پاورقی : > ديوار چين بين روح و ماده موجود است . بلكه مطابق آخرين تحقيقی كه از طرف فيلسوف بزرگ اسلامی صدرالمتألهين به عمل آمده و مورد قبول فلاسفه بعد از وی واقع شده روح خود عالیترين محصول ماده است يعنی مولود يك سلسله ترقی و تكامل ذاتی طبيعت است و طبق نظريه اين دانشمند هيچگونه ديواری بين عالم طبيعت و ماوراء الطبيعه وجود ندارد ، يعنی ممكن است يك موجود مادی در مراحل ترقی و تكامل خود تبديل به موجود غير مادی شود . پس از بيان اين مقدمات میگوييم كه مسأله مورد اختلاف بين روحيون و ماديون اين است كه آيا ادراكات روحی و همچنين خود روح مجرد است يا مادی ، و به عبارت روشنتر اختلاف در ماهيت و چگونگی واقعيت اين امور است و مطابق آنچه در مقاله اول به ثبوت رسيد تنها با اصول و موازين خاص فلسفی میتوان وجود شی را يا چگونگی وجود ( ماهيت ) آن را اثبات كرد و در هيچيك از چهار قسمتی كه در بالا تشريح شد كه خلاصهاش از اين قرار است : الف . وجود ادراكات . ب . انجام يافتن يك سلسله عوامل خارجی . ج . انجام يافتن فعاليتهای عصبی . د . وجود يك سلسله قوانين روحی . اختلافی نيست . دانشمندان روحی از راه عدم انطباق خواص امور روحی بر خواص عمومی ماده اثبات میكنند كه امور روحی ( همانها كه حضورا به آنها آگاه هستيم ) مادی نيست ، پس نمیتواند بر فعاليتهای عصبی منطبق شود ، پس فعاليتهای عصبی مقدمه پيدايش يك سلسله امور غير مادی است نه عين آنها . اما دانشمندان مادی بجای آنكه به اصل مطلب توجه كنند و ثابت كنند كه آنچه ما درك میكنيم عين همان فعاليتهای عصبی است از مطلب خارج شده از كتب فيزيك يا فيزيولوژی يا روانشناسی جديد - كه مطابق اسلوب ويژه خود ( مشاهده و تجربه ) موضوع ماهيت و چگونگی امور روحی را از بحث خارج میكند - مطالبی را ذكر میكنند كه ارتباطی به مدعای فلاسفه >