استدلال باشند و اگر طرف به هيچ اصلی اذعان نداشته باشد و برای هر مقدمه‏
دليل بخواهد ، تا بی‏نهايت پيش خواهد رفت و قهرا حصول نتيجه غير ميسر
خواهد بود .
يكی از ماديين در مقام رد سفسطه ايده‏آليستها ، برای اثبات وجود عالم‏
خارج ، به فرضيه لاپلاس و اينكه زمين از خورشيد جدا شده و سالها در حال‏
التهاب بوده و پس از ميليونها سال موجودات زنده و از آن جمله انسانها
و از آن جمله شخص ايده آليست كه همه چيز را ذهنی می‏داند [ پديد آمده‏اند
] متمسك شده و اين را استدلال قاطعی در رد سفسطه ايده آليستها پنداشته‏
است .
واضح است كه اين‏گونه استدلالات در رد كسی كه خورشيد و زمين و انسانهای‏
روی زمين و بالاخره همه جهان را صور ذهنی و بی‏واقعيت می‏داند و اساسا علم‏
و فلسفه را بی‏معنی می‏شمارد چقدر بيهوده است .
در متن اين مقاله كه كيفيت وقوع خطا بررسی شده منظور اقامه دليل بر رد
مدعای سوفسطائيان نيست بلكه منظور جواب شبهه‏ای است ( شبهه 2 از شبهات‏
مقاله 2 ) كه درباب كاشفيت علم و خطای قوای ادراكی ايراد نموده‏اند .
در متن اين مقاله بررسی شده كه هيچ علمی بی‏مكشوف نيست و هيچگاه قوای‏
ادراك كننده در كار خود اشتباه نمی‏كنند ، منشأ وقوع خطاها و اشتباهات‏
چيز ديگری است كه شرح داده شده است .

. 2 ميزان تشخيص حقيقت از خطا چيست ؟

از يك سلسله حقايق مسلمه كه ذهن ما آنها را در كمال بداهت و روشنی‏
می‏يابد بگذريم به مسائل ديگری برمی‏خوريم كه بر ما روشن نيست و بايد آنها
را از طريق فكری و استدلالی كشف كنيم و همچنانكه وجود يك سلسله حقايق‏
مسلمه بر ما مسلم است اين مطلب نيز مسلم است كه بشر گاهی در كوششهای‏
علمی و استدلالی خود خطا می‏كند و به غلط می‏افتد . پس بايد ديد وسيله‏ای‏
برای تشخيص صحيح از سقيم و حقيقت از خطا هست يا نه ، و آن وسيله چيست‏
؟
مقياس و معيار تشخيص حقيقت از خطا " منطق " ناميده می‏شود .
معروف‏ترين و شايد قديمی‏ترين اسلوبهای منطقی همان است كه ارسطو موفق به‏
جمع و تدوين آنها شده . در تحول جديد اروپا منطق ارسطو مورد اعتراض و
انتقاد دانشمندان قرار گرفته