دومين نشست تخصصی «مهارت‌ها و تكنيك‌های پاسخ‌گويی قرآنی» در قم برگزار شد

دومين نشست تخصصی «مهارت‌ها و تكنيك‌های پاسخ‌گويی قرآنی» صبح امروز دوم خردادماه به‌همت مركز فرهنگ و معارف قرآن با حضور مسئولان و كارشناسان مراكز پاسخ‌گويی دينی در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم برگزار شد.

در ابتدای اين نشست تخصصی، حجت‌الاسلام‌والمسلمين «رضا محمدی» از كارشناسان مراكز پاسخ‌گويی دينی با اشاره به مهارت‌ها و تنكيك‌های پاسخ‌گويی گفت: روش‌ها و فرآيند پاسخ‌گويی كتبی به پرسش‌های دينی و قرآنی همانند فرآيند پژوهشی و نگارش پايان‌نامه‌هاست هر چند كه پاسخ ممكن است در كمتر يا بيش‌تر از يك صفحه ارايه شود.

وی افزود: از اين‌رو بر هر پاسخ‌گويی لازم است تا در چهار گام پاسخ خود را تدوين كند؛ گام نخست موضوع‌شناسی است زيرا بخش قابل توجهی از پاسخ‌های ارائه شده مطلوب را برآورده نمی‌سازد چون گاهی موضوع از سوی پاسخ‌گويان به درستی تلقی نمی‌شود، از اين‌رو شناسايی موضوع و تعريف و تفكيك آن بر پايه حوزه‌های علوم امری ضروری است تا به پرسشی فقهی، جوابی كلامی داده نشود.

محمدی گام دوم را ارائه طرح پژوهشی و مشخص كردن ساختار مشخص دانست و گفت: مفهوم‌شناسی و تبيين روش و سازماندهی و تعيين فصول و منابع معتبر و مرتبط از مهم‌ترين مسايلی است كه يك پاسخ‌گو همانند پژوهش‌گر بايد مراعات كند تا بتواند پاسخ‌گويی علمی و اقناعی فراهم آورده و در اختيار پرسشگران قرار دهد.

اين كارشناس دينی با تأكيد بر اين‌كه گردآوری منابع معتبر و تشكيل پرونده علمی از مهم‌ترين گام‌هايی است كه بايد به آن توجه كرد، گفت: بدون گردآوری اطلاعات معتبر نمی‌توان پاسخ درخوری نگاشت و در اين مرحله می‌بايست به اين مسأله هم توجه داشت تا از نقل قول‌های مستقيم پرهيز شود و با زبان آشنای مخاطب، پرسش‌ها تنظيم و تدوين شود زيرا نيازی نيست كه در هر جايی از نقل مستقيم سود جست.

محمدی گام چهارم را با اهميت ارزيابی و تصريح كرد: گام چهارم دفاع از نوشته است، از اين‌رو پاسخ‌گو بايد در همان هنگام نوشتن خود به‌عنوان ارزياب وارد عمل شود و به اين نتيجه برسد كه اين پاسخ تا چه اندازه قابل دفاع است و می‌تواند از آن در برابر پرسش‌های برخاسته از پاسخ تحمل كند؛ اين مسأله ارزيابی از پاسخ خود، به پاسخ‌گو اين امكان را می‌بخشد تا سطح و كيفيت پاسخ را افزايش و به سطح مطلوب و مقبولی ارتقا دهد.

در ادامه اين نشست حجت‌الاسلام‌والمسلمين «طرقی» از ديگر كارشناسان و استادان عرصه پاسخ‌گويی دينی درباره تكنيك‌های پاسخ‌گويی گفت: از مهم‌ترين مهارت انسانی در حوزه تدريس، مهارت پرسش و پاسخ است كه اين روش را روش سقراطی نيز گفته‌اند، البته اين روش طبيعی انسان برای يادگيری و آموزش است.

وی دو سطح را برای پاسخ‌گويی مشخص و تأكيد كرد: پرسش و پاسخ‌ها را می‌توان با رويكرد شفاهی و ارتباط مستقيم و در فضای كلامی انجام داد و يا از روش مكتوب و غيرمستقيم سود برد.

طرقی پرسش‌ها را به انواع چندی دسته‌بندی كرد و گفت: طبقه‌بندی پرسش بر اساس اهداف آموزش كه همان طبقه‌بندی بلوم است يكی از طبقه‌بندی‌های مشهور در اين زمينه است؛ بلوم سه هدف آموزشی را شناسايی و معرفی می‌كند كه عبارتند از هدف‌شناختی، هدف‌ گرايشی و عاطفی و سوم هدف ‌رفتاری و مهارتی كه در سه حوزه قوه ادراكی، شوقی و عاملی انسان مطرح می‌شود.

استاد طرقی شناخت را در شش سطح مطرح كرد و افزود: سطوح شش‌گانه عبارتند از سطح اطلاعات طوطی‌وار، سطح فهم نخستين، سطح كاربردی، سطح تحليل و تجزيه، سطح تركيب و خلاقيت و در آخر سطح ارزشيابی كه پاسخ‌ها به يكی از اين‌ها ناظر است.

وی تصريح كرد: می‌توان طبقه‌بندی ديگری نيز ارائه داد كه در سه سطح مطرح می‌شود؛ سطح نخست سطح ارتباطی است كه هدف پرسشگر تنها ايجاد ارتباط با پاسخ‌گوست كه می‌توان به پرسش خدا از موسی در «ما تلك بيمينك يا موسی» اشاره كرد، سطح دوم پرسش‌های تحريكی و چالشی است تا پاسخ‌گو را از ركود و جمود بيرون ببرد و ديگر سطح پرسش‌های ارزيابی است كه می‌خواهيم دريابيم كه پاسخ‌گو در چه سطح فكری و علمی است.

طرقی گفت: صورت‌بندی پرسش از لحاظ محتوای پرسش از مهم‌ترين مسائلی است كه در مهارت‌های پرسش و پاسخ از آن بحث می‌شود كه اين مرحله دوم است كه می‌بايست جداگانه بدان پرداخته شود، شناخت نوع پرسش نيز از ديگر مسايل مهم در اين حوزه است كه می‌بايست معلوم شود كه هدف از پرسش چيست؟ آيا ارتباطی است و يا فهمی و شناختی و يا انحرافی است و يا تنها برای ابراز خود مطرح می شود.

وی تأكيد كرد: سؤوال انحرافی بخشی از پرسش‌ها را تشكيل می‌دهد كه در آن هدف پرسشگر شناخت و فهم نيست بلكه می‌خواهد پاسخ‌گو را ارزيابی كند و يا دست بياندازد، پرسش‌های ابراز وجود خود نيز چنين است كه هدف پرسش آن نيست كه پاسخ بگيرد بلكه می‌خواهد مورد توجه قرار گيرد و اين شبيه به پرسش‌های ارتباطی است با اين تفاوت كه پرسش‌گر جوابی نمی‌خواهد.

اين كارشناس حوزه دين تكنيك‌های پاسخ‌گويی را 10 تكنيك عنوان و تصريح كرد: اين ده تكينك عبارتند از تشويق، مستندگويی، تصحيح پرسش‌ها، جهت‌دهی به پرسش‌ها، ارجاع دادن، كوتاهی و روانی پاسخ‌ها، سؤوال به سؤوال، تأمل و درنگ و اين‌كه دو دسته پاسخ داده شود و در نهايت بگويد كه نمی‌دانم اگر نمی‌داند.

استاد طرقی در پايان مخاطب‌محوری را اصلی در پرسش و پاسخ دانست و يادآوری كرد: در همه حال می‌بايست مخاطب‌شناسی را اصل قرار داد و به طرق مختلف مانند فرم‌های مشخصات و شيوه پرسش و سطح علمی و سن به پرسشگران پاسخ داد.

منبع: خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا)