مرده است ؟ ! بهتر اينكه از بعضی از اموات مثل شيخ انصاری كه به‏
اعتراف خود مجتهدين زنده از همه آنها عالمتر و محقق‏تر بوده تقليد كنند .
اساسا " رمز اجتهاد " در تطبيق دستورات كلی با مسائل جديد و حوادث‏
متغير است . مجتهد واقعی آنست كه اين رمز را به دست آورده باشد ، توجه‏
داشته باشد كه موضوعات چگونه تغيير می‏كند و بالتبع حكم آنها عوض می‏شود
. و الا تنها در مسائل كهنه و فكر شده فكر كردن و حداكثر يك علی الاقوی را
تبديل به علی الاحوط كردن و يا يك علی الاحوط را تبديل به علی الاقوی كردن‏
هنری نيست و اينهمه جار و جنجال لازم ندارد .
اجتهاد البته شرائط و مقدمات زيادی دارد . مجتهد ، علوم مختلفی را
بايد طی كرده باشد ، از ادبيات عرب و منطق و اصول فقه و حتی تاريخ اسلام‏
و فقه ساير فرق اسلامی . و مدتها ممارست لازم است تا يك فقيه واقعی و
حسابی پيدا شود . تنها با خواندن چند كتاب ادبی در نحو و صرف و معانی و
بيان و منطق و بعد سه چهار كتاب معين از سطوح از قبيل فرائد و مكاسب و
كفايه و بعد چند سال درس خارج ، كسی نمی‏تواند طبق معمول ادعای اجتهاد
كند و كتاب وسائل و جواهر را جلويش بگذارد و پشت سر هم فتوا بدهد .
بايد راستی او تفسير و از حديث يعنی از چندين هزار حديث كه در طول 250
سال از زمان حضرت رسول ( ص ) تا زمان امام عسكری ( ع ) صادر شده ، و
محيط صدور اين احاديث يعنی تاريخ اسلام ، و فقه ساير فرق اسلامی و از رجال‏
و طبقات رواه آگاهی داشته باشد .
آية الله بروجردی اعلی الله مقامه براستی فقيه بود . من عادت ندارم از
كسی نام ببرم . ايشان هم تا زنده بودند در سخنرانيهايم از ايشان نام‏