گوش ؟ هر جا كه ما اين حيوان يك سرو دو گوش را ديديم بگوييم انسان‏
است و از نسل آدم ابوالبشر ؟ و هر چه از نسل آدم ابوالبشر است ما بايد
او را دوست داشته باشيم می‏خواهد لومومبا باشد يا موسی چومبه ، چون هر دو
در اين جهت يكسان اند ؟ يا مقصود از انسان نه هر انسانی است ، نه انسان‏
بالقوه و نه انسان ضد انسان ، بلكه انسان دارای انسانيت است ، و
انساندوستی ، به خاطر انسانيت دوستی يعنی به خاطر دوستی ارزشهای انسانی‏
است هر انسانی به هر اندازه كه واجد ارزشهای انسانی است لايق دوستی است‏
و به هر اندازه كه از انسانيت خلع شده ولو به ظاهر مانند انسانهای ديگر
است [ لايق دشمنی است از نظر ظاهر ] چنگيز و يزيد بن معاويه و حجاج بن‏
يوسف هم انسان اند ولی انسانهايی كه چيزی كه در آنها وجود ندارد ارزشهای‏
انسانی است ، انسانهايی ضد انسان پس انساندوستی احتياج به تفسير دارد
انساندوستی يعنی هر انسانی به هر نسبت كه از ارزشهای انسانی بهره مند
است شايسته دوستی است ، و انسانی هم كه بالفعل از ارزشهای انسانی بهره‏
مند نيست باز لايق دوستی است برای رساندن او به ارزشهای انسانی يك‏
انسان كامل ، يك انسان فاقد ارزشهای انسانی را هم دوست دارد ولی نه‏
اينكه چون دوستش دارد فقط می‏خواهد شكمش را سير بكند دوست دارد كه او
را نجات بدهد و برساند به ارزشهای انسانی به اين معناست كه پيغمبر اكرم‏
رحمة للعالمين است ، برای همه مردم اعم از كافر و مؤمن رحمت است .
پس اين يك معيار درباب اخلاقيات كه گفته شده است ، و ديديم اين‏
معيار ، كامل نيست صد در صد نفی نمی‏كنيم ولی معيار كاملی نيست بخشی از
حقيقت در اين معيار هست نه تمام حقيقت .