علمائی كه جانشين انبياء غير مشرع هستند

اسلام وقتی كه می‏آيد ، قسمتی از وظايفی را كه انبياء سلف انجام می‏دادند
، در دوره امت ختميه به عهده علماء می‏گذارد . چه جور علماء ؟ يك چنين‏
علمائی . همان طور كه عرض كردم علم جانشين وحی می‏شود ، اما وحی آن‏
پيغمبرانی كه مشروع نبودند ، يعنی پيغمبرانی كه محيی و حافظ مواريث‏
شريعت قبل بودند . در اين دوره علماء از طريق علم ، كتاب ، درس و حفظ
مواريث ، حافظ شرايع می‏شوند ، اما يك علم خشك و خالی هم نيست بلكه‏
علمی كه مؤيد است از انوار معنوی . حتما بايد يك پشتوانه‏ای از آن نور
معنوی داشته باشند . مطلبی اينجا عرض بكنم .
در كلمات اميرالمؤمنين بود : « من اصدار كل وارد عليه و تصيير كل فرع‏
الی اصله » . فرمود كه واردات را صادر می‏كند و فروعی را كه بر او عرضه‏
می‏كنند بر اصول تطبيق می‏كند و جواب را از روی آن تطبيق به افراد می‏دهد .
معنی اجتهاد همين است . اجتهاد يعنی فروع را از اصول استنباط كردن .

دو نوع اجتهاد : قياسی و غير قياسی

ما دو نوع اجتهاد داريم . يكی اجتهادی است كه اصطلاحا به آن اجتهاد رأی‏
يا قياس می‏گويند ، همان چيزی كه مبتكر آن در فقه اسلامی ابوحنيفه بوده‏
است ، و همان چيزی كه ائمه اطهار با اين نوع اجتهاد كه اسمش رأی و
قياس هست مبارزه كرده‏اند ، و حقا و انصافا قطع نظر از اينكه حالا ما
شيعه هستيم اگر اختيار اسلام به دست رأی و قياس داده شود و اگر با
اجتهاد رأی و قياس مبارزه نشده بود كه در درجه اول ائمه ما