خلاصه

از بحث طولانی و شايد خسته كننده‏ای كه در اين بخش داشتيم ، پاسخ اشكال‏
تبعيضها و تفاوتها بدين نحو خلاصه می‏شود :
. 1 جهان هستی با يك سلسله نظامات و قوانين ذاتی و لا يتغير اداره‏
می‏شود و به موجب آن هر شی‏ء و هر پديده ، مقام و مرتبه و موقع خاصی دارد
، تغيير و تبديل را در آن راه نيست .
. 2 لازمه نظام داشتن هستی ، وجود مراتب مختلف و درجات متفاوت برای‏
هستی است و همين مطلب منشأ پيدايش تفاوتها و اختلافها و پيدايش‏
نيستيها و نقصها است .
. 3 تفاوت و اختلاف ، آفريده نمی‏شود ، بلكه لازمه ذاتی آفريدگان می‏باشد
، و اين پندار خطاست كه كسی گمان كند آفريدگار ، ما بين موجودات ،
تبعيضی روا داشته است .
. 4 آنچه نقض بر عدالت يا حكمت می‏تواند باشد ، تبعيض است نه‏
تفاوت ، و آنچه در جهان وجود دارد تفاوت است نه تبعيض .