هشام بن الحكم

شاگرد ديگر امام هشام بن الحكم است . هشام بن الحكم يك اعجوبه است و
بر تمام متكلمين زمان خودش برتری داشته و بر همه آنها پيروز بوده است .
( من اينها را به شهادت كتب اهل تسنن عرض می‏كنم ) . ابوالهذيل علاف‏
يك متكلم ايرانی فوق العاده قويی است . شبلی نعمان در " تاريخ علم كلام‏
" می‏نويسد احدی نمی‏توانست با ابوالهذيل مباحثه كند ، و او از تنها كسی‏
كه می‏ترسيد هشام بن الحكم بود . نظام كه او را از نوابغ روزگار شمرده‏اند
و نظرياتی داشته كه امروز با نظريات جديد منطبق است مثلا در باب رنگ و
بو معتقد است كه رنگ و بو از جسم مستقل است ، يعنی رنگ و بو آن طور
كه خيال می‏كردند عرضی است برای جسم ، عرضی برای جسم نيست ، مخصوصا در
باب بوی معتقد است كه بوی يك چيزی است كه در فضا پخش می‏شود - شاگرد
هشام بوده ( و نوشته‏اند كه اين رأی را از هشام بن الحكم گرفت ) و هشام‏
بن الحكم خودش شاگردی از شاگردان امام صادق است .
حال شما از مجموع اينها ببينيد چه زمينه‏ای از نظر فرهنگی برای امام‏
صادق فراهم بود و امام استفاده كرد ، زمينه‏ای كه نه قبلش برای هيچ امامی‏
فراهم بود و نه بعدش به آن اندازه فراهم شد . به مقدار كمی برای حضرت‏
رضا فراهم بود . برای حضرت موسی بن جعفر كه دوباره وضع خيلی بد شد و
مسئله زندان و غيره پيش آمد . ائمه ديگر نيز همه به همان جوانی جوانمرگ‏
می‏شدند ، مسموم می‏شدند و از دنيا می‏رفتند . نمی‏گذاشتند اينها زنده بمانند
و الا وضع