صرفا با انديشه محض سروكار دارند ، [ انسان را از عمل باز می‏دارند . ]
مثلا اينها بيشتر ، حرفشان ناظر به منطق ارسطوست كه به فرض درست بودن -
كه اينها به درست بودنش هم اعتراف ندارند - فقط به انسان می‏آموزد كه‏
چگونه بايد انديشيد ، درست انديشيد به معنای اينكه درست نتيجه‏گيری كرد
. تازه مثل اين می‏شود(اين مثال را من ذكر می‏كنم)كه يك علمی در دنيا باشد
كه به ما فن معما و جدول حل كردن را بياموزد كه جدولهای روزنامه را چگونه‏
حل كنيم . ممكن است فن درستی هم باشد ، يعنی قواعد و قوانين طرح جدول‏
كردن و نيز قانون پيداكردن نزديكترين راهها برای حل جدولها و معماها را
به ما بياموزد ، اين علم نوعی انديشيدن را به ما آموخته است ، اما هيچ‏
به عمل ارتباط ندارد ، يعنی فن عمل كردن را به ما نياموخته است .
می‏خواهند بگويند ولی اين منطق فن عمل كردن را هم - كه مقصود عمل‏
اجتماعی است - به ما می‏آموزد ، و نه تنها فن عمل را به ما می‏آموزد ، خود
به خود مشوق و ترغيب كننده ما به عمل است . مثل علم اقتصاد . اگر علم‏
اقتصاد و علم زندگی را به كسی بياموزند ، وقتی انسان درست بفهمد كه راه‏
پول جمع كردن مثلا اين است ، يعنی كليد به دست آوردن يك مقصد اقتصادی‏
را به دست انسان بدهد ، اين علم ترغيب كننده انسان است، چون چيزی است‏
مربوط به زندگی انسان . اگر راه بالا رفتن از مدارج ترقيات اجتماعی را ،
مثلا پله‏های سياسی را طی كردن ، به يك نفر بياموزند كه اگر می‏خواهی در
مراحل اجتماعی در اين جامعه ترقی كنی ، پستت بالا برود و مثلا وزير يا
نخست‏وزير بشوی راهش اين است ، چگونه اين علم و دانش او را تشويق و
ترغيب به اين كار می‏كند ؟ اينها می‏گويند ديالكتيك [ هم ] راه عمل را به‏
انسان می‏آموزد ، اولا انسان را تشويق به عمل می‏كند ، چون راه موفقيت را
نشان می‏دهد ، و ثانيا راهش را كه مبارزات اجتماعی است و از طريق تضاد
است [ مشخص می‏كند ] و [ اينكه ] اين تضادها چگونه است و مثلا فلان وضع‏
اجتماعی به دنبال خودش چه وضعی را به وجود می‏آورد كه آن وضع ضد خودش‏
هست و بعد آن وضع باز پشت‏سر خودش چه وضع ديگری به وجود می‏آورد . درست‏
مثل اين است كه چنانكه به كسی كار كردن ماشين را می‏آموزند ، ديالكتيك‏
به ما كار كردن ماشين اجتماع را می‏آموزد . ضمنا چون در اينجا نشان می‏دهد
كه اساس حركتها تضاد است و تضاد يعنی مبارزه نيروها با يكديگر ، پس‏
قهرا نقش مبارزه را روشن می‏كند . از اين جهت است كه افراد تشويق به‏
مبارزه می‏شوند برای اينكه حركت اين ماشين را