فهرست تفصیلی جلد چهارم تفسیر تسنیم آیت الله جوادی آملی سوره بقره آيه 40: يا بنى اسرائيل اذكروا نعمتى التى انعمت عليكم و اوفوا بعهدى اوف بعهدكم و اياى فارهبون گزيده تفسير تفسير تناسب آيات دعوت به اصول سه گانه دين خطاب تشريفى يا بنى اسرائيل گستره نعمت هاى خدا بر بنى اسرائيل عهد و موارد آن وفاى خدا و وفاى انسان اطلاق و تقييد فيض الهى توحيد در رهبت پيوند عناصر محورى آيه لطايف و اشارات 1- ترغيب به شكر و تحذير از كفران نعمت 2- عنايت ويژه به برخى نعمت ها 3- تبديل نعمت به نقمت 4- لزوم اسناد همه نعمت ها به خدا 5- بركات ياد نعمت خدا 6- احتفاف هر توفيق به دو لطف الهى 7- ياد خدا در نشاط و هراس 8- مراتب ذكر و ياد خد 9- مبناى معاهده خدا با انسان 10- دو گونه اخذ ميثاق از بنى اسرائيل 11- مهم ترين عهد خدا با بنى اسرائيل 12- پيامد نقض عهد خدا 13- تجارتى پرسود نكاتى درباره كيفر الهى 14- گستردگى عهد با خدا 15- اقسام خوف از خدا بحث روايى 1- معناى اسرائيل و يعقوب 2- شرط حتميت وفاى خدا 3- مصاديق عهد الهى 4- نعمت واجب الذكر آیه 41- و امنوا بما انزلت مصدقا لما معكم و لاتكونوا اول كافر به و لاتشتروا بآياتى ثمنا قليلا و ايّاى فاتقون آیه 42- و لاتلبسوا الحق بالبطل و تكتموا الحق و انتم تعلمون گزيده تفسير تفسير تناسب آيات دعوت به ايمان به قرآن ترغيب اهل كتاب به پذيرش قرآن تصديق كتب آسمانى پيشين محدوده تصديق اولين كافران به قرآن دعوت به اولين ايمان خريد و فروش دين بهاى ناچيز توحيد در تقوا رابطه تقوا و رهبت جامه باطل بر اندام حق جامه حق بر اندام باطل نمونه اى از تلبيس اهل كتاب معلوم اهل كتاب لطايف و اشارات 1- گناه مشترك و گناه خاص 2- تجارت خانه دني 3- فرق تعليم دين با دين فروشى 4- متاع قليل 5- تقوا تنها ره توشه 6- كتمان علمى و عملى اهل كتاب 7- سرانجام تحريف كنندگان و اهل كتمان 8- منشاء كتمان حق بحث روايى 1- جعل سنّت و بدعت 2- ثمن قليل دين فروشى 3- اقسام تلبيس اهل كتاب آیه 43- و اقیموا الصلاه و آتوا الزکاه وارکعوا مع الراکعین  گزيده تفسير تفسير تناسب آيات برپاداشتن نماز مراد از الصلوة پرداخت زكات ترغيب به نماز جماعت لطايف و اشارات 1- دو فرمان فراگير 2- مهم ترين هدف از دستور زكات 3- دو ركن مهم نماز بحث روايى 1- مراد از الصلوة 2- راز تشريع نماز 3- اهميت زكات 4- راز تشريع زكات 5- مصاديق زكات و حكم آن 6- يهود و لزوم همراهى با مؤمنان 7- نخستين ركوع كنندگان آیه 44- اتامرون الناس بالبر و تنسون انفسکم و انتم تتلون الکتاب افلا تعقلون گزيده تفسير تفسير تناسب آيات تقبيح خود فراموشى گستره خطاب در آيه تهديد به سفاهت و رسوايى عقل نظرى و عملى در آيه هماهنگى عقل و نقل در تقبيح خود فراموشى لطايف و اشارات 1- خودسازى رهبران دينى و دولت مردان 2- خود فراموشى و منشاء آن 3- پيامد خود فراموشى 4- عدالت آمر و ناهى 5- اطلاق وجوب امربه معروف بحث روايى 1- نكوهش عالم بى عمل و واعظ غيرمتّعظ 2- كيفر واعظان بى اتّعاظ 3- برخى از صفات آمران به معروف 4- عقل و انسان آیه 45 - و استعینوا بالصبر و الصلاه و انها لکبیره الا علی الخاشعین آیه 46- الذین یظنون انهم ملاقوا ربهم و انهم الیه راجعون گزيده تفسير تفسير تناسب آيات اطلاق استعانت مفهوم و مصداق صبر جايگاه ويژه صبر سنگينى نماز بر سركشان زمينه تحمّل نماز سرچشمه خشوع نقش يقين به لقاى پروردگار لقاء و رجوع لطايف و اشارات 1- مستعان كيست و استعانت براى چيست ؟ 2- ولايت ، نه نصرت و اعانت 3- نقش شكيبايى در دست يابى به هدف 4- ويژگى هاى نماز بحث روايى 1- مصاديق صبر و صلوة 2- اهميت صبر و پاداش صبر 3- استعانت از نماز 4- خشوع خاشعان 5- معناى ظنّ درقرآن 6- لقاءاللّه و مؤمنان به آن آیه 47- یا بنی اسرائیل اذکروا نعمتی التی انعمت علیکم و انی فضلتکم علی العالمین آیه 48- واتقوا یوما لا تجزی نفس عن نفس شیئا و لا یقبل منها شفاعه و لا یوخذ منها عدل و لا هم ینصرون گزيده تفسير تفسير تناسب آيات نعمت ويژه برترى بر جهانيان پندارهاى باطل بنى اسرائيل معناى پروا از خدا هركس مسؤول خويش است ماهيّت شفاعت و اقسام آن شفاعت فقهى و كلامى شفاعت تكوينى و تشريعى اطلاق و تقييد در آيات شفاعت فرق عدل و شفاعت گسيختگى روابط اجتماعى در قيامت لطايف و اشارات 1- تفضيل و فضيلت 2- نقد توهّم فخررازى 3- ويژگى هاى عذاب در قيامت 4- تنها راه نجات از عذاب قيامت 5- شافعان دنيا و آخرت 6- شفاعت شوندگان 7- شبهات شفاعت شبهه يكم شبهه دوم شبهه سوم شبهه چهارم شبهه پنجم شبهه ششم 8- شفاعت در رفع عيب و جذب كمال 9- نفى نظام اعتبارى دني بحث روايى 1- لزوم ايمان به شفاعت 2- صفات شفاعت شوندگان 3- شفيعان قيامت 4- نخستين لواى شهادت 5- تفسير لايقبل منها شفاعة 6- مراد ازعدل آیه 49- واذ نجّيناكم مّن آل فرعون يسومونكم سوء العذاب يذبّحون ابناءكم و يستحيون نساءكم وفى ذلكم بلاء من ربكم عظيم گزيده تفسير تفسير تناسب آيات نعمت آزادى و استقلال مقصود از نجات از آل فرعون راز خطاب به يهود عصر نزول اسناد ظلم به كارگزاران فرعون قبح و شدت عذاب بارزترين مصداق سوء العذاب سرّ قتل نوزادن پسر استحياى زنان آزمون الهى در نعمت و نقمت لطايف و اشارات 1- رابطه تفسير با علم تاريخ 2- راز انديشناكى آل فرعون 3- مبارزه با دوگانه پرستى 4- سرانجام حق و فرجام باطل 5- همه نعمت ها براى امتحان است 6- ابتلا و امتحان به وسيله شرّ بحث روايى عامل نجات بنى اسرائيل آیه 50- و اذ فرقنابكم البحر فانجيناكم و اغرقنا آل فرعون و انتم تنظرون گزيده تفسير تفسير تناسب آيات نجات يافتگان و غرق شدگان مراد ازآل فرعون مشاهده نابودى دشمن لطايف و اشارات 1- تنها كليددار نظام هستى 2- زمامدارى نظام جمع و فرق 3- تكرار نعمت نجات از دريا 4- ويژگى هاى شكافته شدن دريا 5- اِسراى موسوى و اِسراى محمدى صلى الله عليه و آله 6- نظر حسّى و نگاه شاهدانه 7- هشدار به سركشان و جبّاران 8- دفع يك توّهم بحث روايى 1- دعايى كه با آن دريا شكافته شد 2- روزى كه دريا شكافته شد آیه 51- و اذ واعدنا موسى اربعين ليلة ثم اتخدتم العجل من بعده و انتم ظالمون آیه 52- ثم عفونا عنكم من بعد ذلك لعلكم تشكرون گزيده تفسير تفسير تناسب آيات مواعده نكاتى درباره اربعين گوساله پرستى بنى اسرائيل بدترين ستم عفو نبى اسرائيل شكر نعمت لطايف و اشارات 1- ويژگى عدد اربعين 2- فرصتى براى تطهير درون 3- اتّخاذ ممدوح و مذموم 4- ريشه گوساله پرستى 5- ارزش نظرى راه هاى معرفت 6- گوساله سامرى 7- عجل مداران امامت ستيز سقيفه 8- حرمان سران كفر از عفو الهى 9- شكر و كمال آن بحث روايى 1- تبديل ثلاثين به اربعين و پيام آن 2- اثر گوساله پرستى 3- سبب خذلان گوساله پرستان و پيام آن 4- سبب عفو خداوند آیه 53- و اذ آتینا موسی الکتاب و الفرقان لعلکم تهتدون  گزيده تفسير تفسير تناسب آيات مراد از كتاب و فرقان ناسازگارى فرقان با جعل و تحريف عامل هدايت لطايف و اشارات 1- اوصاف و اسامى كتب آسمانى 2- آثار و بركات نعمت كتاب بحث روايى مراد از فرقان آیه 54- و اذ قال موسی لقومه یا قوم انکم ظلمتم انفسکم باتخاذکم العجل فتوبوا الی بارئکم  فاقتلوا انفسکم ذلکم خیر لکم عند بارئکم فتاب علیکم انه هو التواب الرحیم گزيده تفسير تفسير تناسب آيات تعبير عاطفه انگيز ظلم به خويش پرستش بارى ء يا گوساله پرستى راه تحقيق توبه ويژگى هاى قتل بنى اسرائيل راز خير بودن قتل بنى اسرائيل عصاره معارف آيه لطايف و اشارات 1- منشاء ستم و عدالت 2- توبه نصوح و خالص 3- سازگارى فرمان قتل با عفو 4- تفسير انفسى آيه بحث روايى چگونگى و جزئيات قصه قتل در روايات آیه 55- و اذ قلتم یا موسی ان نومن لک حتی نری الله جهره فاذتکم الصاعقه و انتم تنظرون  آیه 56- ثم بعثناکم من بعد موتکم لعلکم تشکرون گزيده تفسير تفسير تناسب آيات ترتيب دو پديده منشاء اشتراك در خطاب نحوه تعبير بنى اسرائيل از موسى عليه السلام ايمان مشروط جهر و اخفاف مبصر گرفتار شدگان به صاعقه صاعقه مرگ بار راز نزول صاعقه نگاه يا انتظار؟ زندگى نوين مراد از موت امكان و تحقق رجعت متعلّق شكر لطايف و اشارات 1- اتحاد فكرى و تشابه قلبى 2- تعبيرهاى بنى اسرائيل درباره مسائل دينى 3- توحيد موسوى و توهم شرك آلود اسرائيلى 4- راه ورودى خانه خدا شناسى 5- حس گرايى بنى اسرائيل 6 صاعقه و صعقه ، بى هوشى و مدهوشى 7 هشدار و تسليت بحث روايى 1- امكان رجعت 2- تعيين امام به دست بشر نيست 3- عصمت پيامبران 4- مشهود بنى اسرائيل پس از هلاكت كيفرى 5- برخى از درجات بارز شكر آیه 57- و ظللّنا عليكم الغمام و انزلنا عليكم المنّ و السّلوى كلوا من طيّبت ما رزقناكم و ما ظلمونا و لكن كانوا انفسهم يظلمون گزيده تفسير تفسير تناسب آيات ويژگى هاى سايبان بنى اسرائيل نكاتى درباره منّ و سلوى التفات از خطاب به غيبت بازگشت ظلم به ظالم لطايف و اشارات 1- عبور از دريا، تحيّر در صحرا! 2- بشير رحمت و نذير نقمت 3- هر ستمى ستم در حق خويش است 4- معناى ظلم به خود 5- نكته نفى ظلم از خداوند بحث روايى 1- تطبيق آيه بر ولايت اهل بيت عليه السلام 2- برترى آنچه بر رسول اكرم صلى الله عليه و آلهنازل شد 3- برخى از مصاديق منّ و سلوى 4- زمان نزول منّ و سلوى 5- ضمير جمع در ما ظلمونا و مراد از ظلم به انفس آیه 58- و اذ قلنا ادخلوا هذه القرية فكلوا منها حيث شئتم رغدا و ادخلوا الباب سجّدا و قولواحطّة نغفر لكم خطايكم و سنزيد المحسنين آیه 59- فبدّل الّذين ظلموا قولا غير الّذى قيل لهم فانزلنا على الّذين ظلموا رجزا من السماء بما كانوا يفسقون گزيده تفسير تفسير تناسب آيات مراد از القرية مقصود از الباب ورود خاضعانه و شاكرانه درخواست ريزش گناهان معناى جامع احسان افزايش ثواب و احسان محسنان دشوارى تعبد بر ستمگران متمرّد تبديل ظالمانه سخن حق مصداق رجز نازل شده بر بنى اسرائيل هشدارى به فاسقان لطايف و اشارات 1 سرزمين فلسطين و ناسپاسى هاى بنى اسرائيل 2 رفاه گرايى بنى اسرائيل 3 اوصاف محسنان در قرآن كريم بحث روايى 1 تطبيق آيه بر ولايت محمد و آل محمدصلى الله عليه و آله 2 مراد از قرية ، باب و حطّة 3 مراد از تبديل و رجز آیه 60- و اذ استسقى موسى لقومه فقلنا اضرب بعصاك الحجر فانفجرت منه اثتتاعشرة عينا قد علم كلّ اناس مّشربهم كلوا و اشربوا من رزق اللّه ولا تعثوا فى الارض مفسدين گزيده تفسير تفسير تناسب آيات انفجار صخره و جوشش چشمه نمونه اى از ايجاز قرآن مراد از رزق اللّه التفات از متكلم به غايب مصداق فساد و طغيان در آيه لطايف و اشارات 1- استقساى بنى اسرائيل و موسى عليه السلام 2- اظهار فقر در پيشگاه خد 3- احكام جزمى در آيات ناظر به تكوين 4- پرهيز از احساس فراغت 5- زمينه پذيرش معجزه 6- راه هاى دست يابى به آب و حس گرايى بنى اسرائيل 7- بركات اعجاز موساى كليم 8- اختلاف بعد از علم و قبل از علم 9- نفى سرمايه دارى و اشتراكيّت 10- تربيت نسلى نو براى زندگى و حكومتى نو بحث روايى 1- برترى معجزه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله 2- چگونگى سنگى كه شكافته شد 3- تطبيق آيه بر ولايت اهل بيت عليه السلام آیه 61- و اذ قلتم يا موسى لن نصبر على طعام واحد فادع لنا ربّك يخرج لنا مما تنبت الارض من بقلها و قثآئها و فومها و عدسها و بصلها قال اتستبدلون الّذى هو ادنى بالّذى هو خير اهبطوا مصرا فان لكم مّا سالتم و ضربت عليهم الذلة و المسكنة وبآءو بغضب مّن اللّه ذلك بانهم كانوا يكفرون بايت اللّه و يقتلون النّبين بغير الحقّ ذلك بما عصوا وّ كانوا يعتدون گزيده تفسير تفسير تناسب آيات عنصر محورى و پيام آيه بى صبرى و تنوع طلبى بنى اسرائيل تصويرى از تبديل خير به ادنى فرمان هبوط مراد از مصر فرجام ذلّت بار ذلّت پذيرى بنى اسرائيل غضب متراكم الهى راز ذلّت اسرائيليان مشار اليه ذلك سنّت منحوس پيامبر كشى قتل با واسطه و بى واسطه جنايت بى توجيه اسرائيلى لطايف و اشارات 1- عزّت و ذلّت از ديدگاه قرآم كريم 2- مسكنت ممدوح و مذموم 3- ناسازگارى عزّت با رفاه همه جانبه 4- عزّت خيالى يا ناپايدار 5- عاقبت اصرار بر گناه و استمرار آن بحث روايى 1- برخى مصاديق استبدال خير به دانى 3- معناى فوم 4- زمينه ساز قتل انبیا 5- راضى بودن به رضاى خدا پاورقیها