آن اينكه : اين مسئله روی تاريخ اسلام چه اثری گذاشته است ؟ وقتی كه ما
تاريخ اسلام را مطالعه می‏كنيم ، می‏بينيم گذشته از رواياتی كه در اين زمينه‏
از پيغمبر اكرم يا اميرالمؤمنين وارد شده است ، اساسا از همان نيمه دوم‏
قرن اول ، اخبار مربوط به مهدی موعود منشأ حوادثی در تاريخ اسلام شده است‏
. چون چنين نويدی و چنين گفته‏ای در كلمات پيغمبر اكرم بوده است احيانا
از آن ، سؤ استفاده‏هايی شده است ، و اين خود دليل بر اين است كه چنين‏
خبری در ميان مسلمين از زبان پيغمبرشان پخش و منتشر بوده است ، و اگر
نبود ، آن سؤ استفاده‏ها نمی‏شد .

بيان علی عليه السلام

قبل از اينكه اولين حادثه تاريخی در اين زمينه را عرض بكنم ، جمله‏هايی‏
از اميرالمؤمنين علی عليه السلام را - كه در نهج البلاغه است و من از
مرحوم آية الله العظمی بروجردی شنيدم كه اين جمله‏ها متواتر است يعنی‏
تنها در نهج البلاغه نيست و سندهای متواتر دارد - نقل می‏كنم .
اميرالمؤمنين در آن مصاحبه‏ای كه با كميل بن زياد نخعی كرده است [
مطالبی در اين باب بيان نموده است ] كه كميل می‏گويد شبی بود ، علی ( ع‏
) دست مرا گرفت ، ( ظاهرا در كوفه بوده است ) مرا با خودش برد به‏
صحرا ، « فلما اصحر تنفس الصعداء » ( 1 ) به صحرا كه رسيديم يك نفس‏
خيلی عميقی ، يك آهی از آن بن دل بر كشيد و

پاورقی :
. 1 نهج البلاغه ، حكمت . 147