ديگر را معاينه می‏كند . هنوز اينجاست ، هنوز علاقه روح به بدن به كلی قطع‏
نشده است ، ولی جهان ديگر را معاينه می‏كند . يكی از اساتيد ما می‏گفت‏
مثلش مثل اين درهای يك لتی است ، مثل كسی كه دم يك در قرار می‏گيرد ،
وقتی كه در را باز می‏كنند هنوز در اين اتاق است و اين اتاق را دارد
می‏بيند ، بيرون را هم دارد می‏بيند . آن حالتی كه در روايات " حالت‏
معاينه " ناميده شده است ، [ حالتی است كه ] انسان از نظر روحی و
معنوی در مرز دنيا و آخرت قرار می‏گيرد ، يعنی در آن واحد با چشم ظاهر
دنيا را می‏بيند و با چشم باطن آخرت را . همان‏جاست كه ديگر همه حرفها
برايش روشن می‏شود ، همان جاست كه منكران و كافران وقتی كه علائمش را
ديدند و ديدند كه به كجا دارند می‏روند ، نهايت ناراحتی به آنها دست‏
می‏دهد . آن وقت است كه به آنها گفته می‏شود آنچه كه مرتب می‏گفتيد متی‏
( كی ) همين است : « قيل هذا الذی كنتم به تدعون »( تدعون در اينجا به‏
معنی تدعون است ، مثل تدخرون ، تدخرون و تدخرون كه يك معنا می‏دهد ) اين‏
همان است كه شما می‏خوانديد ، مرتب می‏گفتيد كی ، طلب می‏كرديد ، استعجال‏
می‏كرديد كه پس چرا پيدايش نمی‏شود .
درواقع اين آيه می‏خواهد بگويد كه جواب اين سوال كه "« متی هذا الوعد
" خيلی به تاخير نمی‏افتد ، دم مردن جواب را همه می‏گيريد ، همه متوجه‏
می‏شويد كه داريد از دروازه وارد می‏شويد . . . ( 1 ) يعنی اصلا او مجسمه‏
عدالت است . قرآن وقتی می‏گويد : " زمانی كه آنها آن موعد را خيلی‏
نزديك می‏بينند " يعنی آن ديگر نزديك نيست ، عين نزديكی

پاورقی :
. 1 [ حدود يك دقيقه از سخنرانی روی نوار ضبط نشده است . ]