كه غير از اين نمیشود ، نه اين كه ما چون در خارج اينطور ديدهايم میگوييم
اينطور است . مثل اين كه اگر سه نفر همقد باشند میگوييم آقای " الف) ]
قدش برابر است با آقای " ب " ، آقای " ب " هم برابر است با آقای
" ج " و آقای " الف " هم باز با آقای " ج " ديدهايم برابر است .
نه ، اين يك امری است منطقی ، يعنی میگوييم اگر " الف " برابر باشد
با " ب " و " ب " برابر باشد با " ج " ، امكان ندارد كه " الف
" برابر نباشد با " ج " ، يعنی منطقا جز اين نمیشود . اين را میگوييم
" ضرورت منطقی " .
پس میگويد در باب " عليت " هيچ ضرورت عقلی وجود ندارد ، ولی در
باب " دليل " ضرورت منطقی و ضرورت عقلی وجود دارد . هگل تمام
فلسفهاش با اين اصل شروع میشود و با همين اصل ادامه پيدا میكند ، چون
فلسفه او فلسفهای است كه در آن عقل و عين و ذهن و خارج يكی هستند ، يعنی
میگويد هر چه كه من در ذهن استدلال میكنم همان چيزی است كه در خارج هم
همان است ، چيز ديگری نيست . آن وقت ديالكتيك خودش را از هستی شروع
میكند ، بعد با يك نوع استدلال [ نيستی را نتيجه میگيرد . ] البته
استدلالش غلط است . میگويد هستی را اگر مطلق بگيريم مساوی است با نيستی
، يعنی هستی بدون اين كه به چيزی تعلق داشته باشد برابر است با نيستی .
پس هستی نيست ، يا هستی نيستی است . میگويد منطقا اينطور است ، منطقا
عقل استنتاج میكند نيستی را از هستی به طور مطلق . همين قدر كه نيستی از
هستی نتيجه شد ، اين برابر میشود با " شدن " ، يعنی " شدن " عبارت
است از جمع هستی و نيستی . اين يك نوع نتيجهگيری منطقی است كه منطقا
نيستی از هستی نتيجه میشود و " شدن " از ايندو با يكديگر نتيجه میشود .
اين مخصوص ذهن نيست . ذهن و عين هر دو يكی است . در عين هم همينطور
است . هستی به طور جدا از نيستی وجود ندارد ، نيستی جدا از هستی وجود
ندارد . هستی با نيستی وجود دارد كه " شدن " است . بعد باز از " شدن
" ، چيز ديگر نتيجه میشود ، از آن ، چيز ديگر نتيجه میشود ، . . . ولی
اين نتيجهشدنها نه به معنای علت و معلول است ، به معنای اين است كه
نتيجه از دليل برمیخيزد ، آنطوری كه شما در علوم كار میكنيد . او میگويد
عينا آن كاری كه شما در علوم میكنيد همان جريان طبيعت است . آنچه كه در
علوم ، عقل شما استنتاج میكند آن همان جريان طبيعت است و طبيعت همان
جريانی است كه ذهن در علوم استنتاج میكند ، چيز ديگری نيست .
منتها اين دستگاهی كه هگل از يك مقولات ساده به قول خودش ساخته است
،
|