عرض بكنم كه شايد مثال نوی است : جمله‏ای دارد پيغمبر اكرم كه اين جمله‏
را همه شنيده‏اند : « طلب العلم فريضة علی كل مسلم » و در برخی از نقلها
« علی كل مسلم و مسلمة » ، هر دو يكی است . خيلی عجيب است كه بعضی‏ها
می‏گويند اگر مسلمه داشته باشد شامل زنها می‏شود و اگر نداشته باشد نمی‏شود
. در اين جور مسائل كه ديگر زن و مرد فرق نمی‏كند . مثل اينست كه بگوئيم‏
آيه « [ ( هل يستوی الذين يعلمون و الذين لا يعلمون ) ] »( 1 ) چون الذين‏
دارد و الذين مخصوص به مرد است و نگفته است اللاتی يعلمن [ شامل زنها
نمی‏شود ] . اين ضمير مؤنث است كه اختصاص به زن دارد و الا ضمير مذكر
اغلب در مورد اعم به كار می‏رود مگر اينكه قرينه‏ای برای مذكر داشته باشد
. يا آيه : « ان اكرمكم عند الله اتقيكم »( 2 ) . ضمير مذكر است ، پس‏
بگوئيم كه ملاك فضيلت در مردها تقوا است و در زنها نيست ؟ خير ،
اختصاص به مرد يا زن ندارد . و همچنين آيه كريمه : « ام نجعل الذين‏
آمنوا و عملوا الصالحات كالمفسدين فی الارض ام نجعل المتقين كالفجار
( 3 ) . همه ضميرها مذكر است . اينها واضح است و به اين صحبتها احتياج‏
ندارد .

بيان خوب غزالی درباره وجوب علم

به هر حال پيغمبر فرمود : « طلب العلم فريضه علی كل مسلم . » طلب علم‏
بر هر مسلمانی واجب است . مسأله‏ای در ميان علماء طرح شده است كه تا
آنجا كه من ديده‏ام از همه مبسوط تر غزالی در [ ( احياء العلوم ) ] نقل‏
كرده و مرحوم فيض هم در [ ( محجة البيضاء ) ] از او نقل می‏كند ، راجع به‏
اينكه

پاورقی :
. 1 سوره زمر ، آيه . 9
. 2 سوره حجرات ، آيه . 13
. 3 سوره ص ، آيه . 28