پاسخ
كسی ( 1 ) نمیتواند مدعی شود كه ما در جهان معلومات خطا و لغزش نداريم و ياپاورقی : > هست نشان میدهد و يا آتش آتش چرخان را در حال گردش به شكل دايره و قطره باران را كه از آسمان فرود میآيد به شكل خط نشان میدهد ، و همچنين ساير حواس ، مثلا گرمی و سردی به وسيله حس لامسه دانسته میشود ، اگر فرض كنيم يك دست ما گرم و دست ديگر سرد باشد و هر دو را در آب نيم گرم فرو ببريم با يك دست آن آب را سرد و با دست ديگر آن را گرم احساس مینماييم . خطاهای حواس بسيار زياد است و انواعی دارد و در كتب علمی و فلسفی مسطور است . بعضی از دانشمندان معتقدند انواع خطاهای حواس بالغ بر هشتصد نوع میباشد . . 1 وقوع خطا در بعضی موارد سبب نمیشود كه ما از جميع معلومات خود حتی از فطريات و حقايق مسلمه سلب اعتماد نموده و منكر جميع واقعيتهای خارج كه از راه علم به آنها رسيدهايم بشويم ، بلكه خود همين پی بردن به خطا دليل بر اين است كه ما يك سلسله حقايق مسلمه داريم كه آنها را مقياس قرار دادهايم و از روی آنها به اين خطاها پی بردهايم و اگر نه ، پی بردن به خطا معنی نداشت زيرا با يك غلط ، غلط ديگری را نمیتوان تصحيح كرد . و بعلاوه دانشمند ايدهآليست با همه خطاهايی كه از حس ديده هيچگاه نشده كه چشم خود را ببندد و در كوچه و خيابان راه برود يا راه و چاه را كه میبيند هر دو در نظرش مساوی باشند و هر دو را به عنوان دو " انديشه " تلقی نمايد ، و همچنين با همه خطاهايی كه از عقل ديده هيچگاه نشده از استدلال عقلی لب ببندد ، بلكه خود همين شبهات ايدهآليسم به صورت استدلال عقلی بيان شده است و اگر استدلال عقلی باطل باشد خود اين استدلال هم باطل است .