نظر احمد امين

از معاصرين خودمان احمد امين مصری صاحب كتاب " فجر الاسلام " و "
ضحی الاسلام " و " ظهرالاسلام " و " يوم الاسلام " كه از كتابهای فوق‏
العاده مهم اجتماعی قرن اخير است ، به اين بيماری ضد تشيع گرفتار است و
گويا اطلاعاتی در زمينه تشيع نداشته است ، با شيعه خيلی دشمن است و در
عين حال نسبت به امام صادق يك احترامی قائل است كه من كه همه كتابهای‏
او را خوانده‏ام [ می‏دانم ] هرگز چنين احترامی برای امامهای اهل تسنن قائل‏
نيست . كلماتی در حكمت از امام نقل می‏كند كه فوق العاده است و من‏
نديده‏ام كه يك عالم شيعی اين كلمات را نقل كرده باشد .

اعتراف جاحظ

به نظر من اعتراف " جاحظ " از همه اينها بالاتر است . جاحظ يك ملای‏
واقعا ملا در اواخر قرن دوم و اوايل قرن سوم است . او يك اديب فوق‏
العاده اديبی است ، و تنها اديب نيست ، تقريبا می‏شود گفت يك جامعه‏
شناس عصر خودش و يك مورخ هم هست . كتابی نوشته به نام " كتاب‏
الحيوان " كه حيوان شناسی است و امروز نيز مورد توجه علمای اروپايی‏
است و حتی چيزهايی در " كتاب الحيوان " جاحظ در شناختن حيوانات پيدا
كرده‏اند كه می‏گويند در دنيای آنروز - در دنيای يونان و غير يونان - سابقه‏
ندارد ، با اينكه در آن زمان هنوز علوم يونان وارد دنيای اسلام نشده بود .
برای اولين بار اين نظريات در " كتاب الحيوان " جاحظ پيدا شده .