات) و زیرساخت‌هی اجتماعی، اقتصادی و... ”مصادیق“ جنگ و دفاع را نیز دچار دستخوش كرده است. زیرساخت اطلاعاتی و زندگی اجتماعی داده‌ها و فریند تبدیل آنها بری تصمیم‌گیری، هدف نوعی عملیات بنام جنگ اطلاعات است.

جنگ اطلاعات یك توانمندی استراتژیك است مانند تسلیحات هسته‌ی در زمان جنگ سرد كه عامل تهدید و یا تهدید‌پذیری یك كشور محسوب مي‌شود. از نظر استراتژی كاربردی، جنگ اطلاعات معتقد است كه بجی تسلیحات با حجم تخریب زیاد بید تسلیحات دقیق علیه نقاط حساس را بكار برد. هر جا كه از اطلاعات بهره‌برداری خاصی مي‌شود اعم از سرویس‌هی خدماتی عمومی، كنترل سیستم‌ها، برنامه‌ریزی سیستم‌ها و ... از جمله اهداف ین نوع جنگ محسوب مي‌شوند.

اگر قائل باشیم كه زمین، دریا و هوا سه بعد جنگ زمینی ،درییی و هویی هستند، جنگ‌هی فضیی بعد چهارم جنگ هستند و بدین منوال جنگ‌هی اطلاعاتی بعد پنجم جنگ در نظر گرفته مي‌شوند.

سابقه جنگ اطلاعات چیست؟
1ـ لفظ جنگ اطلاعات از زمان جنگ جهانی دوم توسط چرچیل مورد استفاده قرار گرفت. زمانیكه مهندسین پیام‌هی رمز شده آلماني‌ها را شنود و كشف مي‌كردند مصداق‌هیی از جنگ اطلاعات در حال شكل گرفتن بود.

2ـ لفظ جنگ اطلاعات در سال 1976 میلادی در یكی از گزارش‌هی داخلی شركت بویینگ بكار رفت ولی ین لفظ تا سال 1996 كه یكی از مدیران CIA از آن در سنی آمریكا استفاده كرد ناشناخته ماند.

3ـ در سال 1998 میلادی مركز ملی حفاظت از زیرساخت‌ها در آمریكا تاسیس شد. هدف از ین مركز، تشخیص، جلوگیری، ارزیابی، هشدار، واكنش و بررسی نفوذهی كامپیوتری و فعالیت‌هی خلاف قانون در ین رابطه ذكر شده است.

4ـ آمریكا برخی از كشورها نظیر چین را به یجاد جبهه‌هی جدید و مخفی جنگ اطلاعات در برابر آمریكا متهم مي‌كند. بر ین اساس وزارت دفاع آمریكا برنامه‌هی وسیعی را در جهت تقویت نیروها و امكانات خود در زمینة عملیات اطلاعاتی و جنگ اطلاعات شروع كرده است. در ین راستا مانورهی جنگ اطلاعات و ارزیابی فعالیت‌هی انجام شده به صورت مداوم در دستور كار نیروهی نظامی ‌آمریكا قرار دارد.

5ـ اخیراً نیز در سند جدید استراتژی ملی امنیت فضی سیبر (فوریة 2003) كه توسط كاخ سفید ارائه شده است، تأكید زیادی بر روی برنامه‌هی دفاعی و تهاجمی ‌در فضی سیبر در سطوح ملی و بین‌المللی شده است.

تعریف جنگ اطلاعات:
جنگ اطلاعات (Information Warfare) طیف گسترده‌ی از اقدامات در زمان جنگ و صلح را شامل مي‌شود، ‌ین اقدامات مي‌تواند استراتژیكی، عملیاتی و تاكتیكی در حوزه‌هی مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، نظامی ... باشد. مبنی جنگ اطلاعات، تهدیدات اطلاعاتی به كشورها، به كسب و كارها، به افراد و اقدامات مقابله با ین تهدیدات مي‌باشد. در قلمرو ین تهدیدات، موضوعات مختلفی چون جریم جنیی، تروریسم، امنیت ملی، حقوق فردی و امنیت اطلاعاتی قرار دارند.

جنگ اطلاعات شامل عملیات آفندی و پدافندی در مورد منابع اطلاعاتی است. ین عملیات بخاطر ارزشی كه منابع اطلاعاتی بری اشخاص و كشورها دارد انجام مي‌شود

جنگ اطلاعاتی مي‌تواند هر نوع رسانه (Media) را مورد هدف قرار داده و یا از آن سوء استفاده نمید. رسانه مي‌تواند نوشتاری، محیط ذخیره مغناطیسی، محیط انتشاری، مخابرات راه دور، كامپیوتر و شبكه‌هی كامپیوتری باشد. جنگ اطلاعات به كلیه عملیاتی كه منظور آنها بهره‌برداری یا هدف قرار دادن منابع اطلاعاتی است، اطلاق مي‌گردد. جنگ اطلاعات شامل عملیات آفندی و پدافندی در مورد منابع اطلاعاتی است. ین عملیات بخاطر ارزشی كه منابع اطلاعاتی بری اشخاص و كشورها دارد انجام مي‌شود. هدف از عملیات آفندی افزیش ارزش منابع اطلاعات بری حمله كننده و كاهش ارزش آن بری مدافعان مي‌باشد و هدف از عملیات پدافندی مقابله با كاهش ارزش منابع اطلاعات خودی است.

1. (Thomas Rona 1995) جنگ اطلاعات رقابت‌هی استراتژیك، عملیاتی و تاكتیكی در زمان صلح بری یجاد بحران، درگیری، راه‌اندازی جنگ، بین طرفین مخاصمه، دشمنان و رقبا با استفاده از سیستم‌هی اطلاعاتی بری بدست گرفتن اطلاعات مي‌باشد.

2. (DoD 1997) جنگ اطلاعات به عملیاتی گفته مي‌شود كه بری بدست آوردن برتری اطلاعاتی در راستی استراتژی دفاع ملی انجام مي‌شود و در آن اطلاعات و سیستم‌هی اطلاعاتی دشمن تحت تاثیر قرار مي‌گیرند و در عین حال اطلاعات و سیستم‌هی اطلاعات خودی محفوظ نگاه داشته مي‌شوند.

ناتو و DoD لفظ جنگ اطلاعات را عملیات اطلاعاتی(Information Operation) بكار مي‌برند.

3. (NATO MC 422/1999) عملیات اطلاعاتی شامل دو مقوله است: آفند و پدافند كه به طبیعت اعمال وابستگی دارد. اعمال بر روی تصمیم‌سازي‌هی سیاسی و نظامی تاثیر مي‌گذارد.

الف- تاثیر روی اطلاعات/ یا سیستم‌هی اطلاعاتی دشمن

‌ب- بهره‌برداری

ج-محافظت از اطلاعات/ یا سیستم‌هی اطلاعاتی خودی

در بررسی حوزه‌هی راهبردی جنگ اطلاعات توجه به ین نكته ضروری است كه در تئوري‌هی جنگ اطلاعات دیدگاه‌هی مختلفی وجود دارد.Libicki (1995) جنگ اطلاعات را به هفت محور زیر تقسیم مي‌كند.

جنگ فرماندهی و كنترل
Command and Control Warfare)  C2W)

جنگ مبتنی بر جاسوسی/هوشمندی
Intelligence Based Warfare)  IBW)

جنگ الكترونیك
Electronic Warfare)  EW)

جنگ روانی
Psychological Warfare)  PSYW)

جنگ اطلاعات اقتصادی
Economic Information Warfare)  EIW)

جنگ نفوذگری
Hacker Warfare)  HW)

جنگ سیبری
Cyber Warfare)  CW)

جنگ فرماندهی و كنترل C2W:
در ین حوزه جنگ اطلاعات بر ضد نقاط فرماندهی و كنترل دشمن به دو قسمت اصلی با عناوین زیر تقسیم بندی مي‌گردد:

·بر ضد شخص فرمانده (Anti head): از كار انداختن خود فرماندهان از طرق گوناگون، ترور فیزیكی و یا ترور شخصیتی (جنگ روانی) مي‌باشد.

· بر ضد ارتباط فرمانده و مجموعه تحت امر خود (Anti neck): عملیاتی كه در آن ارتباط بین فرماندهان و نیروهی تحت امر و نقاط عملیاتی كه مي‌بیست فرمان‌ها در آن اجرا شود قطع شود.

جنگ مبتنی بر جاسوسی/ هوشمندیIBW
در ین جنگ استفاده از كلمه "Intelligence" به معنی هوشمندی/جاسوسی است كه البته به مجموعه فعالیتهیی كه در هر كشور در غیاب سازمان‌هی جاسوسی و امنیتی انجام مي‌گیرد، اطلاق مي‌شود. اهم اهداف ینگونه سازمان‌ها به دو قسمت تقسیم مي‌شوند و عبارتند از:

1.جلوگیری از غافلگیر شدن توسط دشمن

2.غافلگیر كردن دشمن در موقع مناسب

در گذشته به منظور انجام عملیات تجسس از وسائل خاصی مانند فرستادن دیده‌بان، استفاده از دوربین‌هی چشمی و ... به منظور شناسیی و دریافت اطلاعات از دشمن استفاده مي‌كردند. امروزه ابزارها و حسگرهی جدیدی بكار مي‌روند كه هدف اصلی آنها شناسیی دقیق مواضع دشمن و سپس ردگیری آنها و نابود كردنشان به وسیله سلاح‌هی خودی است.

1. سیستم‌هی حسگر از راه دور(Far Stand off Sensors): ین حسگرها به طور كلی توسط سیستم‌هی ماهواره‌ی پیاده‌سازی مي‌شوند. ین سیستم‌هی تجسس از راه‌دور كه توسط ماهواره‌ها عمل مي‌كنند، بطور دائم به عملیات تصویر‌برداری فضیی مشغولند و تصاویر ماهواره‌ی از مواضع دشمن تهیه مي‌كنند.

2. سیستم‌هی حسگر از راه نزدیك (Near Stand off Sensors): هواپیماهی بدون سرنشین و ماهواره‌هی جاسوسی در مدار پیین و سیستم‌هی صدا برداری و شنود بر روی سیستم‌هی دشمن ...

3. سیستم‌هی حسگر در محل(In place Sensors): حسگرهیی كه بید در محل دشمن قرار بگیرند و به گونه‌ی نصب شوند تا بتوان از طریق آنها به اطلاعات لازم رسید. البته ین حسگرها سابقه كاربرد زیادی دارند و بصورت مكانیكی، نوری، ارتعاشی، شیمییی و... عمل مي‌كنند.

4. حسگر‌هی تسلیحات (Weapon Sensors): حسگرهیی كه بر روی سلاح‌هی خودكار نصب شده و جهت هدف گیری و شناخت صحیح هدف از آنها استفاده مي‌شود.

پیروزی در هر جنگ و شكست دشمن هنر نیست، بلكه هنر آن است كه در جنگ شركت نكنی ولی دشمن را شكست دهی. از ین رو امروزه جنگ روانی كارآمدترین ابزار جنگ بر ضد نیروهی دشمن به حساب مي‌ید.

جنگ الكترونیك: اهداف جنگ الكترونیك به عنوان زیر مجموعه ی از جنگ اطلاعات را مي‌توان به 3 بخش عمده زیر تقسیم كرد :

1 . سیستم‌هی ضد رادار (Anti Radar): هدف اصلی از به كار انداختن و یا به اشتباه انداختن سیستم‌هی راداری دشمن مي‌باشد.

2. سیستم‌هی ضد ارتباطات و مخابرات (Anti Communication): هدف سیستم‌هی مخابراتی و ارتباطاتی دشمن است و تا حدی عملیات آن مشكل‌تر از سیستم‌هی ضد رادار مي‌باشد، اولاً به ین دلیل كه ین سیستم‌ها به صورت نقطه به نقطه (Point to Point) كار مي‌كنند و همانند رادار سیگنال‌هی خود را به همه جهات پخش نمي‌كنند و از همه جهات سیگنال دریافت نمي‌كنند و از طرف دیگر افت توان سیگنال آنها با عكس مجذور فاصله تناسب دارد. در حالی كه در رادار توان با عكس توان چهارم فاصله افت مي‌كند و معمولاً عمل نویز انداختن(Jamming) در سر راه ین سیستم‌ها بسیار مشكل خواهد بود، از طرفی, از آنجیی كه سیستم‌هی رادار دشمن خود اقدام به ارسال سیگنال در همه جهات مي‌كنند رد‌گیری و نابود كردن آنها نیز آسان‌تر از سیستم‌هی ارتباطی و مخابراتی خواهد بود.

3. رمز‌نگاری(Encryption) : مفهوم رمز‌نگاری یعنی كدكردن سیگنال‌هی الكترونیكی كه توسط سیستم‌هی ارتباطاتی به فضا فرستاده مي‌شوند و یا بر روی بسترهی مختلف منتقل مي‌شوند، تا در صورتی كه دشمن بتواند ین سیگنال‌ها را بشنود یا دریافت كند، قادر نشود مفهوم ین سیگنال‌ها را بدست آورد.

در روش‌هی استاندارد رمز‌نگاری مي‌توان رمز‌نگاری با كلید سری و رمز‌نگاری با كلید عمومی را نام برد. در روش‌هی فوق با استفاده از كلیدهی خصوصی/سری و در روش دوم با استفاده از كلیدهی عمومی و سری عملیات رمز‌نگاری انجام مي‌شود، در ین عملیات با استفاده از توابع ریاضی غیر‌بازگشتی, یا توابعی كه محاسبه عكس آنها به سادگی امكان‌پذیر نباشد, و یا در صورت عكس كردن تابع, تعداد نامتناهی پاسخ داشته باشند, و با استفاده از الگوریتم‌هی ساخت كلید و ارسال آن سعی مي‌كنند اطلاعات موجود در پیغام بصورت كد در آمده و در صورت شنود توسط دشمن نتوان به ماهیت اصلی پیغام پی برد.

جنگ روانی
Psychological Warfare
امروزه كارشناسان جنگ اطلاعات، جنگ روانی را یكی از مؤثرترین فاكتورهی موفقیت در جنگ به حساب مي‌آورند و ین نكته در تمامی تئوري‌هی مدرن جنگ وجود دارد كه پیروزی در هر جنگ و شكست دشمن هنر نیست، بلكه هنر آن است كه در جنگ شركت نكنی ولی دشمن را شكست دهی. از ین رو امروزه جنگ روانی كارآمدترین ابزار جنگ بر ضد نیروهی دشمن به حساب مي‌ید. اهداف جنگ روانی را مي‌توان در 4 هدف عمدة زیر خلاصه نمود:

اقدام بر ضد باورهی ملی دشمن؛

تخریب مقبولیت رهبران دشمن؛

اقدام روانی بر ضد نیروهی درگیر خارجی از طریق نمیش عمومی و قدرت در بین آنها توسط مانورهی مختلف؛

یجاد تعارضات فرهنگی در میان دشمن؛

جنگ اطلاعات اقتصادی و سیاسی:
كسب اطلاعات به منظور محاصره اقتصادی، تولید كالی رقابتی، شیعات اقتصادی, بي‌ارزش كردن پول ملی، جاسوسی صنعتی.

در بخش سیاسی نیز بدنبال بهم زدن روابط دوستانه كشورها، بهم زدن اوضاع سیاسی داخل كشور و تشكیل گروه‌هی سیاسی مخالف حكومت.

جنگ نفوذگری:
با پیشرفت فناوری دیجیتالی و سیستم‌هی كامپیوتری تقریباً تمامی امور زندگی انسان‌ها به نوعی با سیستم‌هی دیجیتالی و كامپیوتری گره خورده است. از ین رو هرگونه یجاد اخلال در ین سیستم‌ها مي‌تواند به نوعی در به‌هم‌زدن نظم اجتماعی و امنیت ملی كشور‌ها موثر باشد.

نفوذگران یا كسانی كه توانیی یجاد اخلال در ین سیستم‌ها را دارند بیشترین تهدید را در تشكیل نوع جدیدی از تهاجم بری جوامع نشان مي‌دهند. هر چقدر كه ین جوامع از لحاظ فناوری پیشرفته‌تر باشند در برابر ین تهدید آسیب‌پذیرتر هستند. معماری ین شكل از جنگ اطلاعات در ینده تشریح مي‌گردد.

جنگ سیبری:
ین شكل از جنگ اطلاعات مقوله وسیعی شامل تروریسم اطلاعاتی، حملات معنیی، جنگ شبیه‌سازی، و جنگ گیبسون است كه بدلیل ینكه بیشتر از سیر اشكال جنگ اطلاعاتی موهومی و ساختگی است كمتر قابل مهار است. زیر ساخت اطلاعات جهانی به نقطه‌ی رسیده است كه هریك از ین اقسام جنگ امكان‌پذیر مي‌باشند.

1. تروریسم اطلاعاتی(Information Terrorism) زیر مجموعه ی از نفوذ‌هی كامپیوتری نه با هدف تخریب سیستم‌ها، بلكه با هدف بهره‌برداری از اطلاعات موجود در سیستم‌ها بری حمله به افراد و اعمال نفوذ به آنها است.

2. حملات معنیی (Semantic Attack) به منظور تغییر عملكرد سیستم اطلاعاتی هدف انجام مي‌گیرند. بر خلاف جنگ نفوذگری كه در سیستم‌ها خرابی یجاد مي‌كند و عمل آنها را متوقف مي‌سازد، یك سیستم تحت حمله معنیی كار مي‌كند و به‌نظر مي‌رسد كه بطور صحیح عمل مي‌كند، اما پاسخ‌هی مغیر با واقعیت تولید مي‌كند.

3. جنگ شبیه سازی (Simula-Warfare) بر خلاف جنگ واقعی, پرآشوب، كند, و خطرناك نیست. اگر دقت شبیه‌سازی به حد كافی خوب باشد، نتیج بدست آمده تقریب معقولی از جنگ واقعی است و چنانچه بتوان با نتیج حاصل از یك جنگ شبیه‌سازی شده به دشمن ثابت كرد كه شكست خورده است و بید تسلیم شود، نیازی به شروع یك جنگ واقعی نیست. جنبه بازدارندگی جنگ شبیه‌سازی رو به گسترش است.

4-جنگ گیبسون (Gibson Warfare) محدوده‌ی را شامل مي‌شود كه به سختی با واقعیت محدود مي‌شود. هر كسی آرزو مي‌كند شبكه‌ی بسازد كه به او اجازه دهد در هر جیی كه بطور واقعی هرگز شفاف نیست جنگ را شروع كند. ینترنت و مقلدان آن معادل مجازی دنیی واقعی را تولید مي‌كنند. تكنولوژی عامل (Agent) اجازه مي‌دهد كه كاربر یك شبح و تمثال را بری انجام خواسته‌هی او از جمله رزرو هتل، خرید كالا و یا شید شروع درگیری و جنگ روانه شبكه نمید.

ین نوع جنگ واقعاً امكان پذیر است ولی به ین زودی به امنیت ملی كشور‌ها مربوط نمی شود. نام ین جنگ برگرفته از نام نویسنده معروف داستان‌هی علمی- تخیلی، ویلیام گیبسون است.

منبع:فصلنامه فناوری اطلاعات