محيط به گونه ای بود كه تا حدی مساعد بود . ولی برای امام صادق هر دو
جهت حاصل شد ، هم عمر حضرت طولانی شد ( در حدود هفتاد سال ) و هم محيط و
زمان مساعد بود . حال آيا اين امر چقدر ثابت می‏كند تفاوت زمان امام‏
صادق را با زمان سيدالشهداء ؟ يعنی چه زمينه‏هايی برای امام صادق فراهم‏
بود كه برای سيد الشهداء فراهم نبود ؟ سيدالشهداء يا بايد تا آخر عمر در
خانه بنشيند آب و نانی بخورد و برای خدا عبادت كند و در واقع زندانی‏
باشد ، و يا كشته شود ، ولی برای امام صادق اين جور نبود كه يا بايد كشته‏
شود و يا در حال انزوا باشد ، بلكه اينطور بود كه يا بايد كشته شود و يا
از شرايط مساعد محيط حداكثر بهره‏برداری را بكند . ما اين مطلب را كه‏
ائمه بعد آمدند و ارزش قيام امام حسين را ثابت و روشن كردند درك‏
نمی‏كنيم . اگر امام صادق نبود امام حسين نبود همچنانكه اگر امام حسين‏
نبود امام صادق نبود ، يعنی اگر امام صادق نبود ارزش نهضت امام حسين هم‏
روشن و ثابت نمی‏شد . در عين حال امام صادق متعرض امر حكومت و خلافت‏
نشد ولی همه می‏دانند كه امام صادق با خلفا كنار هم نيامد ، مبارزه مخفی‏
می‏كرد ، نوعی جنگ سرد در ميان بود ، معايب و مثالب و مظالم خلفا ، همه‏
به وسيله امام صادق در دنيا پخش شد ، و لهذا منصور تعبير عجيبی درباره‏
ايشان دارد ( 1 ) . می‏گويد : هذا الشجی معترض فی الحلق . . . جعفر بن‏
محمد

پاورقی :
. 1 منصور با امام صادق به يك وضع عجيبی رفتار می‏كرد و ريشه‏اش هم خود
امام صادق بود . گاهی بر حضرت سخت می‏گرفت و گاهی آسان . البته ظاهرا
هيچوقت حضرت را زندان نبرده باشد ولی خيلی اوقات ، ايشان را تحت نظر
قرار می‏داد و يك دفعه ظاهرا دو سال حضرت را در كوفه تحت نظر قرار داد
، يعنی منزلی را به امام اختصاص >