و مقارن اين حال چيزی را به نام " ادراك " می‏يابيم .
هيچگاه نمی‏توانيم بپذيريم كه اين منظره پهناور جهان با همه خصوصيات‏
شگفت‏آوری كه دارد ، با همه خطها و سطحها و جسمهای يكپارچه و صاف ( متصل‏

پاورقی :
> خارجی متأثر شده و عكس‏العملهايی از خود نشان می‏دهند . بيان و توضيح‏
فعاليتهای عصبی به عهده علم فيزيولوژی ( وظائف الاعضاء ) می‏باشد . اين دو
مطلب ( انجام يافتن يك سلسله عوامل خارجی در خارج وانجام يافتن‏
فعاليتهای عصبی ) مورد تسلم و قبول قاطبه دانشمندان رئاليست می‏باشد كه‏
به دنيای خارجی ايمان دارند ، چه روحی و چه مادی . اختلاف روحيون با
ماديون در مطلب ديگری است كه ذيلا گفته خواهد شد .
اين نكته نيز ناگفته نماند كه هيچكس به انجام يافتن فعاليتهای عصبی در
مغز خودش حضورا آگاه نيست ، بلكه اطلاعی كه هر كس در اين باب دارد در
اثر كشفيات علمی دانشمندان است .
. 3 امور روحی و نفسانی نيز مانند همه امور جهان تابع اصول و قواعد و
قوانين معينی هستند و رابطه عليت و معلوليت بين خود آنها يا بين هر يك‏
از آنها و مواد بدنی يا عوامل خارجی برقرار است .
روان‏شناسی جديد مطابق اسلوب ويژه خود ( مشاهده و تجربه ) همين اصول و
قوانين را بيان می‏كند .
دانشمندان و فلاسفه روحی هيچگاه ادعا نكرده‏اند كه روح و امور روحی از
قيد هرگونه اصل و قانونی آزاد است و تابع هيچ قاعده علمی نيست ، تنها
چيزی كه اثبات كرده‏اند اين است كه روح و امور روحی خاصيتهای مخصوص‏
ماده را ندارند و قوانين مادی بر آنها حكومت نمی‏كند . عليهذا نسبتهايی‏
كه بعضی از ماديون ، دانسته يا ندانسته ، به دانشمندان روحی می‏دهند به‏
كلی بی‏اساس است .
دكتر ارانی در پسيكولوژی صفحه 6 پس از آنكه شرحی در اطراف تغيير سبك‏
تحقيقات علمی در اروپا از قرن هجدهم به بعد می‏دهد ، می‏گويد :
" اين اصل كلی از اين به بعد در تمام تحقيقات علمی حكمفرما شد كه‏
تحقيق علم عبارت است از جستجوی دقيق و عميق . جستجوی دقيق و عميق وقتی‏
انجام می‏گيرد كه انسان علم را با عمل توأم نموده تغييراتی را كه به وسيله‏
امتحانات و >