احكام قبله
مسئله 631- كعبه كه در مكّه معظّمه مىباشد قبله است، و بايد به سمت آن نماز خواند، ولى كسى كه دور است اگر طورى بايستد كه بگويند رو به قبله نماز مىخواند كافى است و همچنين است كارهاى ديگرى مانند سر بريدن حيوانات، كه بايد رو به قبله انجام گيرد.
مسئله 632- كسى كه نماز را نشسته يا ايستاده مىخواند بايد صورت و سينه و شكم او رو به قبله باشد و بقيه بدن او لازم نيست رو به قبله باشد.
مسئله 633- كسى كه نمىتواند نشسته نماز بخواند بايد در حال نماز به پهلوى راست طورى بخوابد كه جلوى بدن او رو به قبله باشد، و اگر ممكن نيست بايد به پهلوى چپ طورى بخوابد كه جلوى بدن او رو به قبله باشد، و اگر اين را هم نتواند بايد به پشت بخوابد طورى كه كف پاى او رو به قبله باشد.
مسئله 634 - نماز احتياط و سجده و تشهّد فراموش شده را بايد رو به قبله به جا آورد و در سجده سهو هم بهتر همين است.
مسئله 635- كسى كه مىخواهد نماز بخواند، بايد براى پيدا كردن قبله كوشش نمايد تا اطمينان پيدا كند قبله كدام طرف است، و مىتواند به گفته يك نفر ثقه يا به قول كسى كه از روى قاعده علمى قبله را مىشناسد گرچه فاسق يا كافر باشد و گمان هم پيدا نشود عمل كند و همچنين است محراب مسجد مسلمانان يا قبرهاى آنان يا گفته صاحب خانه و رستوران و مانند آن.
مسئله 636- اگر براى پيدا كردن قبله وسيلهاى ندارد يا با اينكه كوشش كرده گمانش به طرفى نمىرود خواندن نماز به يك طرف كافى است.
مسئله 637- كسى كه مىخواهد به چند طرف نماز بخواند، اگر بخواهد نماز ظهر و عصر يا مغرب و عشا را بخواند بهتر آن است كه نماز اوّل را به هر چند طرف كه مىخواهد، بخواند، بعد نماز دوّم را شروع كند.
مسئله 638- كسى كه اطمينان به قبله ندارد، اگر بخواهد غير از نماز كارى كند كه بايد رو به قبله انجام داد، مثلاً بخواهد سر حيوانى را ببرد يا مسلمانى را دفن كند، بايد بهگمان عملكند، و اگر گمانممكننيست به هر طرف كه انجام دهد صحيح است.
مسئله 639- اگر كسى در بين نماز بفهمد رو به قبله نيست، اگر انحرافش به سمت راست يا سمت چپ قبله نرسيده نماز او صحيح است و اگر به سمت راست يا سمت چپ قبله رسيده يا پشت به قبله بوده بايد نماز را بشكند و دوباره رو به قبله بخواند و اگر وقت ندارد، در بين نماز به قبله برمىگردد و نماز را تمام مىكند و نمازش صحيح است.
مسئله 640- اگر بعد از نماز فهميد كه نماز او رو به قبله نبوده است اگر انحراف به سمت راست يا سمت چپ قبله نرسيده نماز صحيح است و اگر به سمت راست يا سمت چپ قبله رسيده و يا پشت به قبله بوده، اگر در وقت است بايد نماز را دوباره بخواند ولى اگر خارج وقت است قضا لازم نيست.
مسئله 641- اگر فهميد حيوانى را رو به قبله ذبح نكرده است آن حيوان حلال است.
مسئله 642- اگر بعد از دفن ميّت معلوم شد كه رو به قبله دفن نشده است، اگر ممكن است و موجب هتك او هم نباشد، بايد نبش قبر كنند و او را رو به قبله دفن كنند.
احكام پوشانيدن بدن در نماز
مسئله 643- مرد بايد در حال نماز، گرچه كسى او را نمىبيند عورتين خود را بپوشاند و بهتر است از ناف تا زانو را هم بپوشاند.
مسئله 644- زن بايد در موقع نماز، تمام بدن حتّى سر و موى خود را بپوشاند ولى پوشاندن صورت به مقدارى كه در وضو شسته مىشود و دستها تا مچ و پاها تا مچ لازم نيست، امّا براى آنكه اطمينان كند كه مقدار واجب را پوشانده است بايد مقدارى از اطراف صورت و قدرى پايينتر از مچ را هم بپوشاند.
مسئله 645- موقعى كه انسان قضاى سجده يا تشهّد فراموش شده را به جا مىآورد، بلكه در موقع سجده سهو هم بايد خود را مثل موقع نماز بپوشاند.
مسئله 646- اگر انسان عمداً جايى را كه در نماز بايد بپوشاند، نپوشاند نمازش باطل است ولى اگر از روى ندانستن مسئله باشد لازم نيست نمازش را دوباره بخواند.
مسئله 647- اگر در بين نماز بفهمد جايى كه بايد بپوشاند، پيداست بايد آن را بپوشاند و چنانچه پوشاندن آن ممكن نباشد نماز او باطل است ولى اگر بعد از نماز بفهمد نمازش اشكال ندارد.
مسئله 648- انسان بايد در نماز بدن خود را بپوشاند گرچه با برگ درختان باشد، ولى گِل ساتر نيست.
مسئله 649- اگر چيزى ندارد كه در نماز خود را با آن بپوشاند چنانچه احتمال دهد كه پيدا مىكند، بايد نماز را تأخير بيندازد.
مسئله 650- اگر براى پوشاندن خود چيزى نداشته باشد، در صورتى كه نامحرم او را مىبيند بايد نشسته نماز بخواند و عورت خود را با ران خود بپوشاند، و اگر كسى او را نمىبيند ايستاده نماز بخواند و جلوى خود را با دست بپوشاند و در هر دو حال ركوع و سجود را با اشاره انجام دهد.
لباس نمازگزار
مسئله 651- لباس نمازگزار شش شرط دارد:
شرط اوّل: لباس و بدن نمازگزار پاك باشد و اگر كسى عمداً و در حال اختيار و با علم، با بدن و لباس نجس نماز بخواند نمازش باطل است، ولى اگر در حال ناچارى يا ندانستن اينكه لباس يا بدن او نجس است يا ندانستن مسئله باشد، مانعى ندارد.
مسئله 652- اگر فراموش كند كه بدن يا لباسش نجس است و در بين نماز يا بعد از آن يادش بيايد، بايد نماز را دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد.
مسئله 653- كسى كه در وسعت وقت مشغول نماز است اگر در بين نماز بدن يا لباس او نجس شود بايد در بين نماز، اگر مىتواند بدن يا لباس را آب بكشد يا اگر چيز ديگرى عورت او را پوشانده لباس را بيرون آورد و اگر نمىتواند بايد نماز را بشكند و با بدن و لباس پاك نماز بخواند و كسى كه در تنگى وقت نماز مىخواند اگر مىتواند بايد بدن يا لباس را تطهير كند و اگر نمىتواند بايد اگر ممكن است لباس را بيرون آورد و به دستورى كه براى برهنگان گفته شد نماز را تمام كند و اگر ممكن نيست بايد با همان حال نماز را تمام كند و نمازش صحيح است.
مسئله 654- كسى كه در پاك بودن بدن يا لباس خود شك دارد، چنانچه نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد كه بدن يا لباسش نجس بوده، نماز او صحيح است.
مسئله 655- اگر لباس را آب بكشد و اطمينان كند كه پاك شده است و با آن نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد پاك نشده نمازش صحيح است.
مسئله 656- هرگاه اطمينان كند خونى كه در بدن يا لباس اوست خون نجسى است كه نماز با آن صحيح است، مثلاً اطمينان كند خون زخم و دمل است، چنانچه بعد از نماز بفهمد خونى بوده كه نماز با آن باطل است، نمازش صحيح است.
مسئله 657- كسى كه يك لباس دارد اگر بدن و لباسش نجس شود و به اندازه آب كشيدن يكى از آنها آب داشته باشد چنانچه بتواند لباسش را بيرون آورد بايد بدن را آب بكشد و نماز را به دستورى كه براى برهنگان گفته شد به جا آورد و اگر به واسطه سرما يا عذر ديگر نتواند لباس را بيرون آورد هر يك از بدن يا لباس را مىتواند آب بكشد چه نجاست هر دو مساوى باشد يا نباشد.
مسئله 658- كسى كه دو لباس دارد، اگر بداند يكى از آنها نجس است و نتواند آنها را آب بكشد و نداند كداميك از آنهاست، چنانچه وقت دارد بايد با هر يك، يك نماز بخواند، ولى اگر وقت تنگ است بايد نماز را به دستورى كه براى برهنگان گفته شد به جا آورد و لازم نيست آن نماز را با لباس پاك قضا نمايد.
مسئله 659- شرط دوّم: لباس نمازگزار بايد مباح باشد.
مسئله 660- اگر فراموش كند كه لباس او غصبى است و با آن نماز بخواند، اگر خودش غصب كرده باشد، بهتر است آن نماز را دوباره بخواند.
مسئله 661- اگر نداند يا فراموش كند كه لباس او غصبى است و در بين نماز بفهمد، اگر مىتواند آن را بيرون بياورد و اگر نمىتواند، بايد نماز را بشكند و با لباس غير غصبى نماز بخواند.
مسئله 662- اگر با پولى كه خمس يا زكات آن را نداده لباس بخرد، نبايد با آن لباس نماز بخواند.
مسئله 663- شرط سوّم: بايد لباس نمازگزار از اجزاى حيوان مردهاى كه خون جهنده دارد نباشد و اگر كسى عمداً و در حال اختيار و با دانستن اينكه لباس او از مردار است و با علم به مسئله، در آن نماز بخواند نماز او باطل است ولى اگر سهواً يا در حال ناچارى يا ندانستن اينكه لباس او از مردار است يا ندانستن مسئله باشد اشكال ندارد.
مسئله 664- اگر از چيزى مانند مو و پشم حيوان مرده كه روح ندارد لباس تهيه كرده باشند نماز خواندن در آن اشكال ندارد و همچنين اگر چيزى از آن مانند گوشت و پوست و مو و پشم و استخوان همراه نمازگزار باشد مانعى ندارد.
مسئله 665- با لباسهاى چرمى كه از بازار مسلمين تهيه مىشود اگر شك داشته باشد كه از حيوانى است كه ذبح شرعى شده يا نه، مىتوان نماز خواند امّا با لباسهاى چرمى كه از ممالك غير اسلامى آوردهمىشودنماز با آن جايزنيست ولى اگر شكّ داشته باشد كه چرممصنوعى است يا چرم واقعى نماز خواندن با آن اشكالندارد.
مسئله 666- شرط چهارم: لباس نمازگزار بايد از حيوان حرام گوشت نباشد و اگر كسى عمداً و در حال اختيار و با دانستن اينكه لباس او از حيوان حرام گوشت است و با علم به مسئله در آن نماز بخواند نماز او باطل است ولى اگر سهواً يا در حال ناچارى يا ندانستن اينكه لباس او از حيوان حرام گوشت است يا ندانستن مسئله باشد اشكال ندارد.
مسئله 667- اگر چيزهايى از حيوان حرام گوشت همراه نمازگزار باشد نظير موى گربه و مرواريد و تكمه صدف و مانند اينها اشكال ندارد.
مسئله 668- اگر شك داشته باشد كه لباسى از حيوان حلال گوشت است يا حرام گوشت، اگر در مملكت اسلامى تهيه شده باشد نماز خواندن با آن مانعى ندارد ولى اگر در مملكت غير اسلامى تهيه شده باشد، در مثل پوست نماز باطل است و در مثل پشم و مو اشكال ندارد.
مسئله 669- با پوست سنجاب و خز نماز خواندن اشكال ندارد.
مسئله 670- شرط پنجم و ششم: پوشيدنلباسطلاباف و ابريشمخالصبراىمرد حرام و نماز با آن باطل است و اگر كسى عمداً و در حال اختيار و با دانستن اينكه لباس او طلاباف يا ابريشم خالص است و با علم به مسئله، نماز در آن بخواند نماز او باطل است ولى اگر سهواً يا در حال ناچارى يا ندانستن اينكه لباس او طلاباف يا ابريشم خالص است ياندانستن مسئله باشد اشكال ندارد.
مسئله 671- زينت كردن به طلا مثل آويختن زنجير طلا به سينه و انگشتر طلا به دست كردن و بستن ساعت مچى طلا و مانند اينها براى مرد حرام و نماز خواندن با آنها باطل است.
مسئله 672- چيزهايى از ابريشم خالص و طلا كه صدق لباس و زينت نمىكند و همچنين لباسهاى طلاباف و ابريشم كه ساتر عورت نيستند نظير عرقچين و جوراب كوتاه و دستمال در نماز و غير نماز براى مرد اشكال ندارد.
مسئله 673- پوشيدن لباس طلاباف و ابريشم خالص و زينت نمودن به طلا براى زنان در نماز و غير نماز اشكال ندارد بلكه استحباب زينت نمودن آنها به طلا در نماز خالى از وجه نيست.
احكام لباس نمازگزار
مسئله 674- نماز خواندن در زير لحاف يا روى تشك نجس يا ابريشم خالص و مانند اينها اشكال ندارد مگر آنكه صدق لباس كند و مجرد روى خود كشيدن يا روى آن خوابيدن و نماز خواندن مانعى ندارد.
مسئله 675- كسى كه لباس ندارد يا لباس دارد و جايز نيست در آن نماز بخواند، اگر ممكن باشد بايد تهيه نمايد گرچه به خريدن يا عاريه نمودن باشد ولى اگر تهيه نمودن براى او مشقّت داشته باشد بايد به دستورى كه براى برهنگان گفته شد نماز بخواند.
مسئله 676- اگر مرد لباس زنانه و زن لباس مردانه بپوشد در صورتى كه زىّ و روش خود قرار دهد حرام است، بنابراين پوشيدن آن به طور موقّت نظير تعزيهها و يا پوشيدن زن لباس مرد را براى دفع سرما مانعى ندارد و در هر صورت اگر با آن لباس نماز بخواند نماز صحيح است.
مسئله 677- پوشيدن لباسى كه پارچه يا رنگ يا دوخت آن براى كسى كه مىخواهد آن را بپوشد معمول نيست در صورتى كه زىّ خود قرار دهد حرام است بنابراين پوشيدن به طور موقّت نظير فيلمها مانعى ندارد و در هر صورت اگر با آن لباس نماز بخواند نمازش صحيح است.
مسئله 678- پوشيدن لباس اعداء دين نظير كراوات و پاپيون در صورتى كه زىّ و روش خود قرار دهد حرام است ولى اگر با آن لباس نماز بخواند نمازش صحيح است.
مسئله 679- اگر در بدن يا لباس نمازگزار خون زخم يا جراحت يا دمل باشد، چنانچه طورى است كه آب كشيدن بدن يا لباس يا عوض كردن لباس براى بيشتر مردم يا براى خصوص او سخت است، تا وقتى كه زخم يا جراحت يا دمل خوب نشده است، مىتواند با آن خون نماز بخواند و همچنين است اگر چركى كه با خون بيرون آمده يا دوايى كه روى زخم گذاشتهاند و نجس شده، در بدن يا لباس او باشد.
مسئله 680- اگر جايى از بدن يا لباس كه با زخم فاصله دارد به واسطه زخم نجس شود، جايز نيست با آن نماز بخواند. ولى اگر مقدارى از بدن يا لباس كه معمولاً به واسطه زخم آلودهمىشود، به آن زخم نجسشود، نماز خواندن با آن مانعىندارد.
مسئله 681- اگر از توى دهان و بينى و مانند اينها خونى به بدن يا لباس برسد، نبايد با آن نماز بخواند. ولى با خون بواسير مىشود نماز خواند گرچه دانههايش در داخل باشد.
مسئله 682- اگر چند زخم در بدن باشد و به طورى نزديك هم باشند كه يك زخم حساب شود، تا وقتى همه خوب نشدهاند، نماز خواندن با خون آنها اشكال ندارد، ولى اگر به قدرى از هم دور باشند كه هر كدام يك زخم حساب شود، هر كدام كه خوب شد بايد براى نماز بدن و لباس را از خون آن آب بكشد.
مسئله 683- اگر بدن يا لباس به مقدار كمتر از درهم )تقريباً به اندازه ناخن بزرگ( به خون آلوده باشد نماز خواندن با آن جايز است، گرچه آن خون نجس مىباشد.
مسئله 684- هرگاه خون در چند جاى بدن يا لباس باشد در صورتى كه روى هم كمتر از درهم باشد نماز خواندن با آن اشكال ندارد.
مسئله 685- خونى كه به لباس بىآستر بريزد و به پشت آن برسد، يك خون حساب مىشود همينطور اگر خون روى لباسى كه آستر دارد بريزد و به آستر آن برسد نيز يك خون حساب مىشود.
مسئله 686- اگر خون بدن يا لباس كمتر از درهم باشد و رطوبتى به آن برسد در صورتى كه خون و رطوبتى كه به آن رسيده به اندازه درهم يا بيشتر شود و اطراف را آلوده كند، نماز با آن باطل است.
مسئله 687- اگر بدن يا لباس خونى نباشد ولى به واسطه رسيدن به خون نجس شود اگر مقدارى كه نجس شده كمتر از درهم باشد، مىشود با آن نماز خواند.
مسئله 688- اگر لباسهاى كوچك نمازگزار مثل عرقچين و جوراب كه نمىشود با آنها عورت را پوشاند نجس باشد چنانچه از مردار يا حيوان حرام گوشت درست نشده باشد، نماز با آنها صحيح است و نيز اگر با انگشترى نجس نماز بخواند اشكال ندارد.
مسئله 689- اگر چيز نجسى نظير لباس و دستمال گرچه بشود با آن عورت را پوشاند همراه نمازگزار باشد اشكال ندارد.
مسئله 690- زنى كه پرستار بچّه است و بيشتر از يك لباس ندارد، هرگاه شبانه روزى يك مرتبه لباس خود را آب بكشد، گرچه تا روز ديگر لباس به بول بچّه نجس شود، مىتواند با آن لباس نماز بخواند. و نيز اگر بيشتر از يك لباس دارد ولى ناچار است كه همه آنها را بپوشد، چنانچه شبانه روزى يك مرتبه همه آنها را آب بكشد كافى است.
مستحبّات و مكروهات لباس نمازگزار
مسئله 691- شش چيز در لباس نمازگزار مستحب است كه از آن جمله است:
1 - عمامه با تحت الحنك.
2 - پوشيدن عبا.
3 - پوشيدن لباس سفيد.
4 - پوشيدن پاكيزهترين لباسها.
5 - استعمال بوى خوش.
6 - دست كردن انگشترى عقيق.
مسئله 692- هشت چيز در لباس نمازگزار مكروه است و از آن جمله است:
1 - پوشيدن لباس سياه.
2 - پوشيدن لباس كثيف.
3 - پوشيدن لباس تنگ.
4 - پوشيدن لباس شرابخوار.
5 - پوشيدن لباس كسى كه از نجاست پرهيز نمىكند.
6 - پوشيدن لباسى كه نقش صورت دارد.
7 - باز بودن دكمههاى لباس.
8 - دست كردن انگشترى كه نقش صورت دارد.