نمازهاي واجب

 

نمازهاي واجب شش ‎است:

اول ـ نماز يوميه.

دوم ـ نماز آيات.

سوم ـ نماز ميت.

چهارم ـ نماز طواف واجب خانه كعبه.

پنجم ـ نماز قضاي پدر و مادر كه برپسر بزرگتر واجب است.

ششم ـ نمازي كه به واسطه اجاره و نذر و قسم و عهد واجب مي‎شود.

نمازهاي واجب يوميه

نمازهاي واجب يوميه پنج است ظهر و عصر، هر كدام چهار ركعت، مغرب سه ركعت، عشا چهار ركعت،صبح دو ركعت و نماز جمعه هم از نمازهاي روزانه است.

مسأله736. در سفر بايد نمازهاي چهار ركعتي را با شرايطي كه گفته مي‎شود دو ركعت خواند.

وقت نماز ظهر و عصر

مسأله737. اگر چوب يا چيزي مانند آن را، بطور عمودي در زمين هموار نصب كنند صبح كه خورشيد بيرون مي‎آيد، سايه آن بطرف مغرب مي‎افتد و هر چه آفتاب بالا آيد اين سايه كم مي‎شود و در شهرهاي ما در اول ظهر شرعي به آخرين درجه كمي مي‎رسد و ظهر كه گذشت، سايه آن بطرف مشرق برمي‎گردد و هر چه خورشيد رو به مغرب مي‎رود سايه زيادتر مي‎شود. بنابراين وقتي سايه به آخرين درجه كمي رسيد و دو مرتبه رو به زياد شدن گذاشت، معلوم مي‎شود ظهر شرعي شده است ولي در بعضي شهرها مثل مكه كه گاهي موقع ظهر سايه به كلي از بين مي‎رود، بعد از آن كه سايه دوباره پيدا شد معلوم مي‎شود ظهر شده است.

مسأله738. چوب يا چيز ديگري را كه براي معين كردن ظهر به زمين فرو مي‎برند شاخص گويند.

مسأله739. بنابر قول مشهور نماز ظهر و عصر هر كدام وقت مخصوص و مشتركي دارند، وقت مخصوص نماز ظهر از اول ظهر است تا وقتي كه از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد كه اگر كسي سهواً تمام نماز عصر را در اين وقت بخواند، نمازش باطل است و اين قول موافق با احتياط است. و وقت مخصوص نماز عصر موقعي است كه به اندازه خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد كه اگر كسي تا اين موقع نماز ظهر را نخواند، نماز ظهر او قضا شده و بايد نماز عصر را بخواند و ما بين وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترك نماز ظهر و نماز عصر است كه اگر كسي در اين وقت اشتباهاً تمام نماز عصر را پيش از نماز ظهر بخواند، نمازش صحيح است و بايد نماز ظهر را بعد از آن به جا آورد.

مسأله740. اگر پيش از خواندن نماز ظهر، سهواً مشغول نماز عصر شود و در بين نماز بفهمد اشتباه كرده است، چنان چه در وقت مشترك باشد، بايد نيت را به نماز ظهر برگرداند ـ يعني: نيت كند كه آنچه تا حال خوانده‎ام و آنچه را مشغولم و آنچه بعد مي‎خوانم همه نماز ظهر باشد ـ و بعد از آن كه نماز را تمام كرد، نماز عصر را بخواند و اگر در وقت مخصوص به ظهر باشد، بنابر احتياط نيت را به نماز ظهر برگرداند و نماز را تمام كند، بعد هر دو نماز را به ترتيب به جا آورد.

مسأله741. در زمان حضور امام عليه‌السلام واجب است انسان در روز جمعه به جاي نماز ظهر دو ركعت نماز جمعه بخواند، ولي در زمان غيبت اگر كسي نماز جمعه بخواند، احتياط واجب آن است كه نماز ظهر را هم بخواند.

مسأله742. وقت نماز جمعه از اول ظهر است، تا مقداري كه مكلف بتواند نماز جمعه را با شرايط آن ـ تحصيل طهارت از حدث و خبث و حضور در اجتماع ـ به جا آورد.

وقت نماز مغرب و عشا

مسأله743. مغرب موقعي است كه سرخي طرف مشرق، كه بعد از غروب آفتاب پيدا مي‎شود، از بالاي سر انسان بگذرد.

مسأله744. نماز مغرب و عشا هر كدام بنابر قول مشهور وقت مخصوص و مشتركي دارند:

وقت مخصوص نماز مغرب از اول مغرب است، تا وقتي كه از مغرب به اندازه خواندن سه ركعت نماز بگذرد، كه اگر كسي مثلاً مسافر باشد و تمام نماز عشا را سهواً در اين وقت بخواند، بنابر احتياط نماز باطل است. و وقت مخصوص نماز عشا موقعي است كه به اندازه خواندن نماز عشا به نصف شب مانده باشد، كه اگر كسي تا اين موقع نماز مغرب را نخوانده، بايد نماز عشا و بعد از آن نماز مغرب را بخواند و بين وقت مخصوص نماز مغرب و وقت مخصوص نماز عشا وقت مشترك نماز مغرب و عشا است، كه اگر كسي در اين وقت اشتباها نماز عشا را پيش از نماز مغرب بخواند و بعد از نماز ملتفت شود نمازش صحيح است و بايد نماز مغرب را بعد از آن به جا آورد.

مسأله745. وقت مخصوص و مشترك كه معني آن در مسأله پيش گفته شد براي اشخاص فرق مي‎كند، مثلاً اگر به اندازه خواندن دو ركعت نماز از اول ظهر بگذرد وقت مخصوص نماز ظهر كسي كه مسافر است تمام شده و داخل وقت مشترك مي‎شود ولي براي كسي كه مسافر نيست، بايد به اندازه خواندن چهار ركعت نماز بگذرد.

مسأله746. اگر پيش از خواندن نماز مغرب، سهواً مشغول نماز عشا شود و در بين نماز بفهمد كه اشتباه كرده، چنان چه تمام آنچه را خوانده يا مقداري از آن را در وقت مشترك خوانده و به ركوع چهارم نرفته است، بايد نيت را به نماز مغرب برگرداند و نماز را تمام كند و بعد نماز عشا را بخواند و اگر به ركوع ركعت چهارم رفته بايد نماز را تمام كند، بعد نماز مغرب را بخواند و احتياط لازم آن است كه بعد از نماز مغرب نماز عشا را اعاده نمايد، اما اگر تمام آنچه را خوانده در وقت مخصوص نماز مغرب خوانده باشد و پيش از ركوع ركعت چهارم يادش بيايد، احتياطاً نيت را به نماز مغرب برگرداند و نماز را تمام كند و دوباره نماز مغرب و بعد از آن نماز عشا را بخواند.

مسأله747. آخر وقت نماز عشا نصف شب است. و شب را بايد از اول غروب تا اذان صبح حساب كرد ـ بنابر احتياط ـ نه تا اول آفتاب^. ولي اگر نماز مغرب را نخوانده باشد تا موقعي كه به اندازه خواندن نماز عشا به نصف شب «از اول غروب تا طلوع صبح بيشتر نمانده باشد، احتياط اين است كه نماز عشا را بخواند و بعد به قصد ما في الذمة نماز مغرب را بخواند و عشا را اعاده نمايد و اگر نماز مغرب را نخوانده باشد تا به اندازه نماز عشا به نصف شب «از اول غروب تا طلوع آفتاب» بيشتر نمانده باشد نماز عشا را رجاءاً به قصد ادا بخواند و بعد، نماز مغرب و عشا را قضا نمايد.

مسأله748. اگر از روي معصيت، يا به واسطه عذري نماز مغرب يا نماز عشا را تا نصف شب نخواند، بنابر احتياط واجب، بايد تا قبل از اذان صبح بدون اين كه نيت ادا و قضا كند به جا آورد.

وقت نماز صبح

مسأله749. نزديك اذان صبح از طرف مشرق، سفيده‎اي رو به بالا حركت مي‎كند كه آن را فجر اول گويند، موقعي كه آن سفيده پهن شد فجر دوم، و اول وقت نماز صبح است، و آخر وقت نماز صبح موقعي است كه آفتاب بيرون مي‎آيد.

احكام وقت نماز

مسأله750. موقعي انسان مي‎تواند مشغول نماز شود كه يقين كند، يا اطمينان حاصل نمايد وقت داخل شده است، يا اذان گوي وقت‎شناس مورد وثوق اذان بگويد، يا دو مرد عادل به داخل شدن وقت خبر دهند.

مسأله751. اگر به واسطه ابر يا غبار نتواند در اول وقت نماز، به داخل شدن وقت يقين كند، چنان چه گمان داشته باشد كه وقت داخل شده، مي‎تواند مشغول نماز شود لكن احتياط مستحب آن است كه نماز را تأخير بيندازد تا يقين كند وقت داخل شده است، ولي در مواقع غير عادي ـ مثل نابينايي و زنداني بودن ـ احتياط لازم اكتفا نكردن به ظن است.

مسأله752. اگر دو مرد عادل به داخل شدن وقت خبر دهند، يا انسان يقين كند كه وقت نماز شده و مشغول نماز شود و در بين نماز بفهمد كه هنوز وقت داخل نشده نماز او باطل است، و هم چنين است اگر بعد از نماز بفهمد كه تمام نماز را پيش از وقت خوانده. ولي اگر در بين نماز بفهمد وقت داخل شده، يا بعد از نماز بفهمد كه در بين نماز وقت داخل شده، نماز او صحيح است.

مسأله753. اگر انسان ملتفت نباشد كه بايد با يقين به داخل شدن وقت مشغول نماز شود، چنان چه بعد از نماز بفهمد كه تمام نماز را در وقت خوانده، نماز او صحيح است، و اگر بفهمد تمام نماز را پيش از وقت خوانده يا نفهمد كه در وقت خوانده يا پيش از وقت، نمازش باطل است. بلكه اگر بعد از نماز بفهمد كه در بين نماز وقت داخل شده است احتياط واجب آن است كه دوباره آن نماز را بخواند.

مسأله754. اگر يقين كند وقت داخل شده و مشغول نماز شود و در بين نماز شك كند كه وقت داخل شده يا نه، نماز او باطل است، ولي اگر در بين نماز يقين داشته باشد كه وقت شده، و شك كند كه آنچه از نماز خوانده در وقت بوده يا نه نمازش صحيح است.

مسأله755. اگر وقت نماز به قدري تنگ است، كه به واسطه به جا آوردن بعضي از كارهاي مستحب نماز مقداري از آن بعد از وقت خوانده مي‎شود بايد آن مستحب را به جا نياورد. مثلاً اگر به واسطه خواندن قنوت مقداري از نماز بعد از وقت خوانده مي‎شود، بايد قنوت نخواند.

مسأله756. كسي كه به اندازه خواندن يك ركعت نماز وقت دارد، بايد نماز را به نيت ادا بخواند. ولي نبايد عمداً نماز را تا اين وقت تأخير بيندازد.

مسأله757. كسي كه مسافر نيست، اگر تا مغرب به اندازه خواندن پنج ركعت نماز وقت دارد، بايد نماز ظهر و عصر هر دو را بخواند و اگر كمتر وقت دارد، بايد فقط نماز عصر را بخواند و بعداً نماز ظهر را قضا كند، و هم چنين اگر تا نصف شب به اندازه خواندن پنج ركعت نماز وقت دارد بايد نماز مغرب و عشا را بخواند و اگر كمتر وقت دارد، بايد فقط عشا را بخواند و بعداً مغرب را به قصد ما في الذمه به جا آورد و تا مقدار يك ركعت به فجر مانده قصد ادا و قضا نكند.

مسأله758. كسي كه مسافر است، اگر تا مغرب به اندازه خواندن سه ركعت نماز وقت دارد، بايد نماز ظهر و عصر را بخواند و اگر كمتر وقت دارد، بايد فقط نماز عصر را بخواند و بعداً نماز ظهر را قضا كند و اگر تا نصف شب به اندازه خواندن چهار ركعت نماز وقت دارد، بايد نماز مغرب و عشا را بخواند و اگر كمتر وقت دارد، بايد فقط عشا را بخواند، و بعداً مغرب را به قصد ما في الذمه به جا آورد و چنان چه بعد از خواندن عشا، معلوم شود كه به

مقدار يك ركعت يا بيشتر وقت به نصف شب مانده است بايد فوراً نماز مغرب را به نيت ادا به جا آورد.

مسأله759. مستحب است انسان نماز را در اول وقت آن بخواند و راجع به آن خيلي سفارش شده است و هر چه به اول وقت نزديكتر باشد بهتر است، مگر آن كه تأخير آن از جهتي بهتر باشد، مثلاً صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند.

مسأله760. هر گاه انسان عذري دارد كه اگر بخواهد در اول وقت نماز بخواند، ناچار است مثلاً بدون ساتر يا با لباس نجس نماز بخواند، چنان چه بداند عذر او تا آخر وقت باقي است، مي‎تواند در اول وقت نماز بخواند، ولي اگر احتمال دهد كه عذر او از بين مي‎رود، بايد صبر كند تا عذرش برطرف شود و چنان چه عذر او بر طرف نشد، در آخر وقت مطابق وظيفه‎اش نماز بخواند و اما اگر ناچار است با تيمم نماز بخواند حكم آن در مسأله 723 گذشت و لازم نيست به قدري صبر كند كه فقط بتواند كارهاي واجب نماز را انجام دهد، بلكه اگر براي مستحبات نماز مانند اذان و اقامه و قنوت هم وقت دارد، مي‎تواند تيمم كند و نماز را با آن مستحبات به جا آورد.

مسأله761. كسي كه مسائل نماز و شكيات و سهويات را نمي‎داند و احتمال مي‎دهد كه يكي از اينها در نماز پيش آيد، بايد براي ياد گرفتن اينها نماز را از اول وقت تأخير بيندازد، ولي اگر اطمينان دارد كه نماز را بطور صحيح تمام مي‎كند، مي‎تواند در اول وقت مشغول نماز شود، پس اگر در نماز مسأله‎اي كه حكم آن را نمي‎داند پيش نيايد، نماز او صحيح است واگر مسأله‎اي كه حكم آن را نمي‎داند پيش آيد، جايز است به يكي از دو طرفي كه احتمال مي‎دهد عمل نمايد و نماز را تمام كند، ولي بعد از نماز بايد مسأله را بپرسد كه اگر نمازش باطل بوده، دوباره بخواند.

مسأله762. اگر وقت نماز وسعت دارد و طلبكار هم طلب خود را مطالبه مي‎كند، در صورتي كه ممكن است، بايد اول قرض خود را بدهد، بعد نماز بخواند و هم چنين است اگر كار واجب ديگري كه بايد فوراً آن را به جا آورد پيش آمد كند، مثلاً ببيند مسجد نجس است، بايد اول مسجد را تطهير كند، بعد نماز بخواند و چنان چه اول نماز بخواند، معصيت كرده ولي نماز او صحيح است.

نمازهايي كه بايد به ترتيب خوانده شوند

مسأله763. انسان بايد نماز عصر را بعد از نماز ظهر و نماز عشا را بعد از نماز مغرب بخواند و اگر عمداً نماز عصر را پيش از نماز ظهر و يا نماز عشا را پيش از نماز مغرب بخواند باطل است.

مسأله764. اگر به نيت نماز ظهر مشغول نماز شود و در بين نماز يادش بيايد كه نماز ظهر را خوانده است، نمي‎تواند نيت را به نماز عصر برگرداند، بلكه بايد آن را رها كند و نماز عصر را بخواند، و همين طور است در نماز مغرب و عشا.

مسأله765. اگر در بين نماز عصر يقين كند كه نماز ظهر را نخوانده است و نيت را به نماز ظهر برگرداند چنان چه يادش بيايد كه نماز ظهر را خوانده بوده، بنابر احتياط واجب بايد نيت را به نماز عصر برگرداند و بعد از تمام كردن نماز، دوباره نماز عصر را بخواند مگر آن كه پيش از به جا آوردن جزئي از اجزا به قصد ظهر يادش بيايد، كه در اين صورت نماز را به نيت عصر تمام مي‎كند و اعاده لازم نيست.

مسأله766. اگر در بين نماز عصر شك كند كه نماز ظهر را خوانده يا نه، بايد نيت را به نماز ظهر برگرداند، ولي اگر وقت به قدري كم است كه بعد از تمام شدن نماز، مغرب مي‎شود بايد بنا بگذارد كه ظهر را خوانده و به نيت نماز عصر نماز را تمام كند.

مسأله767. اگر در نماز عشا، پيش از ركوع ركعت چهارم شك كند كه نماز مغرب را خوانده يا نه، چنان چه وقت به قدري كم است كه بعد از تمام شدن نماز نصف شب مي‎شود، بايد به نيت عشا نماز را تمام كند و بعد مغرب را به قصد ما في الذمه به جا آورد و اگر بيشتر وقت دارد و يك ركعت از آن در وقت مشترك واقع شده باشد، بايد نيت را به نماز مغرب برگرداند و نماز را سه ركعتي تمام كند، بعد نماز عشا را بخواند.

مسأله768. اگر در نماز عشا بعد از رسيدن به ركوع ركعت چهارم، شك كند كه نماز مغرب را خوانده يا نه، بايد نماز را تمام كند، بعد نماز مغرب را بخواند و بعد عشا را نيز اعاده نمايد، بنابر احتياط لازم، مگر اين كه اين شك در وقت مخصوص نماز عشا باشد كه در اين صورت خواندن نماز مغرب لازم نيست.

مسأله769. اگرانسان نمازي را كه خوانده احتياطاً دوباره بخواند و در بين نماز يادش بيايد نمازي را كه بايد پيش از آن بخواند نخوانده است نمي‎تواند نيت را به آن نماز بر گرداند مثلاً موقعي كه نماز عصر را احتياطاً مي‎خواند، اگر يادش بيايد نماز ظهر را نخوانده است، نمي‎تواند نيت را به نماز ظهر برگرداند.

مسأله770. برگرداندن نيت از نماز قضا به نماز ادا، و از نماز مستحب به نماز واجب، جايز نيست.

مسأله771. اگر وقت نماز ادا وسعت داشته باشد مي‎تواند در بين نماز نيت را به نماز قضا برگرداند، ولي بايد برگرداندن نيت به نماز قضا ممكن باشد مثلاً اگر مشغول نماز ظهر است، در صورتي مي‎تواند نيت را به قضاي صبح برگرداند كه داخل ركوع ركعت سوم نشده باشد، ولي اگر با علم و تذكر به قضا شروع به ادا كرده باشد عدول محل تأمل است و احوط ترك آن است.