زيبايی معقول
حالا كه رسيديم به اين حد كه زيبايی منحصر به زيباييهای مربوط به غريزه جنسی نيست ، در همه محسوسات اين عالم هست ، و منحصر به محسوسات اين عالم نيز نيست ، مربوط به معانی فكری هم هست ، يك قدم برويم بالاتر ، از اين بالاتر هم وجود دارد : زيبايی معقول ، يعنی زيبائيی كه فقط عقل انسان آن را درك میكند ، نه حس انسان آن را درك میكند و نه قوه خيال انسان ، در يك اوج و مرتبه ای بالاتر است ، و به آن میگويند زيبايی عقلی يا حسن عقلی نقطه مقابل ، زشتی عقلی يا نازيبايی عقلی است اينجاست كه متكلمين اسلامی ( البته متكلمين شيعه و متكلمين معتزله نه اشاعره ) و همچنين فقهاء اسلامی ( باز فقهاء شيعه و آن گروه از فقهاء اهل تسنن كه از نظر كلامی معتزلی بوده اند ) معتقدند به حسن عقلی بعضی از كارها و قبح و زشتی عقلی بعضی از كارها يعنی مدعی هستند كارهای بشر دو گونه است : بعضی كارها فی حد ذاته [ يعنی ] خود كار زيبا و جميل است ، با عظمت است ، جاذبه و كشش دارد ، حركت ايجاد میكند ، عشق و علاقه ايجاد میكند ، ستايش آفرين است ، [ و بعضی كارها چنين نيست ] . اصلا بحث ما از همين جا شروع شد كه ما پاره ای از كارهای بشر را میبينيم كه با كارهای عادی و طبيعی او متفاوت است كارهای طبيعی و عادی بشر كارهايی است كه ستايشها و آفرينها و تحسينها را بر نمیانگيزد ولی پاره ای از كارهاست كه شكوه و عظمت و جلال دارد ، جمال و زيبايی دارد ، در مقابل خودش تواضع و خشوع و تحسين میآفريند و واقعا هم اين جور است كيست . كه ببيند انسانی خود را فدای نجات جامعه خودش