پاورقی : . 1 بزرگترين دستآويز سوفسطائيان برای اثبات واقعی نبودن دنيای خارج و نفی مطلق ارزش معلومات ، خطای حواس است به اين بيان : جميع معلومات انسان از راه احساس به دست آمدهاند و احساس دليل بر وجود واقعی محسوس نيست زيرا همه كس میداند كه حواس ما گاهی يك چيز را مختلف نشان میدهند ( مثال آب سرد و گرم كه در متن ذكر شده ) و البته ممكن نيست يك شی واقعی بهطور مختلف وجود داشته باشد ، و گاهی يك چيز را به نحوی نشان میدهند كه يقين داريم دروغ است ( مثال قطره باران و شعله جواله و غيره كه در متن ذكر شده ) . پس معلوم میشود كه " احساس " دليل بر وجود واقعی محسوس نيست . و چون جميع معلومات و اطلاعات ما راجع به دنيای خارج ، منشأ حسی دارند و از راه حس به دست آمدهاند پس هيچيك از ادراكات و علوم ما ارزش واقعی ندارند . اين مغلطه از آن جهت كه برای انكار يك امر بديهی ( وجود دنيای خارج ) كه ذهن هر كس حتی خود شخص مغلطه كننده به آن اذعان دارد بيان شده است ارزش علمی ندارد و اگر كسی فرضا از طريق استدلال علمی نتواند جواب اين مغلطه را بدهد ، از آن جهت كه خلاف يك امر بديهی است ، در مغلطه بودنش ترديد ندارد . ولی در عين حال دانشمندان اين مغلطه را بدون پاسخ نگذاشتهاند و ما برای روشن شدن ذهن خوانندگان ، به بياناتی كه دانشمندان در اين زمينه كردهاند ، چه در مقام پاسخ به اين اشكال و چه مستقلا در مقام توجيه خطای حواس ، اشاره میكنيم . >