عدم انتساب جريانات به خداوند ، مورد قبول قرار داده و قائل به حسن و
قبح عقلی و ذاتی شده اند .
اين متكلمان معتقدند كه اصل حسن و قبح اشياء ، همانطور كه معيار و
مقياس كارهای بشری است ، می‏تواند معيار و مقياس افعال ربوبی قرار گيرد
، و لهذا در مسائل الهيات ، همواره اين اصل ، مورد استناد اين گروه قرار
می‏گيرد . اين گروه با توجه به اين اصل و توجه به بديهی بودن حسن عدل و
قبح ظلم ، اين مسأله را به شكل يك اصل اخلاقی ، ولی در سطح ربوبی ، مطرح‏
می‏نمايند ، می‏گويند : عدل ذاتا نيك است و ظلم ذاتا زشت است . خداوند
كه عقل غير متناهی است بلكه فيض بخش همه عقلهاست ، هرگز كاری را كه‏
عقل ، نيك می‏شناسد ترك نمی‏كند و كاری را كه عقل زشت می‏شمارد انجام‏
نمی‏دهد .
اما حكمای الهی كه از راه ديگر رفته‏اند و بعد به آن اشاره خواهيم كرد ،
در عين اينكه از لحاظ توحيد افعالی نفی شرك در خالقيت می‏كنند ، فاعليت‏
را منحصر به ذات حق نمی‏دانند ، و در عين اينكه حسن و قبح را متأخر از
مرتبه فعل حق و منتزع از نظام وجود می‏دانند ، خداوند را از ظلم ، تنزيه‏
می‏كنند . حكمای الهی منكر حسن و قبح عقلی نيستند و نظر اشاعره را مردود
می‏شمارند ، اما محدوده اين مفاهيم را حوزه زندگی بشری می‏دانند و بس . از
نظر حكماء الهی مفاهيم حسن و قبح ، در ساحت كبريائی بعنوان مقياس و
معيار راه ندارند ، افعال ذات باری را با اين معيارها و مقياسها كه صد
در صد بشری است نمی‏توان تفسير كرد .
از نظر حكما خداوند عادل است ولی نه بدان جهت كه عدالت نيك است و
اراده الهی همواره بر اين است كه كارهای نيك را انجام دهد نه كارهای بد
را ، خداوند ظالم نيست و ستم نمی‏كند ولی نه بدان جهت كه ظلم ، زشت‏
است و خداوند نمی‏خواهد كار زشتی انجام دهد . ملاك عدل الهی و بلكه مفهوم‏
عدل الهی چيز ديگری است كه بعدا ذكر خواهد شد .
از نظر حكما انديشه حسن و قبح ، و نيكی و بدی كارها در انسان ، كه‏
وجدان اخلاقی بشر از آن تشكيل شده است ، انديشه‏ای اعتباری است نه حقيقی‏
. ارزش انديشه اعتباری ، ارزش عملی است نه علمی و كشفی . همه ارزشش‏
اين است كه واسطه و ابزار است . فاعل بالقوه برای اين كه به هدف كمالی‏
خود در افعال ارادی برسد ناچار است به عنوان " آلت فعل " اينگونه‏
انديشه‏ها را بسازد و استخدام نمايد . ذات مقدس احديت كه وجود صرف و
كمال محض و فعليت خالص است از اينگونه فاعليتها و اينگونه انديشه‏ها و
از استخدام " آلت " به هر شكل و هر كيفيت منزه است .