صحيح و حقيقت بود آيا ممكن است به تدريج راست‏تر و صحيح‏تر و حقيقت‏تر
بشود و به اصطلاح درجه حقيقی بودنش بالا برود يا خير ؟
اگر ما در اين مسأله مفهوم فلسفی آن را ( تغيير تكاملی ) در نظر بگيريم‏
و از مسامحاتی كه دانشمندان در تعبيرات خود در بيان تكامل علوم نموده‏اند
و منظور خود را به عنوان " تكامل حقيقت " ادا كرده‏اند ( البته مفهوم‏
فلسفی آن منظور نبوده است) صرف نظر كنيم پاسخ اين سؤال خيلی ساده است.
اين‏گونه تعبيرات مسامحی دانشمندان برای بعضی توليد اشتباه كرده است و
به ماترياليستها فرصتی داده است كه تحريفات و مغلطه‏هايی به‏وجود آوردند.
شما هر يك از حقايق را كه در نظر بگيريد خواه جزئی ، خواه كلی ، خواه‏
مربوط به امور مادی ، خواه غير مادی ، خواهيد ديد هميشه و در همه زمانها
به يك نحو و به يك منوال صادق است و اساسا معنا ندارد كه به تدريج‏
صادق‏تر شود .
مثلا يك حقيقت تاريخی را در نظر می‏گيريم و می‏گوييم " ارسطو در قرن‏
چهارم قبل از ميلاد شاگرد افلاطون بوده است " يا يك حقيقت طبيعی را و
می‏گوييم " فلزات در اثر حرارت منبسط می‏شوند " و يا يك حقيقت رياضی‏
را و می‏گوييم " سه زاويه مثلث مساوی است با دو قائمه " و يا يك‏
حقيقت فلسفی را می‏گوييم " دورو تسلسل باطل است " آيا ممكن است به‏
تدريج در اثر تكامل علوم و يا هر چيز ديگر اين حقايق صحيح‏تر و صادق‏تر
بشوند و درجه حقيقی بودن آنها بالاتر برود ؟ البته نه .
يك چيز ديگر ممكن است و آن اينكه اطلاعات ما نسبت به هر يك از
موضوعات بالا توسعه پيدا كند و بر معلومات ما افزوده شود ، مثلا ابتدا
اطلاع ما راجع به روابط ارسطو و افلاطون بيش از اينكه ارسطو در قرن چهارم‏
قبل از ميلاد شاگرد افلاطون بوده نبود ولی كم كم در اثر تحقيقات تاريخی‏
اطلاعات ما توسعه پيدا كرد و روابط بيشتری را كشف كرديم و معلوم شد كه‏
" ارسطو از سن هجده سالگی به درس افلاطون حاضر شده ، و تا بيست سال‏
ادامه داده ، و اين شاگردی در شهر آتن بوده ، و ارسطو در باغ معروف‏
آكادميا ( 1 ) كه تقريبا در يك كيلومتری شهر بوده به درس افلاطون حاضر
می‏شده و افلاطون او را " عقل مدرسه " لقب داده بود " يعنی علاوه بر
حقيقت اول يك سلسله حقايق ديگر در ذهن ما وارد شد نه اينكه حقيقت اول‏
كمال يافت و درجه

پاورقی :
. 1 . academia