1 جنبه كلی بحث
هدف اين بحث اين نيست كه حساب اشخاص را روشن كنيم ، مثلا معين كنيم كه آيا پاستور اهل بهشت است يا اهل جهنم ؟ ما چه میدانيم كه افكار و معتقدات واقعی او چه بوده است ؟ منوياتش چه بوده است ؟ ملكات روحی و اخلاقی او چه بوده است ؟ و حتی مجموع اعمال او چه بوده است ؟ آشنايی ما با او در حدود خدمات علمی او است و بس . اختصاص به پاستور ندارد ، اصولا حساب اشخاص در دست خدا است ، هيچكس حق ندارد درباره كسی بطور قاطع اظهار نظر كند كه اهل بهشت است يا اهل دوزخ ؟ اگر از ما بپرسند : آيا شيخ مرتضی انصاری ( اعلی الله مقامه ) با آن زهد و تقوا و ايمان و عمل شناخته شدهاش حتما اهل بهشت است يا نه ؟ پاسخ ما اين است كه آن اندازه كه ما از آن مرد اطلاع داريم اين است كه در نظام علمی و عملی او ، بدی سراغ نداريم ، آنچه سراغ داريم خير و نيكی است اما اينكه صد در صد بگوييم اهل بهشت است در اختيار ما نيست ، خداست كه بر همه ضمائر اشخاص ، مطلع است و تمام اسرار و خفايای نفوس را میداند و حساب خلائق نيز با او است . تنها درباره كسانی میتوان بطور قاطع اظهار نظر كرد كه از طريق اولياء دين سرنوشت نهايی آنها اعلام شده است . گاهی بعضی از مردم بحث میكنند كه با فضيلت ترين علما و برترين آنها از لحاظ قرب به خدا كيست ؟ مثلا سيد بن طاووس ؟ يا سيد بحر العلوم ؟ يا شيخ انصاری ؟