اگر غايت و هدفی در خلقت بود و حكمت بالغهای در كار بود بايد همه چيز
مفيد فائده ای باشد ، و عليهذا میبايست كه نه پديدهای بيفايده ای آفريده
شود و نه پديدهای زيان آور ، و هم اين كه هيچ پديده مفيدی متروك و معدوم
نماند . وجود تبعيضها و تفاوتها و نيستيها و جهلها و عجزها نشانه اين
است كه پديدههای لازمی كه میبايست آفريده شوند ، يعنی تساوی ، ادامه
هستی ، علم و قدرت و غيره آفريده نشدهاند ، و از طرفی پديدههايی ك ه يا
مفيد فائدهای نيستند و يا زيان آورند از قبيل بيماريها و زلزلهها و غيره
آفريده شدهاند ، و اين جريان با حكمت بالغه الهيه و با عدل به مفهوم
توازن و تعادل نيز جور نمیآيد .
عين همين مسائل با اندكی اختلاف تحت عنوان خير و شر ، در مسأله توحيد
|