سالروز وفات رضى الدین ابوالقاسم مشهور به
سید بن طاووس
ولادت:
رضى الدین ابوالقاسم على بن موسى بن جعفر، مشهور به (سید بن طاووس) در سال 589 هجری
قمرى در شهر حله دیده به جهان گشود، مادر وى دختر فقیه مشهور (شیخ ورام بن ابى فراس
) مؤلف كتاب معروف (مجموعه ورام) است و مادر پدرش دختر شیخ طوسى پیشواى مجتهدین
شیعه بوده است، او خود بارها در آثارش به این دو نسب اشاره كرده است.
خاندان:
(آل طاووس) خاندانى با سابقه و علمى، از شیعیان امامى و سادات علوى بودند، و داراى
پایگاه علمى و سیاسى، كه قرن هفتم هجرى در عراق
مى زیستند. این دودمان بزرگ از طرف پدرى به امام حسن مجتبى (علیه السلام) و از جانب
مادرى به امام سجاد (علیه السلام) منتسب بودند و از این جهت به سادات حسنى حسینى
شهرت دارند.
تحصیلات و سفرهاى علمى:
ابن طاووس كه از محضر اساتید حله استفاده كافى و لازم را برده بود براى استفاده از
علماى دیگر شهرها عزم سفر نمود.او ابتدا به كاظمین رفت. پس از مدتى ازدواج نمود و ساكن بغداد شد.مدت 15 سال در شهر
بغداد به تربیت شاگردان و تدریس علوم مختلف پرداخت. ورود سید به بغداد سال 625 هجرى
بوده است.
سید كه تحت فشار دولت عباسى براى پذیرش پستهاى حكومتى قرارگرفته بود از بغداد به
حله، زادگاه خویش، مراجعت كرد.
رضى الدین مدت سه سال نیز در جوار امام هشتم علیه السلام به سر برد. سپس به نجف و
كربلا هجرت كرده و در هر كدام حدود 3 سال مقیم شد. در این زمان علاوه بر تربیت
شاگردان و تدریس علوم مختلف، همّت اصلى خویش را بر سیر و سلوك و كسب معنویات قرار
داد.
در زمان اقامت در كربلا كتاب شریف «كشف المحجة» را به عنوان وصیتى براى فرزندانش كه
در آن زمان كودك بودند نوشت.
آخرین سفر ابن طاووس در سال 652 هجرى به بغداد بود. وى در بغداد منصب نقابت را
پذیرفت و تا پایان عمر خویش در همانجا سكنى گزید. زمانیكه مغولها به بغداد حمله
كرده و آن را اشغال نمودند، سید نیز در بغداد بود.
نقابت سادات
در دوران اقامت ابن طاووس در بغداد از سوى خلیفه عباسى، المستنصر، پیشنهادهایى
مانند وزارت، سفارت و... به او شد ; اما سید هیچیك را نپذیرفت و استدلالش براى
خلیفه چنین بود كه:«اگر من طبق مصلحت شما عمل كنم رابطه خویش را با خداوند قطع
مى نمایم و اگر طبق اوامر الهى و عدل و انصاف حركت كنم خاندان تو و بقیه وزرا و
سفرا و فرماندهان تو آن را تحمل نخواهند كرد و چنین خواهند گفت كه على بن طاووس با
این رویه مى خواهد بگوید اگر حكومت به ما برسد اینچنین عمل مى كنیم و این روشى است
بر خلاف سیره حكمرانان قبل از تو و مردود دانستن حكومتهاى آنهاست.»
سید در سال 661 هجرى نقابت علویان را پذیرفت. نقیب بزرگترین شخصیت علمى و دینى
سادات بود كه كلیه امور مربوط به سادات را عهده دار مى شد. این وظایف شامل قضاوت
مشاجرات، رسیدگى به مساكین و مستمندان، سرپرستى ایتام و... مى شد.
البته ایشان تأكید دارد كه تنها بخاطر حفظ جان دوستان و شیعیانى كه در معرض قتل و
غارت مغول قرار داشتند این منصب را پذیرفته است.
وفات:
سید بن طاووس این بزرگ شخصیت عالم تشیع و ستاره فروزان آسمان علم و فضیلت و تقوا در
روز دوشنبه پنجم ماه ذى قعده سال 664 هجرى قمری در شهر بغداد دارفانى را وداع گفت
و به دیدار معبود خود شتافت.
گر چه گفته شده كه جنازه او را بر حسب وصیت خودش به نجف بردند و در كنار حرم
امیرالمؤمنین (علیه السلام) به خاك سپردند، اما اكنون در شهر حله آرامگاهى منسوب به
اوست كه زیارتگاه شیعیان است و به خاكش تبرك مىجویند.
مقام علمی :
ابن طاووس در سلسله عالمان و محدثان و علماى بزرگ و مفاخر دانشمندان شیعه در قرن
هفتم هجرى است كه از اعتبار والایى بر خوردار است. دلایل این اعتبار عموماً برآمده
از دانش وى ، تألیفات بسیار، تاریخ نگارى و روایت حدیثهاى فراوان است. شهرت او
بیشتر در نقل دعا و روایات اخلاقى و كلامى و پارسایى عملى اوست.
جالب توجه اینكه وى در علم فقه نیز دست داشت ولى در میان همه آثار بجا مانده از او
فقط یك اثر فقهى دیده مىشود. او خود مى گوید :دیدم! اختلاف در فتاواى فقهاء بسیار
است چندان كه تشخیص درست و نادرست را دشوار مىسازد از این رو صلاح دیدم لب فرو بندم
و به اجتهاد و فتواى نپردازم.
محدث بزرگوار شیخ یوسف بحرانى از بعضى دانشمندان نقل مىكند كه: سید بن طاووس با همه
تصنیفات و تألیفاتى كه دارد بواسطه پرهیزگاریش كه از فتوى دادن و مخاطرات آن بیم
داشته و احتیاط مىنموده در علم فقه كتابى تألیف نكرده است.
شخصیت اجتماعی:
سید ابن طاووس در بین علما و مردم زمان خویش از احترام خاصى برخوردار بود. او علاوه
بر اینكه فقیهى نام آور بود ادیبى گرانقدر و شاعرى توانا شمرده مى شد، گرچه شهرت
اصلى او در زهد و تقوى و عرفان اوست و اكثر تألیفات او در موضوع ادعیه و زیارات
مى باشد.
سید كتابخانه بزرگ و بى نظیرى داشت كه از جدش به ارث برده بود و او به گفته خودش
تمام آن كتابها را مطالعه كرده یا درس گرفته بود.
گفتار بزرگان:
1 ـ علامه حلى در كتاب منهاج الصلاح می نویسد :السید السند رضى الدین على بن موسى
بن طاووس، و كان اعبد من رأیناه من اهل زمانه. او عابدترین و پارساترین افراد زمانه
خود بوده است.
2 ـ تفوشى در (نقد الرجال) مىفرماید: حاله فى العبادة و الزهد اشهر من أن یذكر یعنی
حالات روحى او از جهت عبادت و پرهیزگارى مشهورتر از آن است كه نیاز به بیان داشته
باشد.
3 ـ علامه مجلسى در بحار الانوار می گوید: الثقة الزاهد، جمال العارفین. یعنى
پارساى معتمد و زینت عارفان.
4 ـ در كتاب از كلینى تا خمینى، در باره او آمده است: مصباح المتهجدین، ازهد
الزاهدین، شبیه زین العابدین، یعنى سید رضى الدین صاحب زهد، ورع و تقوى، و در عبادت
و تهجد چون جدش سجاد، طاووس سادات طاووس على بن موسى بن جعفر( رحمة الله علیه)
شخصیتى كه جناب، علامه او را به بزرگى ستود و آرزوى كشف و كرامات او را مىنمود.
تألیفات سید بن طاووس:
سید بن طاووس با استفاده از برنامه مرتب و منظمى كه در زندگى براى خود تنظیم كرده
بود، توفیق یافت كه در طول زندگانى پر حادثه خود منشأ آثار بسیارى شود كه مجموعاً
بیش از پنجاه جلد كتاب مىشود و همه نیز در ردیف بهترین كتب علمى و دینى شیعه است.
آثار متنوعى در كلام، رجال، اخلاق، حدیث و ادعیه از او جاى مانده است. عناوین برخى
از آنها عبارتند از:
1 ـ الاقبال در سه جلد و در زمینه اعمال ماههاى سال و دعا و نیایش .
2 ـ جمال الاسبوع بكمال العمل المشروع، كتابى است در مورد اعمال مستحبی روزهاى هفته
مخصوصاً شب و روز جمعه.
3 ـ كشف المحجة لثمرة المهجة، این كتاب وصیت نامه اى است كه سید براى پسران خود
نگاشته است.
4 ـ اللهوف على قتلى الطفوف، از بهترین كتابهایى است كه در مورد واقعه كربلا و
اصحاب سید الشهداء (علیه السلام) نوشته شده است.
5 ـ الدروع الواقیة، در اعمال مستحبى طول ماه.
6 ـ فتح الابواب, در آداب استخاره می باشد.
7 ـ امان الاخطار،, در اعمال مستحبى و دعاهاى سفر و حضر است.
8 ـ سعد السعود.
9 ـ طوائف فی معرفة مذهب الطوائف.
10 ـ المجتنى فى ادعیة المجتبى .
11 ـ الملاحم والفتن .
12 ـ محاسبة النفس .
13 ـ مهج الدعوات ومنهج العبادات .
14 ـ الیقین باختصاص امیرالمؤمنین بامرة المؤمنین .
15 ـ مفحد السبق .
16 ـ مصباح الشریعة مىباشد.
