6 محرم؛ سالروز وفات سيد
رضى
سه‌شنبه 6 محرم‌الحرام، برابر است با
سالروز وفات «سيدمحمدبن‌حسين»، معروف به
«سيد رضى» در سال 406 هجری قمری.
«سيدمحمدبن‌حسين»، معروف به «شريف رضى»،
در سال 395هـ.ق در محله شيعه‌نشين كرخ
بغداد، در خانه‌ای كه از ايمان و اخلاص و
روشنايی علم و عمل آذين‌بندی شده بود،
ديده به جهان گشود.
«شريف رضی» يا «سيد رضی» از خاندانی
برخاست كه همه از بزرگان دين و عالمان و
عابدان و زاهدان و پرهيزگاران كم‌مانند
روزگار بودند. پدر و مادر سيد رضی هر دو
از سادات علوی و از نوادگان امام حسين بن
علی (ع) بودند.
نسبت وی از جانب پدر با پنج واسطه به امام
هفتم می‌رسد. از اين رو گاهی شريف رضی را
«موسوی» می‌خوانند و از طرف مادر نسبت وی
با شش رابطه به امام زين‌العابدين (ع)
می‌رسد.
سيد رضی از همان اوايل كودكی با اشتياق
فراوان به تحصيل و فراگيری علوم رو آورد.
وی علاوه بر جديت و پشتكاری، از نبوغی
ذاتی و خدادادی برخوردار بود كه پيشرفت
علمی و ادبی او را سرعت می‌بخشيد.
در حقيقت در قرن چهارم و پنجم هجری
تفرقه‌ها و تنش‌های مذهبی تا حدودی از بين
رفته بود. از اين رو دو فرقه بزرگ و
نيرومند تشيع و تسنن در جوی مسالمت‌آميز
زندگی می‌كردند و روح تفاهم و همبستگی
باعث شده بود كه دانشمندان هر دو فرقه به
طور آزاد به ارائه افكار و اشاعه مذهب
بپردازند. سيد رضی از اين فرصت استثنايی
بهره‌های فراوان برد و علوم مختلف مانند
قرائت قرآن، صرف و نحو، حديث، كلام،
بلاغت، فقه، اصول، تفسير و فنون شعر و
غيره را آموخت تا اين‌كه در بيست سالگی از
تحصيل بی‌نياز شد و خود در صف استادان و
محققان نامدار قرار گرفت.
عده‌ای از دانشمندان نام‌آوری كه سيد رضی
نزد آنان به كسب دانش پرداخته، عبارتند
از: ابواسحاق ابراهيم بن احمد طبری، فقيه
و اديب و نويسنده زبردست كه سيد رضی قرآن
را در دوران كودكی نزد وی آموخت؛ ابوعلی
فارسی، نام‌آور دانش و ادب و پيشوای علم
نحو در عصر خود؛ ابوسعيد سيرافی، دانشمند
بزرگ و نحوی معروف كه مسند قضاوت بغداد را
به عهده داشت؛ قاضی عبدالجبار بغدادی،
متخصص علم حديث و ادبيات؛ عبدالرحيم بن
نباته، از خطبای بلندآوازه و نامدار شيعه،
مشهور به خطيب مصری؛ ابومحمد عبدالله بن
محمد اسدی اكفانی، عالم فاضل و پرهيزكار و
مسند‌نشين قضاوت در بغداد؛ ابوالفتح عثمان
بن جنی، اديب ماهر در علم نحو و صرف و ...
.
شريف رضی همواره به فكر تحصيل طلاب بود.
از اين رو در پس طرحی نو به منظور بالا
بردن سطح معلومات شاگردان افتاد كه نتيجه
انديشه‌اش ايجاد دانشگاه شبانه‌روزی شد كه
تا آن زمان سابقه نداشت
سيد رضی به سبك جالب و بی‌نظير حوزه‌های
علميه، در حين فراگيری و قبل از
فارغ‌التحصيلی، اقدام به پرورش طالبان علم
و جويندگان معرفت كرد. وی در بوستان
معرفتش به پرورش شاگردانی پرداخت كه خود
به آنان افتخار می‌ورزيد، به طوری كه هر
يك از آنان مانند قمری در فلك علم و فرهنگ
می‌درخشند. نام آن وارستگان به قرار زير
است: سيدعبدالله جرجانی؛ شيخ طوسی؛
ابن‌قدامه؛ ابوالحسن هاشمی؛ ابوبكر
نيشابوری خزاعی و ... .
شريف رضی همواره به فكر تحصيل طلاب بود.
از اين رو در پس طرحی نو به منظور بالا
بردن سطح معلومات شاگردان افتاد كه نتيجه
انديشه‌اش ايجاد دانشگاه شبانه‌روزی شد كه
تا آن زمان سابقه نداشت.
او با اين‌كه از تمكن مالی كم‌بهره بود،
مع‌الوصف وقتی ديد گروهی از طالبان علم و
شاگردانش پيوسته در ملازمت او هستند،
خانه‌ای تهيه كرد و آن را به صورت مدرسه
جهت شاگردان خود درآورد و نامش را
«دارالعلم» نهاد و تمامی نيازمندی‌های
طلاب را برای آن‌ها فراهم كرد.
سيد رضی برای دارالعلم كتابخانه و
خزانه‌ای با كليه وسايل و لوازم فراهم
كرد. بايد دانست كه تأسيس دارالعلم سيد
رضی، ده‌ها سال پيش از تأسيس مدرسه نظاميه
بغداد و با بودجه هنگفت دولتی از سوی
خواجه «نظام‌الملك طوسی» صورت گرفته است.
او تقريبا حدود هشتاد سال بعد از سيد رضی
به اين كار اقدام ورزيده است.
سيد رضی در دوران جوانی به تفسير و توضيح
آيات الهی روی آورد. عشق و علاقه وی به
قرآن از همان اوايل كودكی آغاز شده بود،
چنان‌كه بعد از يادگيری، انس دائم و رابطه
هميشگی با قرآن برقرار كرد و در سی سالگی
در مدت كوتاهی قرآن را حفظ كرد.
سيد رضی دست به قلم برد تا تعاليمش را بر
صفحه روزگار جاری سازد. ثمره اين تلاش با
اخلاص سه گنجينه گران‌سنگی است كه برای
نسل‌های آينده به يادگار گذاشت: تلخيص
البيان عن مجازات القرآن، حقايق التأويل
فی متشابه التنزيل و معانی القرآن
سيد رضی دست به قلم برد تا تعاليمش را بر
صفحه روزگار جاری سازد. ثمره اين تلاش با
اخلاص سه گنجينه گران‌سنگی است كه برای
نسل‌های آينده به يادگار گذاشت: تلخيص
البيان عن مجازات القرآن، حقايق التأويل
فی متشابه التنزيل و معانی القرآن.
ديگر تأليفات سيد رضی عبارتند از: خصايص
الائمه، نهج‌البلاغه، الزيادات فی شعر ابی
تمام، تعليق خلاف الفقها، كتاب مجازات
آثار النبويه، تعليقه بر ايضاح ابی علی،
الجيد من شعر ابی‌الحجاج، زيادات فی شعر
ابی‌الحجاج، مختار شعر ابی اسحق الصابی،
كتاب «مادار بينه و بين ابی اسحق من
الرسائل» و ديوان اشعار.
سيد رضی در نظر داشت تا با شناساندن اصالت
شيعه، اسلام واقعی را به جهانيان معرفی
كند. وی به خوبی می‌دانست كه رسالت بدون
امامت ناقص است و شهر علم پيامبر اسلام
(ص) بدون وجود امام علی (ع) شهری
بی‌دروازه می‌ماند و بدون معصوم، قرآن
بدون مفسر خواهد بود.
سيد رضی با اين تفكر الهی كار بزرگی را
آغاز كرد، همان كاری كه ثمره شيرينش در
كلام بلند مولا علی (ع) به بار نشست و
كتاب هميشه جاويد نهج‌البلاغه را به
ارمغان آورد و نام و ياد سيد رضی را برای
هميشه زنده نگه داشت. در حقيقت او اولين
عالمی است كه كلمات و خطبه‌های سراسر
بلاغت اميرمؤمنان علی (ع) را گردآوری و
تدوين كرد.
شريف رضی در ششم ماه محرم سال 406 هـ.ق در
سن 47 سالگی چشم از جهان فروبست و جهان
علم و عالم تشيع را در غم و ماتم فرو برد.
انبوه مردم جنازه سيد رضی را تشييع كردند
و «فخرالملك وزير» بر جنازه وی نماز
خواند. پيكر پاكش را در خانه خود او به
امانت دفن و بعدها به حرم امام حسين (ع)
منتقل كردند.*
منبع:
