ناتوانى ستايش خدا

استاد در شرح اين جمله امام حسين(عليه السلام): «لَوْ حَاوَلْتُ وَ اجْتَهَدْتُ مَدَى الاَْعْصَارِ وَ الاَْحْقَابِ لَوْ عُمِّرْتُهَا أَنْ أُؤَدِّيَ شُكْرَ وَاحِدَة مِنْ أَنْعُمِكَ مَا اسْتَطَعْتُ ذَلِكَ إِلا بِمَنِّكَ الْمُوجَبِ عَلَيَّ بِهِ شُكْرُكَ أَبَدا جَدِيدا وَ ثَنَاءً طَارِفا عَتِيداً»، با تبيين ناتوانى انسان از ستايش خدا و اين كه بهترين راه ستايش خدا اظهار ناتوانى است، چنان كه توجه به عجز از معرفت، معرفت خداست اظهار داشته اند:

«امام حسين(عليه السلام) در اين قسمت از دعا با حقيقت ايمان، با عهد و پيمان قلبى، با توحيد خالص، با باطن ناديدنى خود و... شهادت مى دهد كه اگر عمر طولانى به او دهند و او در اين مدت با كوشش فراوان شكر يكى از نعمت هاى خدا را بخواهد به جا آورد، هرگز نمى تواند؛ زيرا توفيق شكر هر يك از نعمت هاى خدا، نعمت جديد است كه نياز به شكر تازه دارد و اين شكر جديد نيز نعمت تازه اى است.... و اين سلسله تا بى نهايت و در حقيقت اين نعمت هاى نو از لوازم آن نعمت اصلى است. بنابراين، شكر يك نعمت با تمام لوازم آن توان فرساست.»

حكيم متأله، آيت الله جوادى آملى در تشريح فراز ديگرى از سخنان امام مبنى بر اين كه «وجود شريك در فرمانروايى خدا موجب مى شود در آفرينش به ناسازگارى با وى برخيزد» به تشريح بى همتايى خداوند پرداخته و به تفصيل آيه مباركه { لَوْ كانَ فِيهِما آلِهَةٌ إِلاَّ اللهُ لَفَسَدَتا} را تفسير كرده و پرسش هاى پيرامون آن را پاسخ گفته اند.

درخواست بى نيازى از ديگران

استاد در شرح اين جمله دعا «اَللَّهُمَّ اجْعَلْ غِنَايَ فِي نَفْسِي» ضمن بيان غنى مطلق بودن خدا و فقير مطلق بودن غيرخدا، با استناد به آيات قرآن، انسان ها را در برخوردارى از مواهب طبيعت سه گروه شمرده:

1 ـ فقيرى كه چيزى ندارد.

2 ـ گداخويى كه مال دارد ولى در اندرون خود گرفتار بخل است و به بيان ديگر مستغنى است؛ يعنى نيازمندى است كه با دارايى هايش نياز خود را مى تواند برآورده سازد.

3 ـ بى نيازى كه اساساً به چيزى احتياج ندارد.

در اين ميان تنها گروه سوم به اندازه غناى خود، آيت خداى سبحان هستند و مهم همين بى نيازى است نه استغنا؛
 زيرا بى نيازى نه زحمتى به دنبال دارد و نه سبب گناه مى شود. ولى رسيدن به چيزى و استغنا به وسيله آن غالباً با رنج همراه است و چه بسا مايه عصيان و طغيان مى شود.