قرآن هم برای " خود شناسی " حساب جداگانه ای باز كرده است ، به اين‏
معنی كه در قرآن و فقط در قرآن سراسر عالم خلقت ، آيت و درس است برای‏
خداشناسی ، يعنی اختصاص به انسان ندارد كه انسان فقط خودش را بايد
بشناسد تا خدا را بشناسد از نظر قرآن ، تمام جريانهای خلقت ، تمام‏
واحدهای آفرينش اعم از آسمانی و زمينی ، هر چه كه در عالم هست ، آياتند
، يعنی علامتها و نشانه های وجود مقدس پروردگارند : « ان فی خلق السموات‏
و الارض و اختلاف الليل و النهار لايات لاولی الالباب »( 1 ) كه اين جور
آيات در قرآن زياد است ولی در عين حال كه قرآن سراسر عالم را كتاب حق‏
تعالی می‏داند كه هر سطری از سطرهای اين كتاب دلالت می‏كند بر علم و حكمت‏
و دانايی مؤلف آن ، قرآن هم برای نفس انسان حساب جداگانه ای باز كرده‏
، يعنی از نظر قرآن اين فصل از فصول كتاب آفرينش كه نامش انسان است ،
برای انسان آموزندگيهايی دارد بالاتر و بيشتر از آنچه كه مثلا درختان دارند
درست است كه :
برگ درختان سبز در نظر هوشيار
هر ورقش دفتری است معرفت كردگار
ولی نفس يا خود انسان كه از هر چيزی به انسان نزديكتر است آموزشهايی‏
دارد كه غير او ندارد اين آموزشها كه از مختصات نفس انسان ، و برای‏
انسان است چيست ؟ البته انسان هم دارای تشكيلاتی است كه در هر طبيعتی‏
هست ، و از جنبه وظائف الاعضايی ، فيزيولوژی و تشريحی ، همين طور كه‏
برگ درختان دلالت می‏كنند [ بر معرفت كردگار ] ، انگشت يا

پاورقی :
1 ) سوره آل عمران ، آيه . 190 [ ترجمه : همانا در آفرينش آسمانها و
زمين و رفت و آمد شب و روز نشانه هايی است برای صاحبان عقل ] .