بدبينی به نظام جاری ايجاد می‏كند و اين تصور را به وجود می‏آورد كه نظريه‏
كسانی كه مدعی هستند سراسر تاريخ " فجايع " و مظالم و حق‏كشی و بهره‏كشی‏
است ، بيجا نيست .
چه بايد گفت ؟ آيا ما در فهم نظام هستی و نظام اجتماعی انسان اشتباه‏
می‏كنيم ، يا در اين اشتباه نمی‏كنيم ، در فهم مقاصد قرآن اشتباه می‏كنيم كه‏
فكر می‏كنيم نظر قرآن به هستی و به تاريخ خوشبينانه است ، يا در هيچكدام‏
اشتباه نمی‏كنيم و اين تناقض ميان واقعيت و قرآن وجود دارد و غيرقابل حل‏
است ؟
ما اين شبهه را تا آنجا كه به نظام هستی مربوط می‏شود در كتاب عدل الهی‏
طرح كرده و به لطف خدا آن را حل كرده‏ايم و آنچه به جريان تاريخ و زندگی‏
اجتماعی بشر مربوط می‏شود در يكی از بحثهای آينده تحت عنوان " نبرد حق و
باطل " طرح خواهيم كرد و با عنايت حق نظر خود را در حل اين شبهه بيان‏
خواهيم كرد . خرسند خواهيم شد اگر صاحبنظران نظر خود را در اين مسأله‏
مستدلا ابراز دارند ( 1 ) .

پاورقی :
. 1 نقل از جامعه و تاريخ ص 185 - . 217