شغل بانوان
درست است كه بر مردان واجب است مخارج خانواده را تامينكنند و بانوان شرعا در اين باره مسؤوليتى ندارند،ليكن خانمها نيز بايد شغل و كارى داشته باشند.در اسلام از فراغت و بيكارى مذمتشده است.
امام صادق عليه السلام فرمود:خداوند متعال خواب زياد و فراغت زياد رامبغوض ميدارد (1) باز هم حضرت صادق عليه السلام فرمود:خواب زياد،دينو دنياى انسان را ضايع و تلف مىكند (2) حضرت زهرا عليها السلام هم درخانه كار ميكرد و زحمت مىكشيد (3)
انسان چه نيازمند باشد چه نباشد،بايد شغل و كارى داشته باشد وعمر خويش را بيهوده هدر ندهد.كار كند و جهان را آباد نمايد.اگر محتاجبود درآمدش را صرف خانواده ميكند و اگر نبود در امور خيريه و كمك بهمستمندان بمصرف مىرساند.بيكارى ملالآور و خسته كننده است، و چهبسا باعثبيماريهاى روانى و جسمانى و فساد اخلاق ميشود.
بهترين كار براى بانوان شوهردار كارى است كه در داخل منزلانجام بگيرد.امور خانهدارى و بچهدارى و شوهردارى بهترين و آسانتريناشتغالات بانوان است.بانوانى خوش سليقه و فداكار مىتوانند خانه رابصورت بهشتبرين و مهد پرورش كودكان خوب و استراحتگاه شوهرانمجاهد و پر تلاش خويش در آورند.و اين كار بسيار بزرگ و ارزندهاىاست.رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود:جهاد زن به اين است كه خوبشوهردارى كند (4)
ام سلمه از رسول خدا صلى الله عليه و آله پرسيد:كار كردن زن در خانه چه مقدار فضيلت دارد؟فرمود:هر زنى كه بمنظور اصلاح امور خانهچيزى را از جائى بردارد و در جاى ديگر بگذارد خدا نظر مرحمتباوخواهد كرد و هر كس كه مورد نظر خدا واقع شود بعذاب الهى گرفتارنخواهد شد.ام سلمه عرض كرد:يا رسول الله!پدر و مادرم بقربانت،براىزنان ثوابهاى بيشترى بفرمائيد.
رسول خدا فرمود:هنگاميكه زن آبستنميشود خدا به او اجر كسى را ميدهد كه با نفس و مالش در راه خدا جهادميكند.هنگاميكه بچهاش را بر زمين نهاد به او خطاب مىرسد گناهانتآمرزيده شد.اعمالت را از سر بگير.و هنگامى كه بچهاش را شير ميدهدخدا در برابر هر مرتبه شير دادن ثواب آزاد كردن يك بنده در نامه عملشنوشته ميشود (5)
خانمهاى خانهدار علاوه بر كارهاى خانهدارى گاهى فراغتديگرى هم پيدا ميكنند،كه آنها را نيز نبايد بيهوده صرف كرد.در آن اوقاتخوبست اشتغالات مرتبى را براى خودشان انتخاب كنند و همواره مشغولباشند:مىتوانند كتابهاى سودمند بخوانند و در رشتههاى مفيد تحقيق وكنجكاوى كنند،و بر علوم و اطلاعات خويش بيفزايند.و نتيجهتحقيقاتشان را بصورت كتاب يا مقاله در اختيار ديگران قرار دهند.
مىتوانند بكارهاى هنرى مانند نقاشى،خطاطى،گلدوزى،خياطى،بافندگى،بپردازند.با اشتغال به اين كارها مىتوانند هم به اقتصاد خانوادهكمك كنند هم به توليد و ترقى اقتصادى جامعه.بعلاوه در اثر اشتغال بكاراز ابتلاء به بيماريهاى روانى و ضعف اعصاب نيز تا حد زيادى محفوظخواهند ماند.امير المؤمنين عليه السلام فرمود:خدا مؤمنى را كه به حرفه و كارى مشغول و امين باشد،دوست دارد (6)
بهر حال خوب استبانوان نيز شغل و كارى داشته باشند و بهترينكار براى آنها كارى است كه در داخل منزل انجام ميگيرد،تا به خانهدارىو شوهردارى و بچهدارى نيز خوب برسند.
اما بعض بانوان ميل دارند يا احساس ضرورت مىكنند كه درخارج منزل بكارى مشغول باشند.بهترين و مناسبترين شغلها براىبانوان اشتغالات فرهنگى يا پرستارى است.مىتوانند در دبستان يادبيرستان يا كودكستان به تعليم و تربيت دختران كه هم شغل بسيارارزندهاى است و هم با آفرينش لطيف آنها سازگار است مشغول باشند.ياشغل پزشكى بيماريهاى زنان يا پرستارى را انتخاب نمايند.اين قبيلاشتغالات هم با طبع لطيف و مهربان بانوان تناسب دارد،هم در انجام آنهانيازى به خلطه و معاشرت با مردان بيگانه را ندارند يا كمتر پيدا ميكنند.
به بانوانى كه مىخواهند در خارج منزل به كارى اشتغال داشتهباشند توصيه ميشود به نكات زير توجه نمايند:
1-در انتخاب شغل با شوهرتان تفاهم كنيد و بدون اجازه او شغلنگيريد،كه اين امر آرامش و صفاى خانوادگى را بر هم ميزند و زندگى رابر شما و فرزندانتان تلخ ميگرداند.و اين حق شوهر است كه اجازه بدهد ياندهد.به شوهران اين قبيل خانمها توصيه ميشود كه اگر در شغل همسرشانمانعى نمىبينند لجبازى نكنند و اجازه بدهند به شغل مورد پسندش مشغولباشد،هم به مردم خدمت ميكند هم به اقتصاد خانواده.
2-در خارج منزل و در محل كار حجاب اسلامى را كاملا رعايت نماييد.ساده و بىآرايش به محل كار برويد از خلطه و معاشرت با مردانبيگانه حتى القوه اجتناب كنيد.اداره جاى كار و خدمت است نه جاىرقابت و خودنمائى.شخصيتبه لباس و زر و زيور نيستبلكه به متانت وسنگينى و كاردانى و انجام وظيفه است.آرامش و وقار و سنگينى يك زنمسلمان را حفظ كنيد.هم محترم باشيد هم احساسات و عواطف لطيفهمسرتان را جريحهدار نسازيد. لباسهاى زيبا و آرايش و زر و زيورتان رادر خانه و براى همسرتان بگذاريد.
3-در عين حال كه شما در خارج كار ميكنيد اما شوهر وفرزندانتان انتظار دارند از كار خانهدارى و شوهردارى و بچهدارى نيزغفلت نكنيد:با كمك و همكارى شوهرتان نظافت منزل و طبخ غذا وشستن ظروف و لباسها و ساير امور خانه را تنظيم كنيد و در مواقع مناسببا هم انجام دهيد.منزل شما بايد مانند منزل ساير مردم بلكه بهتر اداره شود.
كار كردن خارج منزل مجوز اين نيست كه بكارهاى منزل نرسيد و شوهر وفرزندانتان را ناراحتسازيد.كار خارج منزل مقدمه،و منزل آسايشگاهشما است.از تنظيم آسايشگاه غفلت نكنيد.
به شوهران چنين بانوانى نيز توصيه ميشود كه در امر خانهدارى وبچهدارى حتما با همسرشان تعاون و همكارى نمايند.از او انتظار نداشتهباشند كه هم به شغلش ادامه بدهد و هم كارهاى منزل را به تنهائى انجامدهد.چنين انتظارى نه مقتضاى شرع است نه مطابق انصاف و وجدان،نهرسم صفا و محبت و آئين همسردارى.
انصاف اقتضا دارد كه كارهاى منزلرا در بين خودشان تقسيم نمايند و هر يك از آنها با تناسب حال و وقت،كارهائى را بپذيرد و انجام دهد. 4-اگر بچهدار است،يا او را به كودكستانى بسپارد يا نزد شخصامين و دلسوز و مهربانى بگذارد و به محل كار برود.مبادا او را تنها دراتاق بگذارد و برود كه كار بسيار ناروا و خطرناكى است.علاوه برخطرات احتمالى،موجب ترس و عقده و بيماريهاى روانى خواهد شد.
5-اگر احساس ضرورت ميكنيد كه به شغل ديگرى غير ازمشاغل مذكور مشغول باشيد، حتما با همسرتان تفاهم نمائيد و با اجازه وصلاحديد او كار بگيريد.و اگر موافقت نكرد از آن شغل منصرف شويد.ودر صورت موافقتسعى كنيد شغلى را انتخاب كنيد كه كمتر با مردانبيگانه در تماس و ارتباط باشيد كه نه بصلاح خودتان ميباشد نه بصلاحجامعه.و بهر حال حجاب اسلامى و ساده و بىآرايش بيرون رفتن را حتمارعايت كنيد.
بچهدارى
يكى از وظائف سنگين و حساس بانوان بچهدارى است.بچهدارىكار آسانى نيستبلكه شغل بسيار پر مسئوليتى است.مقدسترين وارزندهترين شغلى است كه دستگاه آفرينش بر عهده بانوان گذاشته است.
در اينجا بايد چند مطلب به طور اختصار مورد بررسى قرار گيرد:
1-ثمره ازدواج
گر چه كمتر اتفاق ميافتد كه زن و مرد به منظور بچهدار شدن تن بهازدواج بدهند،معمولا عوامل ديگرى و از جمله تمايلات جنسى محركآنان ميباشد.ليكن طولى نميكشد كه هدف طبيعى آفرينش روشن شدهعشق به فرزند ظاهر ميگردد.وجود فرزند ميوه درخت زناشويى و يكآرزوى طبيعى است.ازدواج بىفرزند مانند درختبىبار است.
وجودفرزند پيوند زناشويى را استوار ميسازد،مرد و زن را به خانه و زندگىعلاقهمند ميگرداند محيط خانه را با صفا و طراوت ميكند.مرد را به تلاش وكوشش بيشتر وادار و زن را به خانه و كاشانه دلگرم ميسازد.
ازدواج در آغاز كار بر پايههاى لرزان و ناپايدار هوسرانى وتمتعات جسمانى و معاشقههاى زودگذر و عشقهاى دروغين بنا ميشود بدينجهت همواره در معرض انحلال و جدايى است، نيرومندترين عاملى كه ميتواند پايدارى آنرا تضمين كند همان بچهدار شدن است.
جوانى وهوسرانى بزودى ميگذرد،تمايلات جنسى فروكش ميكند،عشقهاى ظاهربه سردى ميگرايد. تنها يادگارى كه از آن دوران باقى ميماند و اسبابآرامش و دلگرمى مرد و زن را فراهم ميسازد وجود فرزند است.بدينجهت امام سجاد عليه السلام فرمود:سعادت انسان در اينست كه فرزندانصالحى داشته باشد كه به آنان استعانت جويد. (7)
پيغمبر اسلام (ص) فرمود:فرزند صالح گياه خوشبويى است ازگياهان بهشت. (8)
رسول خدا فرمود:بر تعداد فرزندانتان بيفزاييد زيرا من در قيامتبه زيادى شما بر ساير ملل افتخار خواهم كرد. (9)
چقدر نادانند افراديكه با بهانههاى بيجا از بچهدار شدن خوددارىمينمايند و بدينوسيله با ناموس آفرينش انسان مبارزه ميكنند؟!
2-تربيت فرزند
مهمترين و حساسترين وظيفه بانوان پرورش و تربيت فرزنداست.در اين باره پدر و مادر هر دو مسئوليت دارند ليكن ثقل اين كارمعمولا بر دوش مادران ميباشد.
زيرا آنها هستند كه ميتوانند مرتبا از كودكان خويش مراقبت وحفاظت نمايند.اگر مادران به وظيفه سنگين و مقدس مادرى آشنا باشند و با برنامه صحيح نونهالان اجتماع را پرورش دهند ميتوانند اوضاع عمومىيك اجتماع بلكه جهان را به طور كلى دگرگون سازند.بنابراين ترقى وتنزل،پيشرفت و عقبماندگى اجتماع در دستبانوان و به اختيار آنهاست.
بدين جهت پيغمبر اسلام (ص) فرمود:بهشت در زير پاى مادران است. (10)
اطفالى كه هم اكنون در محيط كوچك خانه پرورش مىيابند مردانو زنان آينده اجتماع خواهند بود.هر درسى را كه در محيط خانه و در دامنپدر و مادر فرا گيرند در اجتماع فردا به مرحله عمل خواهند رسانيد.اگرخانوادهها اصلاح گردند اجتماع نيز حتما اصلاح خواهد شد. چوناجتماع به غير از همين خانوادهها چيزى نيست.
اگر كودكان امروز، تندخو، ستيزهگر، متجاوز، چاپلوس، دروغگو، بداخلاق، كوتاه فكر،بىاراده،تو سرى خور،زور شنو،ترسو،خجول، نادان،خودخواه،پول پرست،لاابالى پرورش يابند جامعه بزرگ فردا نيز به همين صفات واخلاق زشت گرفتار خواهد شد.اگر امروز تو سرى خور شما بودند فرداتو سرى خور ستمگران خواهند شد.اگر امروز با تملق و چاپلوسى از شماچيزى گرفتند فردا هم در مقابل زورگويان چاپلوسى خواهند كرد.
و بالعكس اگر كودكان امروز درستكار،شجاع،بلند همت،خوش اخلاق،خيرخواه،بردبار،دلدار، با ايمان،زور نشنو،غير متجاوز،عدالتخواه،بزرگ نفس،حقگو،امانتدار،دانا،روشنفكر،راستگو، صريح اللهجه تربيتشوند فردا هم همين صفات عالى را به صورتكاملترى ظاهر خواهند ساخت.
بنابراين،پدران و مادران و بالاخص مادران در قبال فرزندان خويش و اجتماع بزرگترين و سنگينترين مسؤوليت را خواهند داشت.
اگر مطابق نقشه صحيح و برنامه دقيق تربيتى در تربيت كودكان خويشاقدام نمايند بزرگترين خدمت را نسبتبه اجتماع آينده خواهند نمود.واگر در انجام اين وظيفه بزرگ سهلانگارى كنند در قيامت مسؤول خواهندبود. بدين جهت امام سجاد عليه السلام فرمود: حق فرزندت اينست كهبدانى كه او از تو ميباشد.بد باشد يا خوب با تو نسبت دارد.در قبالپرورش و تاديب او و راهنمايىاش به سوى خدا و كمك كردنش بهفرمانبردارى مسؤوليت دارى.رفتارت با او رفتار كسى باشد كه يقين دارددر مقابل احسان كردن به او پاداش نيك خواهد داشت و در مقابلبد رفتارى كيفر بد خواهد ديد. (11)
در اينجا بايد يادآور شويم كه چنان نيست كه هر بانويى از شغلمادرى و تربيت صحيح آگاه باشد بلكه رموز آنرا بايد ياد گرفت.ليكن دراين اوراق كوتاه نميتوان وارد فن تربيتشد و مباحث دقيق آنرا موردتجزيه و تحليل قرار داد.آن خود بحث دقيق و دامنهداريست كه به كتابجداگانهاى نيازمند است (12) .خوشبختانه كتابهايى در اين باره تاليف شده دراختيار خوانندگان قرار دارد.مادران علاقهمند ميتوانند آنها را تهيه ومطالعه نمايند و از تجربيات خودشان نيز استفاده كنند.
اگر بانوى با هوش وعلاقهمندى باشد ميتواند علاوه بر تربيت كردن فرزندان،خدمات علمىارزندهاى هم انجام دهد.با بكار بستن دستورهاى تربيتى و ملاحظه آثار ونتائج آنها بزودى در فن تربيت تخصص پيدا خواهد كرد.در آنصورت ميتواند به وسيله اطلاعات جالبى كه در اين باره بدست آورده در راه اصلاحو تكميل كتابهاى تربيتى خدمات علمى و ارزندهاى انجام دهد.
ليكن يادآورى يك نكته ضرورت دارد.بسيارى از مردم از معناىصحيح تربيت غافل بوده بين تعليم و تربيت فرق نميگذارند.تربيت را نيزيك نوع تعليم مىپندارند.خيال ميكنند با ياد دادن يك سلسله مفاهيم ومطالب سودمند دينى يا تربيتى و به وسيله پند و اندرزهاى حكما و شعراء ونقل سرگذشت مردان نيك ميتوان كودك را كاملا تحت تاثير قرار داد ومطابق دلخواه تربيتش نمود. مثلا گمان ميكنند اگر آيات و روايات مربوطبه مذمت دروغگويى را به اطفال ياد دادند و وادارشان كردند.
چندين حديث و داستان درباره فضيلت راستگويى از بر كنند،و حتى در حضور مردمبخوانند و جايزه بگيرند،راستگو تربيتخواهند شد.در صورتيكه در موردتربيتبه اين مقدار نميتوان اكتفا نمود.البته از بر كردن آيه و حديث وداستانهاى آموزنده بىاثر نيست.
ليكن آثارى را كه از تربيت انتظار داريمنبايد از اين قبيل برنامههاى صورى انتظار داشته باشيم.اگر در صدد تربيتصحيح و كامل باشيم بايد كودك را در شرائط و اوضاع خاصى قرار دهيمو محيط صالح و مناسبى برايش بوجود آوريم كه طبعا راستگو و صالح ودرستكار پرورش يابد.
محيط نشو و نما و پرورش كودك اگر محيطراستى،درستى،امانتدارى،ايمان، پاكيزگى، انضباط، شجاعت، خيرخواهى، مهر، وفا، صميميت، عدالت، كار و كوشش،عفت، آزادى،بلند همتى،غيرت،فداكارى باشد،كودك نيز با همين صفات خو گرفتهتربيت ميشود.و همچنين اگر در محيط خيانت،نادرستى،دروغ،حيله بازى، چاپلوسى، كثافت،تعدى و تجاوز، عدم رعايتحقوق،عدم آزادى،بغض و كينه توزى،ستيزهگرى،لجبازى،كوتاه فكرى،نفاق ودو رويى پرورش يافتخواه ناخواه بدين صفات زشتخو گرفته فاسد و بد عمل تربيتخواهد شد.
و در اينصورت پند و اندرزهاى دينى و ادبىگر چه آنها را از بر بخواند اصلاحش نخواهد كرد. صدها آيه و روايت وشعر و داستان به مقدار يك عمل آموزنده تاثير نخواهد كرد-دو صد گفتهچون نيم كردار نيست پدر و مادر دروغگو نميتوانند بوسيله آيه و حديثكودك را راستگو تربيت نمايند.پدر و مادر كثيف و بىانضباط با عملخودشان بچه را كثيف و بىانضباط بار ميآورند.كودك بيش از آنمقداركه به سخنان شما توجه دارد در اعمال و رفتارتان دقت ميكند.
بنابراين پدر و مادرانيكه در صدد اصلاح و تربيت فرزندان خويشهستند بايد قبلا محيط خانوادگى و روابط خودشان و اخلاق و رفتارشانرا اصلاح كنند تا فرزندانشان خواه ناخواه صالح و شايسته تربيتشوند.
تغذيه و بهداشت
يكى از كارهاى حساس بانوان تغذيه اطفال است.سلامت وبيمارى،زشتى و زيبايى،حتى خوش اخلاقى و بد اخلاقى،زيركى و كودنىكودكان مربوط به چگونگى تغذيه آنها است. احتياجات غذائى آنان بابزرگسالان يكسان نخواهد بود و در سنين مختلف نيز تغيير پيدا مىكند.
يك بانوى بچهدار بايد همه اين جهات را رعايت كند.
بهترين و كاملترين غذاها شير است.تمام موادى كه براى تغذيه ورشد بدن ضرورت دارد در شير هست.به همين جهتشير مادر براى نوزاداز هر غذائى سالمتر و بهتر مىباشد.
زيرا مواد موجود در شير مادر با دستگاه گوارش طفل مناسب بودهبراحتى هضم مىشود.به علاوه،تقلب بردار نيست.نيازى هم به جوشاندنندارد تا بعض مواد غذايى آن در اثر جوشاندن از بين برود.
بدين جهتحضرت على عليه السلام فرمود:براى طفل هيچ غذايىبهتر و با بركتتر از شير مادر وجود ندارد (13) .
دكتر عبد الحسين طبا رئيس منطقه مديترانه شرقى بهداشت جهانىدر پيام خود مىگويد: عامل مهمى كه كودك را مستعد بيمارى مىكند محروم كردن وى از شير مادر يعنى يگانه بيمه زندگى اوست (14) .
ليكن مادران بچه شير ده بايد بدين موضوع توجه داشته باشند كهمواد مختلف غذايى اطفال به وسيله شير خوردن در اختيار آنها گذاردهمىشود.
مواد موجود در شير هم بايد به وسيله غذاى مادر تامين شود.يعنىچگونگى شير مادر به نوع و مقدار خوراك او بستگى دارد.به هر نسبت كهغذاى مادر متنوع و كامل باشد به همان نسبتشيرش نيز كامل و غنىخواهد بود.بنابراين،بر مادران شير ده لازم است كه در آن ايام از غذاىخودشان كاملا مراقبت نمايند.بايد غذاى آنها از حيث غذائيتبه قدرىغنى باشد كه بتواند احتياجات غذايى خودشان و نوزادشان را تامين كند.
اگر اين جهت را مراعات نكنند ممكن استسلامتخودشان و طفلشان درمعرض خطر قرار گيرد.بر پدر نيز لازم است كه برنامه غذايى همسر بچهشيردهاش را طورى مرتب سازد كه از جهت غذائيتبسيار غنى و كاملباشد و بدين وسيله سلامت او و فرزندش را تامين نمايد.و اگر در اين بارهكوتاهى نمود جريمهاش را به دكتر و دارو خواهد پرداخت.در اين بارهمىتوان از پزشك دستور گرفتيا از كتابهاى غذاشناسى استفاده نمود.
ولى به طور كلى غذاى مادر بايد متنوع و گوناگون باشد،بايد از انواعخوراكيها ميل كند.بايد انواع سبزيها،ميوهها،حبوبات،گوشت،تخم مرغ،لبنيات در برنامه غذايى او گنجانده شود،و از همه اينها گاه گاه استفادهكند.به هر حال،شير مادر بدون ترديد آثار نيك يا بدى در نوزاد خواهدگذاشت كه نمىتوان آنها را ناديده گرفت.بدين جهت على عليه السلام فرمود:زنان احمق را براى شير دادن انتخاب نكنيد زيرا شير طبيعت نوزادرا دگرگون خواهد ساخت (15) .
حضرت باقر عليه السلام فرمود:زنان زيبا را براى شير دادنانتخاب كنيد زيرا شير اثر دارد و صفات زن شيرده را به طفل شيرخوارسرايت مىدهد (16) .
نوزاد را منظم و در ساعتهاى معين شير بدهيد،تا با نظم و ترتيبعادت كند و بردبار و صبور بار بيايد،و معده و دستگاه گوارشش سالمبماند.اگر نظم و ترتيب را رعايت نكرديد و هر وقت گريه كرد پستان دردهانش گذاشتيد با همين وضع عادت مىكند.
گاه و بيگاه گريه را سر مىدهد و اسباب مزاحمتشما را فراهممىسازد.در بزرگى نيز همين بىنظمى را از دست نخواهد داد.حريت وآزادى را از دست مىدهد.در مشكلات زندگى صبر و حوصله ندارد و بااندك چيزى يا ستيزهگرى را آغاز مىكند يا به گريه و زارى متوسلمىشود. خيال نكنيد كه رعايت نظم و ترتيب درباره نوزاد دشوار است.اگرچند روزى صبر و حوصله به خرج بدهيد بزودى با برنامه دلخواه شماعادت خواهد كرد.
كارشناسان تغذيه اطفال اظهار مىدارند كه هر سه يا چهار ساعتيك بار بايد نوزاد را از شير سير كرد.در موقع شير دادن طفل را در دامنبگذاريد.زيرا علاوه بر اينكه شير خوردن برايش آسان است، از شمااحساس محبت و مهربانى مىكند و همين احساس در شخصيت آيندهاش مؤثر خواهد بود.هنگامى كه در رختخواب خوابيدهايد نوزاد را پهلوىخودتان نگذاريد و شير بدهيد.زيرا ممكن است در همان حاليكه پستانتاندر دهان اوستخوابتان ببرد و بدين وسيله آن طفل بيگناه كه نمىتواند ازخويش دفاع كند خفه شود.اين امر را خيلى بعيد مشماريد زيرا از اين قبيلحوادث بسيار اتفاق افتاده است.
اگر پستان شما شير ندارد مىتوانيد از شير گاو استفاده نماييد.ولىچون شير گاو غليظتر از شير زن مىباشد و قند كمترى دارد قدرى آب وقدرى شكر به آن اضافه كنيد.يا از شيرهاى پاستوريزه استفاده كنيد يا اينكه شير را در حدود بيست دقيقه بجوشانيد تا اگر داراى ميكروب استكشته شود.شير داغ يا سرد به بچه ندهيد مواظب باشيد حرارتش به اندازهحرارت شير مادر باشد.
بعد از هر دفعه كه او را شير ميدهيد شيشه وسر شيشه را كاملا بشوييد،مخصوصا در تابستان،زيرا ممكن است آلوده ومتعفن گردد و به سلامتشيرخوار آسيب رساند.مواظب باشيد شير فاسد ومانده به او ندهيد.براى شير دادن بهتر است از شيشههاى درجهدار استفادهكنيد تا مقدار خوراكش منظم گردد.
اگر مىخواهيد از شير خشك استفاده كنيد حتما با پزشك اطفالمشورت نماييد زيرا شير خشك انواع مختلفى دارد بايد پزشك تعيين كندچه نوعى از آنها با دستگاه گوارش طفل شما تناسب دارد به هر حال دقتكنيد تازه باشد.
مىتوانيد گاهى هم آب ميوه به كودك بدهيد.از پنجشش ماهگىكم كم به غذا خوردن عادتش بدهيد مىتوانيد از سوپ رقيق استفاده كنيد.
مىتوانيد بيسكويتيا نان قندى تازه را در آب حل كرده به او بخورانيد. ماستشيرين و پنير تازه نيز مفيد است.از نه ماه به بعد از غذاهاىخوراكى خودتان قدرى به او بدهيد.نوزاد هم مانند شما احتياج به آب پيدامىكند اگر احساس كرديد تشنه است آبش بدهيد.گريه و بيتابى اطفالگاهى در اثر تشنگى مىباشد.غذاهاى رقيق و متنوع به او بدهيد مخصوصاميوهجات و سبزيهاى پخته و سوپ استخوان براى اطفال مفيد است.اما تامىتوانيد دستگاه گوارش جديد و بىعيب آنها را به وسيله چاى مسمومنسازيد.
بهداشت و نظافت كودك را كاملا رعايت كنيد.رختخواب ولباسهايش هميشه تميز باشد. كهنههايش را زود بزود عوض كنيد.
دستهايش را با آب و صابون بشوييد،از حمام دادن و شستشوى او غفلتنكنيد.زيرا كودك در مقابل ميكروبها چندان استقامتى ندارد،اگربهداشت را رعايت نكنيد ممكن استبيمار يا تلف شود.
از بيمارىهائى كه واكسن دارند مانند:آبله، سرخك، سياه سرفه، آبله مرغان، مخملك، فلج اطفال، به وسيله واكسن قبلا از آنها جلوگيرىكنيد.علاج واقعه را قبل از وقوع بايد كرد.
خوشبختانه واكسن اين قبيل بيماريها در بهداريها مجانا در اختيارشما گذاشته مىشود.
اگر قوانين نظافت و بهداشت را كاملا رعايت كنيد مىتوانيدفرزندانى سالم و شاداب و نيرومند پرورش دهيد و از خويشتن به يادگاربگذاريد.
پىنوشتها :
1-كافى-جلد 5 ص 84
2-كافى-جلد 5 ص 84
3-كافى-جلد 5 ص 86-بانوى نمونه اسلام ص 74
4-بحار الانوار جلد 103 ص 247
5-بحار الانوار جلد 5 ص 251
6-كافى جلد 5 ص 113
7-وسائل ج 15 ص 96.
8-وسائل ج 15 ص 97.
9-وسائل ج 15 ص 96.
10-مجمع الزوائد ج 8 ص 138.
11-بحار ج 74 ص 6.
12-به كتاب آئين تربيت از همين مؤلف مراجعه شود
13-وسائل ج 15 ص 175
14-اطلاعات 15 فروردين 1353
15-وسائل ج 15 ص 188
16-وسائل ج 15 ص 189