چرا شیعه صحابه و خلفا را لعن می‌کند؟

93/11/28

پاسخ اجمالی

 از اموری که شیعه از قدیم و در حال حاضر به آن متهم بوده (همانطور که دشمنان شیعه ادعا می کنند) این است که شیعه کینه خود از صحابه را مخفی می کند. اما این، تهمت ناروائی بیش نیست. زیرا شیعه به صحابه به عنوان حاملان شریعت و گسترش دهندگان آن نگاه می کند، قرآن می فرماید: « محمّد (ص) فرستاده خداست و کسانى که با او هستند در برابر کفّار سرسخت و شدید، و در میان خود مهربانند، پیوسته آنها را در حال رکوع و سجود مى‏بینى...». ائمه (ع) نیز صحابه را مورد مدح و ثنا قرار داده اند، حضرت علی (ع) می فرماید: "من اصحاب حضرت محمد (ص) را دیدم، اما هیچ کدام از شما را همانند آنان نمی دانم، آنها صبح می کردند در حالی که موهای ژولیده و چهره های غبار آلود داشتند، شب را تا صبح در حال سجده و قیام به عبادت می گذراندند." امام سجاد (ع) نیز برای آنان بسیار دعا می کرد.
به طور خلاصه اعتقاد مکتب اهل بیت (ع) این است که وضعیت صحابه از نظر عدالت مانند دیگران است. در میان آن ها عادل و غیر عادل وجود داشته است. چنین نیست که هر کس چند صباحی همراه نبی گرامی اسلام (ص) بوده برای همیشه عادل باشد!. اصولاً این همراهی، تا زمانی که سیره ی رسول اکرم (ص) در مواضع و رفتار آن ها مجسم نشود نقشی در عدالت آنها ندارد. پس معیار همان سیره و رفتار عملی است، هر کس که رفتار و سلوکش مطابق با معیارهای اسلامی باشد عادل و آن کس که مخالف آن باشد غیر عادل است. این نظر مطابق با قرآن و سنت نبوی (ص) و موافق با حقائق تاریخی است به طوری که شواهد تاریخی که در جواب تفصیلی ذکر کرده ایم آن را تاکید می کند.
 

پاسخ تفصیلی

 از اموری که شیعه از قدیم و در حال حاضر به آن متهم بوده (همانطور که دشمنان ادعا می کنند) این است که شیعه بغض و کینه ی خود از صحابه را مخفی می کند. وقتی این تهمت را واقع بینانه و به دور از هر گونه تعصب بررسی کنیم آن را بسیار دور از حقیقت می یابیم. زیرا شیعه برای پیامبر اعظم (ص) و اصحاب گرامی ایشان احترام کامل قائل است. چگونه می توان نسبت به صحابه کینه داشت در حالی که آنان حاملان رسالت و نور خداوند برای بشریت هستند؟ همانان که تکیه گاه و مدافع رسول اکرم (ص) و مجاهدان در پیشگاه او بودند.! چگونه می توان از آنان بغض داشت حال آنکه خداوند ایشان را مدح کرده و درباره ی آنان می فرماید: « محمّد (ص) فرستاده خداست و کسانى که با او هستند در برابر کفّار سرسخت و شدید، و در میان خود مهربانند، پیوسته آنها را در حال رکوع و سجود مى‏بینى در حالى که همواره فضل خدا و رضاى او را مى‏طلبند نشانه ی آنها در صورتشان از اثر سجده نمایان است، این توصیف آنان در تورات و توصیف آنان در انجیل است، همانند زراعتى که جوانه‏هاى خود را خارج ساخته، سپس به تقویت آن پرداخته تا محکم شده و بر پاى خود ایستاده است و بقدرى نموّ و رشد کرده که زارعان را به شگفتى وامى‏دارد این براى آن است که کافران را به خشم آورد (ولى) کسانى از آنها را که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده‏اند، خداوند وعده آمرزش و اجر عظیمى داده است. »[1]

آنان کسانی بودند که خدا و رسولش را یاری کرده و دین او را احیاء و پایه های دولت اسلام برافراشته و جاهلیت را از بین بردند.[2]

امام و رهبر بزرگوار شیعیان،حضرت علی (ع) در باره اصحاب پیامبر (ص) می فرماید: «من اصحاب محمد (ص) را دیدم، اما هیچ کدام از شما را همانند آنان نمی دانم، آنها صبح می کردند در حالی که موهای ژولیده و چهره های غبار آلود داشتند، شب را تا صبح در حال سجده و قیام به عبادت می گذراندند، و پیشانی و گونه های خود را در پیشگاه خدا بر خاک می ساییدند، با یاد معاد چنان ناآرام بودند گویا بر روی آتش ایستاده اند. پیشانی آنها در اثر سجده های طولانی پینه بسته بود (چون پینه زانوهای بزها) هر گاه نام خدا برده می شد چنان می گریستند که گریبان های آنان تر می شد و چون درخت در روز تند باد مى‏لرزیدند، از کیفرى که از آن بیم داشتند، یا براى پاداشى که به آن امیدوار بودند.[3].

همچنین می فرماید: «کجا هستند برادران من که بر راه حق رفتند، و با حق در گذشتند؟ کجاست عمار؟ و کجاست پسر تیهان؟ و کجاست ذوالشهادتین؟ و کجایند برادران همانند آنان که با هم پیمان جانبازی بستند و سرهایشان در راه خدا از بدن جدا و برای ستمگران فرستاده شد؟ [نوف (راوی خطبه) می گوید: سپس حضرت دست به ریش مبارک گرفت و زمانی طولانی گریست و فرمود]: دریغا! از برادرانم که قرآن را خواندند، و بر اساس آن قضاوت کردند، در واجبات الهی اندیشه کرده و آن ها را بر پا داشتند، سنت های الهی را زنده و بدعت ها را نابود کردند، دعوت جهاد را پذیرفته و به رهبر خود اطمینان داشته و از او پیروی کردند.[4]»

امام سجاد (ع) نیز در صحیفه ی سجادیه برای اصحاب پیامبر (ص) دعا می کند و می فرماید: بار خدایا بر همه پیروان و تصدیق کنندگان پیغمبران در همه زمانها ،( از زمان آدم ابوالبشر تا حضرت محمد (ص) در هر روزگار و زمانی که پیغمبری فرستادی و برای اهل آن دلیل و راهنمایی گماشتی تا پیشوایان هدایت و رستگاری باشند) ، و بر همه کسانی را که در هنگام سختی رسولانت (آن زمانی که دشمنان آنان را تکذیب کرده و با ایشان معارضه می کردند)، به صورت پنهانی (در دل) به ایشان ایمان آوردند و علاقمند شدند، سلام و درود بفرست و آنان را با آمرزش و خوشنودی خویش یاد فرما ! بار خدایا اصحاب و یاران محمد (ص) و بخصوص آنانکه حق مصاحبت و همراه بودن ( با آن حضرت ) را نیکو ادا کردند و در راه یاری او سختی هایی را تحمل کردند و در جنگ ها، شجاعت و دلاوری برجسته ای آشکار ساختند و او را یاری کردند و در ایمان آوردن به او، شتافته و در لبیک به دعوتش، پیشی گرفتند و آن هنگام که (پیامبر) برهان رسالتهای خود را به گوششان رساند دعوت او را پذیرفتند و در راه آشکار ساختن دعوت او (به راه حق) زن و فرزندان خود را رها نمودند، و در راستای تحکیم پایه های پیامبری او با پدران و فرزندان (خودشان) جنگیدند و با کمک آن حضرت پیروز گردیدند و آنانکه محبت و دوستی آن بزرگوار را به عنوان تجارت بدون خسران و کسادی، در دل داشتند. و آنانکه چون به آن حضرت گرویدند قبیله ها و فامیل ها شان آنان را طرد کرده و از آنان دوری گزیدند، و آنان را ( به جرم نزدیک شدن به پیامبر) بیگانه پنداشتند.! پس خدایا آنچه را که برای تو و در راه تو از دست داده اند برای ایشان جبران کن، و به پاس آنکه مردم را بر (دین) تو گرد آورده اند، و همراه با پیغمبرت از دعوت کنندگان به سوی تو بوده اند و در راه تو از شهر و وطن و خویشاوندان دوری گزیده و از زندگی راحت و آسوده خویش به تنگی و سختی رو آوردند، ایشان را از خوشنودی خود خوشنود ساز، و نیز جزاء و پاداش ده آن گروه از ستمدیدگان را که در راه نصرت دین خود بر شمارشان افزوده‏اى! بار خدایا، تابعان اصحاب محمد را بهترین پاداش ارزانى دار، آنان که به نیکى در پى اصحاب رفتند و مى‏گویند «پروردگار ا، ما را و برادران ما را که در ایمان بر ما پیشى گرفتند بیامرز.»[5]

همچنین فقهای شیعه برای صحابه منزلت و شأن خاصی قائل بوده اند. شهید صدر (ره) می گوید: صحابه جلو داران مؤمن و روشن کننده و بهترین و صالح ترین بذر برای رشد امت اسلامی بودند. تا آنجا که تاریخ انسانیت نسلی با عقیده تر، برتر، نخبه تر و پاک تر از یارانی که پیامبر تربیت کرده بود را به یاد نمی آورد.[6]

بله ما با اهل سنت اختلافی داریم چرا که ما صحابه ی پیامبر و کسانی که با او زندگی کرده اند را با الهام از آیات قرآن به چند دسته تقسیم می کنیم:

1- گروه پیشگامان: (پیشگامان نخستین از مهاجرین و انصار، و کسانى که به نیکى از آنها پیروى کردند، خداوند از آنها خشنود گشت، و آنها (نیز) از او خشنود شدند و باغهایى از بهشت براى آنان فراهم ساخته، که نهرها از زیر درختانش جارى است جاودانه در آن خواهند ماند و این است پیروزى بزرگ!).[7]

2- بیعت کنندگاه زیر درخت: (خداوند از مؤمنان- هنگامى که در زیر آن درخت با تو بیعت کردند- راضى و خشنود شد خدا آنچه را در درون دلهایشان (از ایمان و صداقت) نهفته بود مى‏دانست از این رو آرامش را بر دلهایشان نازل کرد و پیروزى نزدیکى بعنوان پاداش نصیب آنها فرمود).[8]

3- انفاق کنندگان و مجاهدان قبل از فتح: (کسانى که قبل از پیروزى انفاق کردند و جنگیدند (با کسانى که پس از پیروزى انفاق کردند) یکسان نیستند آنها بلندمقام تر از کسانى هستند که بعد از فتح انفاق نمودند و جهاد کردند و خداوند به هر دو وعده نیک داده و خدا به آنچه انجام مى‏دهید آگاه است‏).[9]

در مقابل این نمونه های عالی و شخصیت های جالب، قرآن کریم گروه های دیگری را ذکر می کند که با این نمونه ها تفاوت فاحش دارند مانند:

1-منافقین.[10]

2-منافقینی که پنهان بودند و پیامبر (ص) آنان را نمی شناخت.[11]

3-انسانهای ضعیف الایمان و مریض القلب.[12]

4-افرادى (سست و ضعیف) که به سخنان اهل فتنه کاملًا گوش فرامى‏دهند و ....[13]

5-آنان که عمل صالح و فعل قبیح هر دو را بجای آوردند.[14]

6-کسانی که مشرف بر ارتداد هستند.[15]

7-فاسقانی که قولشان عمل شان را تایید نمی کند.[16]

8-کسانی که ایمان وارد قلوبشان نشده است.[17] و صفات مذموم دیگری که برای بعضی از آنها ذکر شده است.

علاوه؛ در میان صحابه کسانی بودند که قصد ترور شخص رسول الله (ص) را در لیله ی (شب) عقبه داشتند. [18]

پس می توان نظر شیعه را در مورد صحابه این گونه خلاصه کرد که:

در مکتب اهل بیت (ع) صحابه مانند دیگران هستند یعنی در میان آنان عادل و غیر عادل وجود دارد.

اینطور نیست که همه کسانی که از صحابه اند عادل باشند، تا زمانی که سیره و رفتار پیامبر (ص) در سلوک و رفتار شخص تبلور نیافته باشد، صحابی بودن نقشی در عدالت او ندارد.

پس معیار، رفتار و سلوک عملی است. هر کس که سیره اش مطابق با ملاک های اسلامی باشد عادل است و غیر از آن غیر عادل است. همانطور که گفتیم این نظر مطابق با قرآن مجید و سنت نبوی (ص) است.

چگونه و با چه منطقی می توان بین صحابی بزرگوار، مالک بن نویره و بین کسی که او را ظالمانه به قتل رسانید و در همان شب با همسر او همبستر شد! تساوی قائل شد و گفت هر دو صحابی اند؟!

هرگز صحیح نیست که از شارب الخمری مانند ولید بن عقبه فقط به دلیل صحابی بودنش جانبداری کنیم یا از انسانی دفاع کنیم که حکومت اسلامی را همانند یک قدرت جبار و دیکتاتوری قرار داده و صالحین امت را کشته و با امام و خلیفه ی شرعی (علی بن ابی طالب) به جنگ پرداخته است؟

آیا صحیح است عمار یاسر و رئیس گروه سرکشان را به دلیل آنکه هر دو صحابی اند مساوی بدانیم آنهم در وقتی که پیامبر (ص) فرمود: «عمار را گروه ظالم و سرکش می کشند»؟!

آیا هیچ عاقلی چنین عمل می کند؟ بر فرض که چنین کنیم آیا از اسلام در این صورت جز دینی که سعی در توجیه اعمال زورمندان و ظالمان، به بهانه ی صحابی بودن دارد، می ماند؟!

در حقیقت اسلام عزیز تر و گرامی تر از آن است که آن را با جرائم مجرمین و منحرفین در هر زمان و مکانی که زندگی کنند خلط کنیم.!این اعتقاد ما است و با کسی هم تعارف نداریم، چرا که حق سزاوارتر است که بیان و تبعیت شود.

از برادران اهل سنت می پرسیم آیا شما بین خلیفه ی سوم، عثمان، و قاتلین او قائل به تساوی هستید؟

اگر آنان مساوی هستند پس چرا این همه بر علی (ع) هجوم شده و به بهانه ی خونخواهی عثمان آتش جنگهای جمل و صفین علیه آن حضرت روشن شد؟ و اگر این دو دسته مساوی نیستند و معارضین با او و معاونین در قتلش – تا چه برسد به قاتلین او – انسانهای خارج از قانون و شرع شمرده می شوند، این که همان عدم عدالت صحابه است.! پس چرا تهاجم به شیعه می شود در حالی که نظر آنان همانند نظر دیگران است؟!

بنا بر این از نظر شیعه معیار عدالت، تمسک به سیره ی پیامبر اعظم (ص) و التزام به سنت ایشان در حیات و بعداز رحلت آن حضرت می باشد. هر کس که در این راه باشد به او احترام گذاشته، و از روش او پیروی کرده و برای او طلب رحمت کرده و خواستار علو درجاتش هستیم. اما کسانی را که در این مسیر نباشند عادل نمی دانیم. به طور مثال دو تن از صحابه به همراه یکی از همسران پیامبر (ص) لشکر آماده کرده و در بصره مقابل خلیفه ی شرعی پیامبر (ص) علی بن ابی طالب (ع) در جنگ جمل به صف ایستادند و جنگی را شروع کردند که هزاران نفر از مسلمین کشته شدند حال می پرسیم آیا خروج و ریختن این خونها جایز است؟


یا شخص دیگری که متصف به صحابی رسول الله (ص) است در جنگی بنام جنگ صفین خروج کرد، جنگی که تر و خشک را با هم سوزاند. ما می گوئیم این عمل مخالف شرع و تجاوز بر امام و خلیفه شرعی است.این گونه اعمال با توجیه صحابی بودن اشخاص قابل قبول نیست. این همان نقطه اختلاف اساسی بین نظریه شیعه و دیگران است.

مسلم است که اینجا بحث سب و دشنام و چیزهایی از این قبیل نیست.

[1] فتح، 2،ترجمه مکارم .
[2] عدالت صحابی، ص 14، مجمع جهانی اهل بیت (ع).
[3] نهج البلاغه، ص 144، خطبه 97.
[4] نهج البلاغه، تحقیق صبحی صالح، ص 164، خطبه 182.
[5] صحیفه سجادیه، ص 42، دعاء حضرت بر پیروان پیامبران.
[6] مجموعه کامله، شماره 11، بحث درباره ی ولایت ص 48.
[7] توبه، 100.
[8] فتح، 28.
[9] حدید، 1.
[10] منافقون، 10.
[11] توبه، 101.
[12] احزاب، 11.
[13] توبه، 45 – 47.
[14] توبه، 102.
[15] آل عمران، 154.
[16] حجرات، 6؛ سجده 18.
[17] حجرات، 14.
[18] نک: فصول المهمة، عبدالحسین شرف الدین، ص 189.

منبع:اسلام کوست