بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در ديدار جمعى از
استادان دانشگاه هاى سراسر كشور
08 /08 /1382
بسم اللّه الرّحمن الرّحيم
از بياناتى كه برادران عزيز و خواهر محترممان
فرمودند، خيلى متشكرم . بى شك آن چه از طرف استادان محترم در اين جلسه مطرح مى
شود، در روند آينده ى كار علم و تحقيق در كشور تاءثير خواهد گذاشت ؛ در اين هيچ
شكى نداشته باشيد.
آنچه كه دوستان در سال گذشته در اين جا بيان كردند، جمعى موظف شدند و پس از
پيگيرى و ملاقات با بعضى از پيشنهاد دهندگان ، راههاى عملى و اجرايى شدن برخى
از پيشنهادها را بررسى كردند. در اين جلسه هم آنچه كه آقايان فرموديد، پيگيرى
خواهد شد. البته من نسبت به برخى از نقطه نظرات و بيانات دوستان نظراتى دارم كه
چون وقت كم است ، به آنها نمى پردازم و فقط دو سه نكته را عرض مى كنم :
اول اين كه بايد نگاه ما به مسائل آموزش عالى و تحقيقات كشور در همه ى رشته ها،
نگاه خوشبينانه باشد، نه نگاه بدبينانه و همراه با تاءسف و تاءثر؛ البته نه به
خاطر اين كه ما نبايد آرزوى پيشرفت و سرعت عمل در اين زمينه داشته باشيم بديهى
است كه ما هر مقدار كه در زمينه ى آموزش عالى و تحقيق و گرم كردن فضاى علم و
پژوهش در كشور پيش برويم ، كم است و هنوز راه طولانى يى در پيش داريم بلكه به
خاطر اين كه ما بايد به آنچه كه در طول سالهاى بعد از انقلاب و بخصوص آنچه كه
در سالهاى اخير پيش آمده ، نگاه كنيم و بدانيم كه ما شتاب خوبى پيدا كرده ايم و
دانشگاه هاى ما در اين زمينه پيشرفت خوبى كرده اند. آن طور كه بنده استفسار
كردم و مسؤ ولان مورد وثوق خودِ آقاى رئيس جمهور و بعضى ديگر از مسؤ ولان به من
گزارش دادند، بودجه ى تحقيقاتى در همين چند سال اخير خيلى بالا رفته و آن طور
كه دانشگاهيان مورد اعتماد از گوشه و كنار دانشگاه هاى كشور اطلاع مى دهند،
بحمداللّه عملا ميدان و كار تحقيقاتى و ميل به پژوهش در دانشگاه ها زياد شده و
جايگاه خوبى پيدا كرده است . اين ، نشان دهنده ى سير ماست . شايد اگر در مقام
توقع و انتظار باشد، من انتظارم از شماها كمتر نيست ؛ من خيلى توقعم براى
پيشرفت اين طور چيزها زياد است و اگر اين توقع نباشد، پيش نمى رويم . نمى خواهم
نصيحت كنم كه بيش از اين توقع و انتظار نداشته باشيد؛ چرا، داشته باشيد و
دنبالش حتما حركت كنيد، بلكه مى خواهم بگويم نگاه ، نبايد نگاه بدبينانه و
همراه با تاءسف باشد؛ نگاه ، بايد خوشبينانه باشد و با همين نگاه ما وارد ميدان
شديم و به فضل پروردگار جلو هم رفتيم و باز هم جلوتر از اين خواهيم رفت و ان
شاءاللّه تحقيقات در زمينه هاى مختلف رشد شايسته ى خودش را پيدا خواهد كرد؛
واقعيت اين را به ما مى گويد.
نكته ى دوم اين است كه بنده همان طور كه بعضى از دوستان اشاره كردند چند سالى
است كه مساءله ى نهضت نرم افزارى را در محيط علمى كشور مطرح كرده ام . اين ،
يعنى چه ؟ يعنى ما نبايد به فراگيرى قانع باشيم ؛ بايد هدفِ تحقيق و آموزش ما
توليد علم باشد؛ يعنى رسيدن به آن جايى كه نوآورى هاى علمى در فضاى موجود بشرى
، از آن جا شروع مى شود. ما از لحاظ استعداد نسبت به كسانى كه دانش را در دنيا
توليد كردند؛ گسترش دادند؛ پيش بردند؛ بر اساس دانش ، فن آورى هاى پيچيده را به
وجود آوردند، كمبود نداريم . البته توليد علم به معناى اين نيست كه ما ترجمه و
فراگيرى را نفى كنيم ؛ نه ، آن هم لازم است ، بلكه من مى گويم در ترجمه و
فراگيرى نبايد توقف كرد.
بر اثر شرايط سياسى ، اجتماعى ، فرهنگى و مساءله ى استعمار كه نقش استعمار در
مطلبى كه مورد نظر من است ، بسيار زياد است بخشى از دنيا زودتر از يك بخش ديگر
و به كمك وسيله ى شتابنده يى به سمت قله هاى علمى حركت كرد. اين بخش از اين
وسيله ى شتابنده استفاده كرد و به جلو رفت و اين وسيله را روزبه روز شتابنده تر
و تواناتر كرد و با بالا بردن كاربرى آن ، به دستاوردهاى علم رسيد. در حالى كه
ما با همه ى پيشرفت علمى ، محاط به جهالت هاى فراوانيم ، آن بخش از دنيا پيشرفت
هاى علمى شگفت آورى پيدا كرد و بعد هم سياست كلى شان اين شد كه علم را در
اختيار خودشان بگيرند و اجازه ندهند كه كشورهايى كه عقب مانده اند، به آنها
برسند و يا از آنها جلو بزنند؛ حتما شما از محدوديت هايى كه براى برخى از
فناورى هاى پيشرفته وجود دارد كه مطلقا نبايستى به هيچ نقطه يى از نقاط دنيا
درز پيدا كند، مطالب زيادى شنيده ايد.
استعمار هم در پيشرفت علمى يك بخش از دنيا نقش داشت و هم توانايى اش بر استعمار،
ناشى از ميزان پيشرفت علمى اش بود، كه از آن پيشرفت ، استفاده ى سياسى كرد؛
مانند انگليس كه از كشتى بخار براى استعمار هند استفاده كرد و استعمار هند كمك
كرد كه كشتى بخار به كشتى هاى پيشرفته ترى تبديل شود و تسلط بر هند و نقاط ديگر
را نيز بيشتر كند. به اين ترتيب ، علمى كه محدود و محصور به خودشان بود، در
خدمت استعمار قرار گرفت و استعمار در خدمت علم .
ما بايد از محاصره ى موجود كه كشورهاى جهان سوم در آن قرار گرفته اند، خودمان
را خارج كنيم . اين فقط وظيفه ى ما نيست ، بلكه وظيفه ى همه ى ملت هاى دنياست
كه در دوره يى از كاروان علم عقب ماندند. من اعتقاد راسخم كه اين اعتقاد با نظر
خبرگان و كارشناسان فن تاءييد شده است اين است كه ما مى توانيم اين كار را
بكنيم . اين مُهر ((نمى توانيم )) و ((نمى توانيد)) را كه يكى از بخش هاى عمده
ى سياست فرهنگى دشمنان بوده ، بايستى از ذهن خودمان پاك كنيم . البته من احساس
مى كنم كه در همين زمينه هم مى توانيم پيشرفت كنيم ؛ چرا كه الان مى بينم كه
شما استادان و دانشجويان در محافل دانشجويى ، از نهضت نرم افزارى و توليد علم
به عنوان شعارهاى عملى و فعال ياد مى كنيد؛ اين ، خيلى موفقيت است كه ما به اين
فكر افتاده ايم و اين موضوع به صورت شعار، درخواست و خواسته درآمده است .
نكته ى سوم اين است كه همه ى اين كارها فقط احتياج به پول و استعداد ندارد،
بلكه احتياج به مديريت شايسته دارد كه اين برمى گردد به بخش هاى مديريتى
دانشگاه ؛ چه رؤ ساى دانشگاه ها و دانشكده ها و مراكز تحقيقاتى ، چه مديران
دستگاه هاى دولتى كه مربوط به علمند؛ مثل وزارت خانه هاى علوم ، بهداشت و آموزش
و پرورش ؛ اينها وظايف سنگينى دارند. چون ظاهرا وزراى محترم اين جا تشريف دارند،
اين نكته را بگويم كه آنها بشنوند و دنبال كنند: كسانى كه در وزارت خانه و
دانشگاه ها مسؤ وليت مديريتى دارند، با تشخيص درست و اهميت دادن به موضوع ، مى
توانند نقش بسيار مهم و تعيين كننده يى در اين هدفى كه مورد علاقه ى همه ى ماست
، ايفا كنند.
ما امروز استعدادهاى زيادى در كشور داريم كه بايستى شناسايى ، جمع و هدايت شوند
و بايد به آنها عملا تفهيم شود كه براى استعدادشان ارزش قائليم . همين مسائل
مادى و پول و پاداش كه در خلال فرمايشات بعضى از دوستان بود عملى است ، لكن بر
مديريتِ اين كار متوقف است . البته شوراى عالى انقلاب فرهنگى هم در اين زمينه
مسؤ وليت و نقش دارد كه آنها هم بايستى به اين مسائل توجه كنند، تا اين آرزوها
تحقق پيدا كند.
آخرين نكته اين است كه مساءله ى توليد علم فقط مربوط به علوم پايه ، تجربى و
... نيست ، بلكه شامل همه ى علوم و از جمله علوم انسانى است . ما بخصوص در
زمينه ى علوم انسانى ، برخلاف آنچه كه انتظار مى رفت و توقع بود، حركت متناسب و
خوبى نكرده ايم ، بلكه مفاهيم گوناگون مربوط به اين علم حالا چه در زمينه ى
اقتصاد و چه در زمينه ى جامعه شناسى ، روان شناسى و سياست را به شكل وحى منزل
از مراكز و خاستگاه هاى غربى گرفته ايم و به صورت فرمولهاى تغيير نكردنى در
ذهنمان جا داده ايم و بر اساس آن مى خواهيم عمل و برنامه ى خودمان را تنظيم
كنيم ! گاهى كه اين فرمولها جواب نمى دهد و خراب درمى آيد، خودمان را ملامت مى
كنيم كه ما درست به كار نگرفته ايم ! در حالى كه اين روش ، روش غلطى است . ما
در زمينه ى علوم انسانى احتياج به تحقيق و نوآورى داريم كه به معناى حقيقى كلمه
مواد و مفاهيم اساسى يى كه بر اساس آن مى توان حقوق ، اقتصاد، سياست و ساير بخش
هاى اساسى علوم انسانى را شكل داد و توليد و فراورى كرد، در فرهنگ عريق و عميق
اسلامى ما وجود دارد كه بايد از آن استفاده كنيم . البته در اين قسمت حوزه و
استادان مؤ من و معتقد به اسلام مى توانند با جستجو و تفحص نقش ايفاء كنند؛ اين
جا از آن جاهايى است كه ما بايد به توليد علم برسيم .
يكى از آقايان راجع به مسائل اقتصاد صحبت كردند. اشكالاتى كه شما اشاره كرديد،
بنده هم تقريبا همه را قبول دارم ؛ اما علت اين كه گاهى اين مسائل در بدنه ى
كارشناسى مورد توجه قرار نمى گيرد، همين است كه وحى منزل هايى از غرب در زمينه
ى اقتصاد به ذهنشان آمده كه با سياست و مقاصد استعمارى و استثمارى كمپانى ها،
سرمايه دارها و شركت هاى بزرگ دنيا آميخته است كه در ذهن ها جا افتاده و ممكن
است بعضى درست ، بعضى نيمه درست و بعضى صددرصد غلط باشد، كه بايستى آنها را
تحليل كرد و فهميد.
از دوستان عزيز و از جناب آقاى دكتر نديمى كه زحمت كشيدند و جلسه را اداره
كردند، تشكر مى كنم . از اين كه افراد بيشترى آماده و مايل بودند كه صحبت كنند،
خوشبخت و خوشحالم . بنا بر اين است كه اين جلسه ، جلسه يى صميمى ، خودمانى و
غير رسمى باشد و باقى بماند. بيشترين استفاده يى كه من از اين جلسه مى كنم ،
اين است كه در محيطى دوستانه كه متشكل از اهل علم است ، شركت كنم تا مسائلى را
كه از نظر آنها مهم شناخته مى شود، مطرح شود. اين جلسه هم باعث مى شود كه فضاى
تصميم گيرى كشور تحت تاءثير قرار گيرد؛ چون مسؤ ولان دولتى از آنچه اين جا گفته
مى شود، اطلاع پيدا مى كنند؛ هم به استادان ، دانشمندان و اهل علم ما اين فرصت
را مى بخشد كه درباره ى مهمترين مساءله يى كه برايشان مطرح است فكر كنند و
بدانند كه مى توان آن را مطرح و در فضا منتشر كرد و تصميم گيرى ها را تحت
تاءثير قرار داد؛ اين براى ما مغتنم است . علاوه بر اين ، خود من هم از آنچه كه
آقايان بيان كرديد، استفاده مى كنم . ان شاءاللّه موفق و مؤ يد باشيد.
والسّلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
