كرده و چنين گفته است . آقای شيخ محمد تقی قمی می‏گفت وقتی كه می‏خواستند
تذكره را چاپ كنند ، از علمای هر مذهبی از مذاهب اهل تسنن متخصصی‏
آوردند . اينها اعجاب داشتند كه اين مرد بر اقوال ما از خود ما بيشتر
احاطه دارد . يك چنين آدم فوق العاده‏ای بوده است .
علامه كتاب تجريد را شرح كرده . قسمت منطقش به نام " الجوهر النضيد
" معروف است كه از بهترين كتابهای منطق است و قسمت كلامش به نام "
كشف المراد " كه امروز به آن شرح تجريد می‏گويند . شرح علامه ، هم بر
منطق و هم بر كلامش خيلی مختصر است . بعد از علامه مكرر اين كتاب را شرح‏
و حاشيه كرده‏اند . يكی آن را رد كرده ، ديگری تأييد كرده و شايد در دنيای‏
اسلام هيچ كتابی به اندازه " تجريد " مورد بحث قرار نگرفته است يعنی‏
هيچ متنی نداريم كه به اندازه اين كتاب برايش شرح و حاشيه نوشته باشند
و مرتب آنرا رد و يا تأييد كرده باشند . علت اين امر اينست كه خواجه‏
وقتی خواسته مطالب و مسائل را بر مذاق شيعه بيان كند خيلی خلاصه و متن‏
گويی كرده ، تقريبا عجالتا گذشته ، يك اشاره‏ای به مطالب كرده و گذشته‏
است . در قسمتهای آخر كتاب تجريد بحثی برای امامت باز شده است . از
اين بحث ، چون مورد قبول همه علمای شيعه هست ، می‏توانيد بفهميد كه منطق‏
علمای شيعه در اين زمينه چگونه منطقی است .
كتابی كه اكنون در دست دارم ، شرح ملا علی قوشچی است بر تجريد . ملا
علی قوشچی است بر تجريد . ملا علی قوشچی از اكابر علمای اهل تسنن است .
قهرا او كه نظر مخالف دارد ، نظريات اهل تسنن را منعكس می‏كند و غالبا
نظر خواجه نصير الدين را رد می‏كند . بنا براين در اين كتاب ، هم نظر