می‏رفتند آنجا . در كلام اميرالمومنين هست : « " و ما كنت الا كقارب ورد
و طالب وجد " » (1) . " قارب " همان رائدی را می‏گويند كه در شب‏
دنبال آب می‏گردد . كسی كه در شب دنبال آب بگردد و بعد " ورد " يعنی‏
پيدا كند می‏گويند " قارب ورد " . به هر حال اين‏طور زندگی قهرا تحرك‏
ايجاد می‏كند ، ثبات و سكون نيست . اين ، شيوه خاص توليد است .
ولی كشاورزی ، هم با دامداری هم با صيادی فرق دارد ، انسان را ساكن‏
می‏كند برای اينكه وقتی كشاورزی می‏كند بايد در اين زمين بذر بپاشد ، خود
به خود يك نوع وابستگی به زمين پيدا می‏كند ، چون اين زمين است كه به او
محصول می‏دهد . از اول پاييز كه می‏آيند تخم را می‏كارند(اگر پاييزی باشد
)تا وقتی برداشت می‏كنند كه معمولا خرداد برداشت می‏كنند حدود نه ماه طول‏
می‏كشد . اگر سال ديگر هم از همين زمين بخواهد استفاده كند قهرا در يك‏
محل بايد سكنی اختيار كند ، تقريبا حالت شهرنشينی برايش پيدا می‏شود
يعنی همان سكونت و آرام گرفتن .
پس شيوه توليد فرق می‏كند ، شكل توليد فرق می‏كند . همان‏طور كه شكل‏
توليد از نظر انفرادی و دسته‏جمعی‏بودن فرق می‏كند ، شيوه توليد از نظر
اينكه يك توليد متحرك باشد يا يك توليد ساكن فرق می‏كند . قهرا به‏
حساب اينها - و خواهند گفت روی ساير قسمتها اثر می‏گذارد . اين هم كلمه‏
" وجه توليد " كه ظاهرا شيوه توليد هم چنين چيزی است .