دوش اولی ايستاده قطعا افق بيشتری را خواهد ديد . و همين طور اگر سومی‏
بيايد و بردوش دومی سوار شود ، او باز افق بيشتری را خواهد ديد . پس‏
حساب اين نيست كه قد اولی بلندتر است يا دومی يا سومی ، حساب اين‏
است كه دومی از دوش اولی استفاده كرده است و سومی از دوش دومی و همين‏
طور . . .
علماء اينطور هستند ، محقق اولی كه در يك مسأله‏ای تحقيق می‏كند ، هر
چقدر هم كه با نبوغ باشد همان مرد بلندقد اولی است ، در حدودی افق را
می‏بيند ، دومی كه می‏آيد از فكر و معلومات اولی استفاده می‏كند و با يك‏
نيروی بيشتری وارد كار می‏شود ، پس در واقع روی شانه اولی ايستاده ، چون‏
از معلومات او استفاده كرده ، سومی از معلومات اولی و دومی ، و چهارمی‏
از معلومات سومی و دومی و اولی ، و به همين ترتيب . در مسأله فهم و
كشف حقايق قرآنی هم مطلب از همين قبيل است . اين در زمينه قرآن .

استعداد پايان ناپذير سنت

در زمينه سنت چطور ؟ آيا يك همچو پيش بينی در صدر اسلام وجود داشته‏
يا خير ؟ بلی همچو پيش بينی‏ها شده و به عقيده من خود همين پيش بينی‏ها
نمونه‏های بزرگی از اعجاز و روشن بينی اسلامی است .
در اخبار و احاديثی كه شيعه و سنی روايت كرده‏اند ما به مضامينی برخورد
می‏كنيم كه پيغمبر اكرم مخصوصا تأكيد می‏كند و می‏فرمايد : جمله‏ها و مضامينی‏
كه از من می‏شنويد ضبط كنيد و برای بعدی‏ها نقل بكنيد ، بسا كه شما كه نقل‏
می‏كنيد به اندازه آنها نفهميد و آنها از شما بهتر بفهمند . اين جمله را
يادم هست در كتب شيعه ، در كافی و