next page

fehrest page

back page

واجبات نماز

 واجبات نماز يازده چيز است: اول نيت، دوم قيام يعني(ايستادن) ، سوم تکبيره الاحرام يعني گفتن الله اکبرً در اول نماز، چهارم رکوع، پنجم سجود، ششم قرائت، هفتم ذکر، هشتم تشهد، نهم سلام، دهم ترتيب، يازدهم موالات يعني پي در پي بودن اجزاء نماز.

(مساله 943) بعضي از واجبات نماز رکن است، يعني اگر انسان آنها را بجا نياورد، يا در نماز اضافه کند، عمداً باشد يا اشتباهاً نماز باطل مي شود و بعضي ديگر رکن نيست، يعني اگر عمداً کم يا زياد شود نما ز باطل مي شود و چنانچه اشتباهاً کم يا زياد گردد نماز باطل نمي شود و رکن نماز پنج چيز است: اول نيت، دوم تکبيره الاحرام، سوم قيام در موقع گفتن تکبيره الاحرام و قيام متصل به رکوع يعني ايستادن پيش از رکوع، چهارم رکوع، پنجم دو سجده از يک رکعت. 

 

نيت

(مساله 944) انسان بايد نماز را به نيت قربت، يعني براي انجام فرمان خداوند عالم بجا آورد و لازم نيست نيت ا از قلب خود بگذراند يا مثلاً به زبان بگويد که چهار رکعت نماز ظهر مي خوانم، قربهً الي الله.

(مساله 945) اگر در نماز طهر يا د ر نماز عصر نيت کند که چهار رکعت نماز مي خوانم و معين نکند ظهر است يا عصر نماز او باطل است و نيز کسي که مثلاً قضاي نماز ظهر بر او واجب است، اگر در وقت نماز ظهر بخواهد آن نماز قضا يا نماز ظهر آن روز را بخواند بايد نمازي را که مي خواند، در نيت معين کند.

(مساله 946) انسان بايد از اول تا آخر نماز به نيت خود باقي باشد، پس اگر در بين نماز بطوري غافل شود که بپرسند چه مي کني ؟ نداند چه بگويد، نمازش باطل است.

(مساله 947) انسان بايد فقط براي انجام امر خداوند عالم نماز بخواند، پس کسي که ريا کند، يعني براي نشان دادن به مردم نماز بخواند، نمازش باطل است خواه فقط براي مردم باشد يا خدا و مردم هر دو را در نظر بگيرد.

(مساله 948) اگر قسمتي از نماز را هم براي غير خدا بجا آورد، نماز باطل است، چه آن قسمت واجب باشد مثل حمد و سوره، چه مستحب باشد مانند قنوت، بلکه اگر تمام نماز رابراي خدا بجا ‌آورد ولي براي نشان دادن به مردم در جاي مخصوصي مثل مسجد يا در وقت مخصوصي مثل اول وقت يا به طر ز مخصوصي مثلاً با جماعت نماز بخواند، نمازش باطل است. 

 

تکبيره الاحرام

(مساله 949) گفتن اللهُ اکبَر در اول هر نماز واجب و رکن است و بايد حروف(الله) و حروف(اکبر) و دو کلمه(اللهُ اکبر) را پشت سر هم بگويد و نيز بايد اين دو کلمه به عربي صحيح گفته شود و اگر به عربي غلط بگويد يا مثلاً ترجمه آن به فارسي بگويد، صحيح نيست.

(مساله 950) احتياط واجب آن است که تکبيره الاحرام نماز را بهئچيزي که پيش از آن مي خواند، مثلاً به اقامه يا به دعايي که پيش از تکبير مي خواند، نچسباند.

(مساله 951) اگر انسان بخواهد(اللهُ اکبر) را به چيزي که بعد از آن مي خواند مثلاً به بسم الله الرحمن الرحيم) بچسباند بايد(ر) اکبر را با پيش بخواند.

(مساله 952) موقع گفتن تکبيره الاحرام بايد بدن آرام باشد و اگر عمداً حالي که بدنش حرکت دارد، تکبيره الاحرام را بگويد، باطل است.

(مساله 953) تکبير و حمد و سوره و ذکر و دعا را بايد طوري بخواند که خودش بشنود و اگر به واسطه سنگيني يا کري گوش يا سرو صداي زياد نمي شنود، بايد طوري بگويد که اگر مانعي نباشد، بشنود.

(مساله 954) کسي که لال است يا زبان او مرضي دارد که نمي تواند(اللهُ اکبر) را درست بگويد، بايد به هر طور که مي تواند بگويد و اگر هيچ نمي تواند بگويد بايد در قلب خود بگذراند و براي تکبير اشاره کند و زبانش را هم اگر مي تواند حرکت دهد.

(مساله 955) مستحب است بعد از تکبيره الاحرام بگويد: يا مُحسنُ قداتاکَ المسيءُ و قد امَرتَ المحسنَ ان يتجاوَز عنِ المسي ءِ انتَ المحسنُ و انا المُسي ءُ بحقّ محمّدٍ و آلِ محّمدٍ صل عَلي محّمدِ و ال محّمدِ و تجاوَز عن قبيحِ ما تعلمُ منّي.يعني اي خدائي که به بندگان احسان مي کني بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کرده اي که نييکوکار از گنهکار بگذرد، تو نيکو کاري و من گناهکار بحقّ محّمدٍ و آل محّمدٍ صلي اللهُ عليه و آله و سّلم.رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بديها يي که مي داني از من سر زده. بگذر.

(مساله 956) مستحب ا ست موقع گفتن تکبير اول نماز و تکبير هاي بين نماز، دستها را تا مقابل گوشها بالا ببرد.

(مساله 957) اگر شک کند که تکبيره الاحرام را گفته يا نه، چنانچه مشغول خواندن چيزي شده، به شک خود اعتنا نکند و اگر چيزي نخوانده بايد تکبير را بگويد.

(مساله 958) اگر بعد از گفتن تکبيره الاحرام شک کند که آن را صحيح گفته يا نه، بايد به شک خود اعتنا نکند. 

 

قيام (ايستادن)

(مساله 959) قيام در موقع گفتن تکبيره الاحرام وقيام پيش از رکوع که آن را قيام متصل به رکوع مي گويند رکن است، ولي قيام در موقع خواندن حمد و سوره و قيام بعد از رکوع رکن نيست و اگر کسي آن را از روي فراموشي ترک کند، نمازش صحيح است.

(مساله 960) واجب است پيش از گفتن تکبير و بعد از آن مقداري بايستد تا يقين کند که در حال ايستادن، تکبير گفته است.

(مساله 961) اگر رکوع را فراموش کند و بعد از حمد و سوره بنشيند و يادش بيايد که رکوع نکرده، بايد بايستد و به رکوع رود و اگر بدون اينکه بايستد به حال خميدگي به رکوع برگردد، چون قيام متصل به رکوع را بجا نياود، نماز او باطل است.

(مساله 962) موقعي که ايستاده است بايد بدن را حرکت ندهد و به طرفي خم نشود و بجايي تکيه نکند، ولي اگر از روي ناچاري باشد، يا در حال خم شدن براي رکوع پاها را حرکت دهد، اشکال ندارد.

(مساله 963) اگر موقعي که ايستاده از روي فراموشي بدن را حرکت دهد يا به طرفي خم شود يا بجايي تکيه کند، اشکال ندارد، ولي در قيام موقع گفتن تکبيره الاحرام و قيام متصل به رکوع اگر از روي فراموشي هم باشد، بنابر احتياط واجب بايد نماز را تمام کند و دوباره بخواند.

(مساله 964) احتياط واجب آن است که در موقع ايستادن هر دو پا روي زمين باشد، ولي لازم نيست سنگيني بدن روي هر دو پا باشد و اگر روي يک پا هم باشد اشکال ندارد.

(مساله 965) کسي که مي تواند بايستد اگر پاها را خيلي گشاد بگذرد که به حال ايستادن معمولي نباشد، نمازش باطل است.

(مساله 966) موقعي که انسان در نماز مي خواهد کمي جلو يا عقب رود. يا کمي بدن را به طرف راست يا چپ حرکت دهد، بايد چيزي نگويد، ولي بِحول اللهِ و قوتهِ اقومُ اقعدُ را بايد در حال برخاستن بگويد و در موقع گفتن ذکرهاي واجب هم، بدن بي حرکت باشد، بلکه بايد احتياط واجب آن است که در موقع گفتن ذکر هاي مستحبي نماز، بايد بدنش آرام باشد.

(مساله 967) اگر در حال حرکت بدن ذکر بگويد، مثلاً موقع رفتن به رکوع يا رفتن به سجده تکبير بگويد، چنانچه آن را به قصد ذکري که در نماز دستور داده اند بگويد، بايد احتياطاً نماز را دوباره بخواند و اگر به اين قصد نگويد، بلکه بخواهد ذکري گفته باشد، نماز صحيح است.

(مساله 968) حرکت دادن دست و انگشتان در موقع خواندن حمد اشکال ندارد، اگر چه احتياط مستحب آن است که آنها را هم حرکت ندهد.

(مساله 969) اگر موقع خواندن حمد و سوره يا خواندن تسبيحات، بي اختيار به قدري حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج شود، احتياط واجب آن است که بعد از آرام گرفتن بدن، آنچه را در حال خوانده، دوباره بخواند.

(مساله 970) اگر در بين نماز از ايستادن عاجز شود، بايد بنشيند و اگر از نشستن هم عاجز شود بايد بخوابد، ولي تا بدنش آرام نگرفته بايد چيزي نخواند.

(مساله 971) تا انسان مي تواند ايستاده نماز بخواند، نبايد بنشيند، مثلاً کسي که در موقع ايستادن بدنش حرکت مي کند، يا مجبور است به چيزي تکيه دهد يا بدنش را کج کند يا خم شود يا پاها را بيشتر از معمول گشاد بگذارد کند، بايد به هر طور که مي تواند ايستاده نماز بخواند، ولي اگر به هيچ قسم حتي مثل حال رکوع هم نتواند بايستد، بايد راست بنشيند و نشسته نماز بخواند.

(مساله 972) تا انسان مي تواند بنشيند نبايد خوابيده نماز بخواند و اگر نتواند راست بنشيند، بايد هر طور که مي تواند بنشيند و اگر به هيچ قسم نمي تواند بنشيند بايد بطوري که در احکام قبله گفته شد، به پهلوي راست بخوابد و اگر نمي تواند به پهلوي چپ و اگر آن هم ممکن نيست به پشت بخوابد به طوري که کف پاهاي او رو به قبله باشد.

(مساله 973) کسي که نشسته نماز مي خواند، اگر بعد از خواندن حمد و سوره بتواند بايستد و رکوع را ايستاده بجا آورد، بايد بايستد و از حال ايستاده به رکوع رود و اگر نتواند بايد رکوع را هم نشسته بجا آورد.

(مساله 974) کسي که خوابيده نماز مي خواند، اگر در بين نماز بتواند بنشيند بايد مقداري ر ا که مي تواند نشسته بخواند و نيز اگر مي تواند بايستد بايد مقداري را که مي تواند، ايستاده بخواند، ولي تا بدنش آرام نگرفته بايد چيزي نخواند.

(مساله 975) کسي که نشسته نماز مي خواند اگر در بين نماز بتواند بايستد، بايد مقداري را که مي تواند، ايستاده بخواند، ولي تا بدنش آرام نگرفته، بايد چيزي نخواند.

(مساله 976) کسي که مي تواند بايستد اگر بترسد که به واسطه ايستادن، مريض شود يا ضرري به او برسد، ميتواند نشسته نماز بخواند و اگر از نشستن هم بترسد مي تواند خوابيده نماز بخواند.

(مساله 977) اگر انسان احتمال بدهد که تا آخر وقت بتواند ايستاده نماز بخواند، بنابر احتياط لازم نماز را تاخير بياندا زد، پس اگر نتوانست بايستد مطابق وظيفه اش، نماز بجا آورد.

(مساله 976) مستحب است د ر حال ايستادن بدن را راست نگهدارد، شانه ها را پايين بيندازد، دستها را روي رانها بگذارد، انگشتها را به هم بچسباند، جاي سجده را نگاه کند، سنگيني بدن را به طور مساوي روي دو پا بيندازد، با خضوعع و خشوع باشد، پاها را پس و پيش نگذارد، اگر مرد است پاها را از سه انگشت باز تا يک وج فاصله دهد و اگر زن است پاها را به هم بچسباند.

 

قرائت

(مساله 979) در رکعت اول ودوم نمازهاي واجب يوميه، انسان بايد اول حمد و بعد از آن يک سوره تمام، بخواند.

(مساله 980) ا گر وقت نماز تنگ باشد، يا انسان ناچار شود که سوره را نخواند، مثلاً بترسد که اگر سوره ها را بخواند، دزد يا درنده، يا چيزديگري به او صدمه بزند، نبايد سوره را بخواند و اگر در کاري عجله داشته باشد، مي تواند سوره را نخواند.

(مساله 981) اگر عمداً سوره را پيش از حمد بخواند، نمازش باطل است و اگر اشتباهاً سوره را پيش از حمد بخواند و در بين آن يادش بيايد، بايد سوره را رها کند و بعد از خواندن حمد سوره را از اول بخواند.

(مساله 982) اگر حمد و سوره با يکي از آنها را فراموش کند و بعد از رسيدن به رکوع بفهمد، نمازش صحيح است.

(مساله 983) اگر پيش از آنکه براي رکوع خم شود، بفهمد که حمد و سوره را نخوانده، بايد بخواند و اگر بفهمد سوره را نخوانده، بايد فقط سوره را بخواند، ولي اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده، بايد اول حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند،و نيز اگر خم شود و پيش از آنکه به رکوع برسد، بفهمد حمد و سوره، يا سوره تنه، يا حمد تنها را نخوانده، بايد بايستد و به همين دستور عمل نمايد.

(مساله 984) اگر در نماز يکي از چهار سوره اي را که آيه سجده دارد و در مساله 356گفته شد، عمداً بخواند نمازش باطل است.

(مساله 985) اگر اشتباهاً، مشغول خواندن سوره اي شود که سجده واجب دارد، چنانچه پيش از رسيدن به آيه سجده بفهمد، بايد آن سوره را رها کند و سوره ديگر بخواند و اگر بعد از خواندن آيه سجده بفهمد، به همان سوره که خواند، اکتفا نمايد و بعد از نماز، سجده آن را به جا آورد.

(مساله 986) اگر در نماز آيه سجده را بشنود، نماز خود را تمام کند و بعد از نماز، سجده را به جا آورد.

(مساله 987) در نماز مستحبي خواندن سوره لازم نيست، اگر چه آن نماز به واسطه نذر کردن واجب شده باشد، ولي در بعضي از نمازهاي مستحبي مثل نماز وحشت که سوره مخصوصي دارد، اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار کرده باشد، بايد همان سوره را بخواند.

(مساله 988) در نماز جمعه و در نماز ظهر روز جمعه مستحب است در رکعت اول بعد از حمد، سوره جمعه و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره منافقين بخواند و اگر مشغول يکي از اينها شود، بنابر احتياط واجب نمي تواند آن را رها کند و سوره ديگر بخواند.

(مساله 989) اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره قُل هوَ اللهُ احدٌ يا سوره قُل يا ايَها الکافرينَ شود، نمي تواند آن را رها کند و سوره ديگر بخواند ولي در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه اگر از روي فراموشي بجاي سوره جمعه و منافقين يکي از اين دو سوره را بخواند، تا به نصف نر سيده مي تواند آن را رها کند و سوره جمعه و منافقين را بخواند.

(مساله 990) اگر در نماز جمعه يا نماز ظهر روز جمعه عمداً سوره قُل هُو اللهُ احدٌ يا سوره قُل يا ايَها الکافرونَ بخواند، اگر چه به نصف نرسيده باشد، بنابر احتياط واجب نمي تواند رها کند و سوره جمعه و منافقين را بخواند.

(مساله 991) اگر در نماز، غير سوره قُل هُو اللهُ احدٌ و قُل يا ايَها الکافرونَ سوره ديگري بخواند، تا به نصف نرسيده مي تواند رها کند و سوره ديگر بخواند.

(مساله 992) اگر مقداري از سوره را فراموش کند يا از روي ناچاري، مثلاً به واسطه تنگي وقت يا جهت ديگر نشود آن را تمام نمايد، مي تواند آن سوره را رها کند و سوره ديگر بخواند، اگر چه از نصف گذشته باشد، يا سوره اي را که مي خواند، قُل هُو اللهُ احدٌ يا قُل يا ايُها الکافرونَ باشد.

(مساله 993) برمرد واجب است حمد و سوره نماز صبح ومغرب و عشا را بلند بخواند و بر مرد و زن واجب است حمد و سورهنماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند.

(مساله 994) مرد بايد در نماز صبح و مغرب و عشا مواظب باشد که تمام کلمات حمد و سوره، حتي حرف آخر آنها را بلند بخواند.

(مساله 995) زن مي تواند حمد و سوره نماز صبح و مغرب. عشا را بلند يا آهسته بخواند، ولي اگر نا محرم صدايش را بشنود، بنابراحتياط واجب بايد آهسته بخواند.

(مساله 996) اگر در جائي که بايد نماز را بلند خواند، عمداً بلند بخواند، نمازش باطل است ولي اگر از روي فراموشي يا ندانستن مساله باشد صحيح است و اگر در بين خواندن حمد و سوره هم بفهمد اشتباه کرده، لازم نيست مقداري را که خوانده دوباره بخواند.

(مساله 997) اگر کسي در خواندن حمد و سوره بيشتر از معمول صدايش را بلند کند، مثل آنکه آنها را با فرياد بخواند، نمازش باطل است.

(مساله 998) انسان بايد بگيرد که غلط نخواند و کسي که به هيچ قسم نمي تواند صحيح آن را ياد بگيرد، بايد هر طور که مي تواند بخواند و احتياط مستحب آن است که نماز را به جماعت به جا آورد.

(مساله 999) کسي که حمد و سوره و چيزهاي ديگر نماز را به خوبي نمي داند و مي تواند ياد بگيرد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، بايد بگيرد و اگر وقت تنگ است، بنابر احتياط واجب بايد نمازش را به جماعت بخواند، مگر اينکه بر او خرج و مشقت باشد.

(مساله 1000) بهتر آن است که براي ياد دادن واجبات نماز مزد نگيرند، ولي براي ياد دادن مستحبات آن مزد گرفتن بدون اشکال است

(مساله 1001) اگر يکي از کلمات حمد يا سوره را نداند، يا عمداً آن را نگويد يا به جاي حرفي حرف ديگر بگويد، مثلاً به جاي(ض)(ظ) بگويد يا جائي که بايد بدون زير و زبر خوانده شود، زير وزبر بدهد، يا تشديد را نگويد، نماز او باطل است.

(مساله 1002) اگر انسان کامه اي را صحيح بداند و در نماز همانطور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده، احتياط واجب آن است که دوباره بخواند و اگر وقت گذشته، قضا نمايد.

(مساله 1003) اگر زير وزبر کلمه اي را نداند، بايد ياد بگيرد، ولي اگر کلمه اي را که وقف کردن آخر آن جائز است هميشه وقف کند، يادگرفتن زير و زبر آن لازم نيست و نيز ا گر نداند مثلاً کلمه اي به(س) است يا به(ص) بايد ياد بگيرد و چنانچه دو جور يا بيشتر بخواند، مثل آنکه در اهدنا الصراط المستقيم، مستقيم را يک مرتبه با سين و يک مرتبه با صاد بخواند نمازش باطل است، مگر انکه هر دو جور قرائت شده باشد و به اميد رسيدن به واقع بخواند.

(مساله 1004) اگر در کلمه اي(واو) باشد و حرف قبل از(واو) در آن کلمه پيش داشته باشد و حرف بعد از(واو) در آن کلمه همزه(ء) باشد، مثل کلمه سوء بايد آن(واو) را مد بدهد، يعني آن ر ا بکشدو همچنين اگر در کلمه اي(الف) باشد و حرف قبل از(الف) در آن کلمه زبرداشته باشد و حرف بعد از(الف) درآن کلمه همزه باشد، مل(جاء) بايد(الف) آن را بکشد و نيز اگر در کلمهاي(ي) باشد و حرف پيش از(ي) در آن کلمه زيرداشته باشد و حرف بعد از(ي) در آن کلمه همزه باشد، مثل(جي ء) بايد(ي) را با مد بخواند و اگر بعد از اين(و او) و(الف) و(ي) به جاي همزه(ء) حرفي باشد که ساکن است يعني زير وزبر و پيش ندارد باز هم بايد اين سه حرف را با مد بخواند، مثلاً در ولا الضالين که بعد از(الف) حرف(لام) ساکن است بايد(الف) آن را با مد بخواند. و چنانچه به دستوري که گفته شد رفتار نکند احتياط واجب آن است که نماز را تمام کند و دوباره بخواند.

(مساله 1005) احتياط واجب آن است که در نماز، وقف به حرکت و وصل به سکون ننمايد و معني وقف به حرکت آن است که زير يا زبر يا پيش آخر کلمه اي را بگويد و بين آن کلمه و کلمه بعدش فاصله دهد. مثلاً بگويد الرحمن الرحيم و ميم الرحيم را زير بدهد و بعد قدري فاصله دهد و بگويد مالک يوم الدين. و معني وصل به سکون آن است که زير يا زبر يل پيش کلمه اي را نگويد و آن کلمه را به کلمه بعد بچسباند مثل آنکه بگويد الرحمن الرحيم و ميم الرحيم را زير ندهد و فوراً مالک يوم الدين را بگويد.

(مساله 1006) در رکعت سوم و چهارم نماز مي تواند فقط يک حمد بخواند يا سه مرتبه تسبيحات اربعه بگويد سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر و اگر يک مرتبه هم تسبيحات اربعه بگويد کافي است و مي تواند در يک رکعت حمد و در رکعت ديگر تسبيحات بگويد و بهتر است در هر دو رکعت تسبيحات بخواند.

(مساله 1007) در تنگي وقت بايد تسبيحات اربعه را يک مرتبه بگويد.

(مساله 1008) بر مرد و زن واجب است که در رکعت سوم و چهارم نماز، حمد يا تسبيحات را آهسته بخواند.

(مساله 1009) اگر در رکعت سوم يا چهارم حمد خواند، بنابر احتياط واجب بسم الله آن را آهسته بگويد.

(مساله 1010) کسي که نمي تواند تسبيحات را ياد بگيرد يا درست بخواند بايد در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند.

(مساله 1011) اگر در دو رکعت اول نماز به خيال اينکه دو رکعت آخر است تسبيحات بگويد، چنانچه پيش از رکوع بفهمد، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر در رکوع بفهمد، نمازش صحيح است.

(مساله 1012) اگر در دو رکعت آخر نماز به خيال اينکه در دو رکعت اول است حمد بخواند، يا در دو رکعت اول نماز با اينکه گمان مي کرده در دو کعت آخر است حمد بخواند چه پيش از رکوع بفهمد چه بعد از آن، نمازش صحيح است.

(مساله 1013) اگر در رکعت سوم يا چهارم مي خواست حمد بخواند تسبيحات به زبانش آمد، يا مي خواست تسبيحات بخواند حمد به زبانش آمد، بايد آن را رها کند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند. ولي اگر دعادتش خواندن چيزي بوده ه به زبانش آمده و در خزانه قلبش آن را قصد داشته، مي تواند همان را تمام کند و نمازش صحيح است.

(مساله 1014) کسي که عادت دارد در رکعت سوم وچهارم تسبيحات بخواند اگر بدون قصد مشغول خواندن حمد شود بايد آن را رها کند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند.

(مساله 1015) در رکعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبيحات استغفار کند، مثلاً بگويد استغفر الله ربي و اتوب اليه يا بگويد: اللهم اغفرلي، و اگر به گمان آنکه حمد يا تسبيحات را گفته مشغول گفتن استغفار شود و شک کند که حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، بايد به شک خود اعتنا ننمايد ولي اگر نمازگزار پيش از خم شدن براي رکوع در حالي که مشغول گفتن استغفار نيست، شک کند حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، بايد حمد يا تسبيحات را بخواند.

(مساله 1016) اگر در رکوع رکعت سوم يا چهارم يا در حال رفتن به رکوع شک کند که حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، بايد به شک خود اعتنا نکند.

(مساله 1017) هر گاه شک کند که آيه يا کلمه اي را درست گفته يا نه، اگر به چيز ي که بعد از آن است مشغول نشده، بايد آن آيه يا کلمه را به طور صحيح بگويد و اگر به چيزي که بعد از آن است مشغول شده، چنانچه آن چيز رکن باشد مثل آنکه در رکوع شک کند که فلان کلمه از سوره را درست گفته يا نه، بايد به شک خود اعتنا نکند، واگر رکن نباشد، مثلاً موقع گفتن(الله الصمد) شک کند که(قل هو الله احد) را درست گفته يا نه، باز هم مي تواند به شک خود اعتنا نکند، ولي اگر احتياطا آن آيه يا کلمه را به طور صحيح بگويد اشکال ندارد، و اگر چند مرتبه هم شک کند، مي تواند چند بار بگويد اما اگر به وسواس برسد و باز هم بگويد، بنابر احتياط واجب بايد نمازش را دوباره بخواند.

(مساله 1018) مستحب است در رکعت اول، پيش از خواندن حمد بگويد اعوذ بالله من الشيطان الرجيم و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر(بسم الله) را بلند بگويد و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آيه وقفکند، يعني آن را به آيه بعد بچسباند، و در حال خواندن حمد و سوره به معناي آيه توجه داشته باشد. اگر نماز را به جماعت مي خواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادي مي خواند، بعد از آنکه حمد خودش تمام شد، بگويد الحمدلله رب العالمين. بعد از خواندن سوره قل هو الله احد يک يا دو سه مرتبه کذلک الله ربي يا سه مرتبه کذلک الله ربنا بگويد، بعد از خواندن سوره کمي صبر کند بعد تکبير پيش از رکوع را بگويد يا قنوت را بخواند.

(مساله 1019) مستحب است در تمام نمازها در رکعت اول، سوره انا انزلناه و در رکعت دوم، سوره قل هو الله احد را بخواند.

(مساله 1020) مکروه است انسان در تمام نماز هاي يک شبانه روز سوره قل هو الله احد را نخواند.

(مساله 1021) خواندن سوره قل هو الله به يک نفس مکروه است.

(مساله 1022) سوره اي را که در رکعت اول خوانده مکروه است در رکعت دوم بخواند ولي اگر سوره قل قل هو الله احد را در هر دو رکعت بخواند، مکروه نيست.

 

رکوع 

(مساله 1023) در هر رکعت بعد از قرائت بايد به اندازه اي خم شود که بتواند دست را به زانو بگذارد و اين عمل را رکوع مي گويند.

(مساله 1024) اگر به اندازه رکوع خم ود، ولي دستها را به زانو نگذارد اشکال ندارد.

(مساله 1025) هرگاه رکوع بطور غير معمولبه جا آوردمثلاً به چپ يا راست خم شوداگر چه دستهاي او به زانو برسد، صحيح نيست.

(مساله 1026) خم شدن بايد به قصد رکوع باشد، پس اگر به قصد کار ديگر براي کشتن جانور خم شود، نمي تواند آن را رکوع حساب کند، بلکه بايد بايستد دوباره براي رکوع خم شود و به واسطه اين عمل، رکن زياد نشده و نماز باطل نمي شود.

(مساله 1027) کسي که دست يا زانوي او با دست و زانوي ديگران فرق دارد، مثلاً دستش خيلي بلند است که اگر کمي خم شود به زانو مي رسد، يا زانوي او پائين تر از مردم ديگر است که بايد خيلي خم شود تا دستش به زانو برسد، بايد به اندازه معمول خم شود.

(مساله 1028) کسي که نشسته رکوع مي کند، بايد بقدري خم شود که صورتش مقابل زانو ها برسد و بهتر است بقدري خم شود که صورت، نزديک جاي سجده برسد.

(مساله 1029) انسان هر ذکري در رکوع بگويد کافي است، ولي احتياط واجب آن است که بقدر سه مرتبه سبحانَ اللهِ يا يک مرتبه سبحانَ ربيَ العظيمِ و بحمدهِ کمتر نباشد.

(مساله 1030) ذکر رکوع بايد دنبال هم و به عربي صحيح گفته شود و مستحب است آن را سه يا پنج يا هفت مرتبه بلکه بيشتر بگويند.

(مساله 1031) در رکوع بايد به مقدار ذکر واجب،بدن آرام باشد و در ذکر مستحب هم اگر آن را به قصد ذکري که براي رکوع دستور داده اند بگويد، بنابر احتياط واجب، آرام بودن لازم است.

(مساله 1032) اگر موقعي که ذکر رکوع را مي گويد، بي اختيار بقدري حرکت کند که از حال آرام بودن خارج شود، بنابر احتياط واجب بايد بعد از آرام گرفتن بدن، دوباره ذکر رابگويد، ولي اگر کمي حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج نشود، يا انگشتان را حرکت دهد، اشکال ندارد.

(مساله 1033) اگر پيش از آنکه به مقدار رکوع خم شود و بدن آرام گيرد، عمداً ذکر رکوع را بگويد، نمازش باطل است.

(مساله 1034) اگر پيش از تمام شدن ذکر واجب، عمداً سر از رکوع بردارد نمازش باطل است و اگر سهواً سر بردارد، چنانچه پيش از آنکه از حال رکوع خارج شود، يادش بيايد که ذکر رکوع را تمام نکرده بايد در حال آرامي بدن دوباره ذکر را بگويد و اگر بعد از آنکه از حال رکوع خارج شد، يادش بيايد نماز او صحيح است.

(مساله 1035) اگر نتواند به مققدار ذکر در رکوع بماند، در صورتي که بتواند پيش از آنکه از حد رکوع بيرون رود ذکر ر ا بگويد، بايد در آن حال تمام کند و اگر نتواند در حال برخاستن ذکر را به قصد رجاء بگويد.

(مساله 1036) اگر به واسطه مرض و مانند آن در رکوع آرام نگيرد، نماز صحيح است ولي بايد پيش از آنکه از حال رکوع خارج شود، ذکر واجب يعني سبحانَ ربيَ العظيمِ و بحمدهِ يا سه مرتبه سبحان اللهِ را بگويد.

(مساله 1037) هر گاه نتواند به اندازه رکوع خم شود، بايد به چيزي تکيه دهد و رکوع کند و اگر موقعي هم که تکيه داده نتواند به طور معمول رکوع کند، بايد به هر اندازه مي تواند، خم شود و اگر هيچ نتواند خم شود، بايد موقع رکوع بنشيند و نشسته رکوع کند و احتياط واجب آن است که نماز ديگري هم بخواند و براي رکوع آن سر اشاره نمايد.

(مساله 1038) کسي که مي تواند ايستاده يا نشسته نتواند رکوع کند، بايد ايستاده نماز بخواند و براي رکوع با سر اشاره کند و اگر نتواند اشاره کند، بايد به نيت رکوع چشم ها را هم بگذارد و ذکر آن را بگويد و به نيت برخاستن از رکوع، چشمها را باز کند و اگر از اين هم عاجز است بايد در قلب، نيت رکوع کند و ذکر آن را بگويد.

(مساله 1039) کسي که نمي تواند ايستاده يا نشسته رکوع کند و براي رکوع فقط مي تواند در حالي که ايستاده نماز بخواند و براي رکوع باسر اشاره نمايد و احتياط مستحب آن است که نماز ديگري هم بخواند و موقع رکوع آن بنشيند و هر قدر مي تواند براي رکوع خم شود(مساله 1040) اگر بعد از رسيدن به حد رکوع و آرام گرفتن بدن، سر بردارد و دو مرتبه به قصد رکوع به اندازه رکوع خم شود، نمازش باطل است و نيز اگر بعد از آنکه به اندازه رکوع بگذرد و دوباره به رکوع برگردد، بنابراحتياط واجب نمازش باطل است و بهتر آن است که نماز را تمام کند و از سر بخواند.

(مساله 1041) اگر رکوع را فراموش کند و پيش از ايستادن، يا پيش از آرام گرفتن بدن به سجده رود نمازش باطل است.

(مساله 1042) اگر رکوع را فراموش کند و پيش از آنکه به سجده برسد، يادش بيايد بايد بايستد بعد به رکوع رود و چنانچه به حالت خميدگي به رکوع برگردد، نمازش باطل است.

(مساله 1043) اگر بعد از آنکه پيشاني به زمين برسد يادش بيايد که رکوع نکرده بنابر احتياط واجب بايد بايستد و رکوع را به جا آورد و نماز را تمام کند و دوباره بخواند.

(مساله 1044) مستحب است پيش از رفتن به رکوع در حالي که راست ايستاده تکبير بگويد و در رکوع زانوها را به عقب دهد و پشت را صاف نگهدارد و گردن را بکشد و مساوي پشت نگهدارد و بين دو قدم را نگاه کند و پيش از ذکر يا بعد از آن صلوات بفرستد و بعد ازآنکه از رکوع برخاست و راست ايستاد، در حال آرامي بدن بگويد:سمَع اللهُ لمَن حَمدهُ.

(مساله 1045) مستحب است در رکوع زنها دست را از زانو بالاتر بگذارند و زانو ها را به عقب ندهند. 

 

سجود 

(مساله 1046) نمازگزار بايد در هر رکعت از نماز هاي واجب و مستحب، بعد از رکوع، دو سجده کند و سجده آن است که پيشاني و کف دو دست و سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر زمين بگذارد.

(مساله 1047) دو سجده از يک رکعت با هم رکن است که اگر کسي در نماز واجب عمداً يا از روي فراموشي هر دو را ترک کند، يا دو سجده ديگر به آنها اضافه نمايد نمازش باطل است.

(مساله 1048) اگر عمدا يک سجده کم يا زياد کند، نماز باطل ميشود و اگر سهواً يک سجده کم کند، حکم ان بعداً گفته خواهد شد.

(مساله 1049) اگر پيشاني را عمداً يا سهواً به زمين نگذارد، سجده نکرده است، اگر چه جاهاي ديگر به زمين برسد، ولي اگر پيشاني را به زمين بگذارد و سهواً جاهاي ديگر به زمين نرساند، يا سهواً ذکر نگويد سجده صحيح است.

(مساله 1050) در سجده هر ذکري بگويد کافي است، ولي احتياط واجب آن است که مقدار ذکر از سه مرتبه سبحان الله يا يک مرتبه سبحان ربي الاعلي و بحمده کمتر نباشد و مستحب است سبحان ربي الاعلي و بحمده را سه يا پنج يا هفت مرتبه بگويد.

(مساله 1051) در سجود بايد به مقدار ذکر واجب، بدن آرام باشد و موقع گفتن ذکر مستحب هم اگر آن را به قصد ذکري که براي سجده دستور داده اند بگويد، آرام بودن بدن لازم است.

(مساله 1052) اگر پيش از آنکه پيبشاني به زمين برسد و بدن آرام بگيرد، عمداً ذکر سجده را بگويد، يا پيش از تمام شدن ذکر، عمداً سر از سجده بردارد نماز باطل است.

(مساله 1053) اگر پيش از آنکه پيشاني به زمين برسد و بدن آرام گيرد، سهواً ذکر سجده را بگويد و پيش از آنکه سر از سجده بردارد، بفهمد اشتباه کرده بايد دوباره در حال آرام بودن، ذکر را بگويد.

(مساله 1054) اگر بعد از انکه سراز سجده برداشت، بفهمد که پيش از آرام گرفتن بدن ذکر را گفته يا پيش از آنکه ذکر سجده تمام شود سربرداشته، نمازش صحيح است.

(مساله 1055) اگر موقعي که ذکر سجده را مي گويد، يکي از هفت عضو را عمداً از زمين بر دارد، نماز باطل مي شود ولي موقعي که مشغول گفتن ذکر نيست، اگر غير پيشاني جاهاي ديگر را از زمين بردارد و دوباره اشکال ندارد.

(مساله 1056) اگر پيش از تمام شدن ذکر سجده سهواً پيشاني را از زمين بردارد نمي تواند دوباره به زمين بگذارد و بايد آن را يک سجده حساب کند. ولي اگر جاهاي ديگر را سهواً از زمين بر دارد، بايد دو مرتبه به زمين بگذارد و ذکر را بگويد.

(مساله 1057) بعد از تمام شدن ذکر سجده اول بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره به سجده رود.

(مساله 1058) جاي پيشاني نماز گزار بايد از جاهاي زانوهايش پست تر و بلند تر از چهار انگشت بسته نباشد. بلکه احتياط واجب آن است که جاي پيشاني او از جاي انگشتانش نيز پست وبلند تر از چهار انگشت بسته نباشد.

(مساله 1059) در زمين سراشيب که سراشيبي آن درست معلوم نيست، احتياط واجب آن است که جاي پيشاني نماز گزار از جاي انگشت هاي پا و سر زانو هاي او نيز بيش از چهار انگشت بسته بلندتر نباشد.

(مساله 1060) اگر پيشاني را سهواً به چيزي بگذارد که از لاي انگشت هاي پا و سر زانوهاي او بلندتر از چهار انگشت بسته، چنانچه بلندي آن بقدري است که نمي گويند در حال سجده است، مي تواند سرر ا بر دارد و به چيزي که بلندي آن به چهار انگشت بسته يا کمتر است بگذارد. و مي تواند سر را به روي آنچه به اندازه چهار انگشت يا کمتر است بکشد و اگر بلندي آن بقدري است که مي گويند در حال سجده است احتياط واجب آن است که پيشاني را از روي آن به روي چيزي که بلندي آن به اندازه چهار انگشت بسته يا کمتر است بکشد. و اگر کشيدن پيشاني ممکن نيست، بنابر احتياط واجب بايد نماز را تمام کند و دوباره بخواند.

(مساله 1061) بايد بين پيشاني و آنچه بر آن سجده مي کند چيزي نباشد، پس اگر مهري بقدري چرک باشد که پيشاني به خود مهر نرسد، سجده باطل است، ولي اگر مثلاً رنگ مهر تغيير کرده باشد، اشکال ندارد.

(مساله 1062) در سجده بايد کف دست را بر زمين بگذارد. ولي در حال ناچاري پشت دست هم مانعي ندارد. و اگر پشت دست ممکن نباشد، بايد مچ دست را بگذارد و چنانچه آن را هم نتواند، بايد تا آرنج هر جا که مي تواند بر زمين بگذارد و اگر آن هم ممکن نيست، گذاشتن بازو کافي است.

(مساله 1063) در سجده بايد بنابر احتياط واجب سر دو انگشت پاها را به زمين بگذارد و اگر انگشتهاي ديگر پا، يا روي پا را به زمين بگذارد، يا به واسطه بلند بودن ناخن، سرشت به زمين نرسد نماز باطل است. و کسي که به واسطه ندانستن مساله نماز هاي خود را اينطور خوانده بنابر احتياط واجب بايد دوباره بخواند.

(مساله 1064) کسي که مقداري از شست پايش بريده، بايد بقيه آن را به زمين بگذارد، واگر چيزي از آن نمانده، يا اگر مانده، خيلي کوتاه است بايد بقيه انگشتان را بگذارد و اگر هيچ انگش ندارد، بايد هر مقداري از پا باقي مانده به زمين بگذارد.

(مساله 1065) اگر به طور غير معمول سجده کند، مثلاً سينه وشکم را به زمين بچسباند، بنابر احتياط واجب بايد نماز را دوباره بخواند و اگر پاها را دراز کند، اگر چه هفت عضوي که گفته شد به زمين برسد، بايد نماز را دوباره بخواند.

(مساله 1066) مهر يا چيز ديگري که بر آن سجده مي کند، بايد پاک باشد، ولي اگر مثلاً نهر را روي فرش نجس بگذرد،يا يک طرف مُهر را روي فرش نجس بگذرد، يا يک طرف مهر نجس باشد وپيشاني را به طرف پاک آن بگذارد،اشکال ندارد.

(مساله 1067) اگر در پيشاني دمل ومانند آن باشد،چنانچه ممکن است بايد با جاي سالم پيشاني سجده کند واگر ممکن نيست بايد زمين را گود کند ودمل را در گودال وجاي سالم را به مقداري که براي سجده کافي باشدبر زمين بگذارد.

(مساله 1068) اگر دمل يازخم تمام پيشاني راگرفته باشد بايد به يکي از دو طرف پيشاني سجده کند و اگر ممکن نيست به چانه واگربه چانه هم ممکن نيست بايد به هر جاي از صورت که ممکن است سجده کند واگر به هيج جاي از صورت ممکن نيست بايدبا جلوسر، سجده نمايد.

(مساله 1069) کسي که نمي تواند پيشاني را به زمين برساند بايد به مقداري که مي تواند خم شود و مهر يا چيز ديگري را که سجده بر آن صحيح است روي چيز بلندي گذاشته وطوري پيشاني رابر آن بگذارد که بگويند سجده کرده است، ولي بايد کف دستها وزانوهاوانگشتان پا را به طور معمول به زمين بگذارد.

(مساله 1070) کسي که هيچ نمي تواند خم شود بايد براي سجده بنشيند و با سر اشاره کند و اگر نتواند بايد با چشمها اشاره نمايد و در هر دو صورت احتياط واجب آن است که اگر مي تواند بقدري مُهر را بلند کند که پيشاني را بر آن بگذارد و اگر نمي تواند احتياط مستحب آن است که مهر را بلند کند و به پيشاني بگذارد و اگر با سر يا چشمها هم نمي تواند اشاره کند، بايد در قلب نيت سجده کند و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن براي سجده، اشاره نمايد.

(مساله 1071) کسي که نمي تواند بنشيند، بايد ايستاده نيت سجده کند و چنانچه مي تواند براي سجده با سر اشاره کند و اگر نمي تواند، با چشمها اشاره نمايد و اگر اين را هم نمي تواند، در قلب نيت سجده کند، و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن براي سجده اشاره نمايد.

(مساله 1072) اگر پيششاني بي اختيار از جاي سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد بايد نگذارد دوباره به جاي سجده برسد، و اين يک سجده برسد، و اين يک سجده حساب مي شود، چه ذکر سجده را گفته باشد يا نه و اگر نتواند سر را نگهدارد و بي اختيار دوباره به جاي سجده برسد، روي هم يک سجده حساب مي شود و اگر ذکر نگفته باشد، بايد بگويد.

(مساله 1073) جائي که انسان بايد تقيه کند مي تواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد و لازم نيست براي نماز به جاي ديگر برود.

(مساله 1074) اگر روي چيزي که بدن روي آن آرام نمي گيرد سجده کند، باطل است ولي روي تشک پر يا چيز ديگري که بعد از سر گذاشتن و مقداري پائين رفتن آرام مي گيرد، سجده کند، اشکال ندارد.

(مساله 1075) اگر انسان ناچار شود که در زمين گل نماز بخواند اگر آلوده شدن بدن و لباس براي او مشقت ندارد سجده و تشهد را بطور معمول بجا آورد، و اگر مشقت دارد مي تواند در حالي که ايستاده است، براي سجده با سر اشاره کند و تشهد را ايستاده بخواند و اگر سجده و تشهد را به طور معمول هم به جا آورد، نمازش صحيح است.

(مساله 1076) در رکعت اول و رکعت سومي که تشهد ندارد، مثل رکعت سوم نماز و عصر و عش، بنابر احتياط واجب بايد بعد از سجده دوم قدري بي حرکت بنشيند و بعد برخيزد. 

 

چيزهائي که سجده بر آنها صحيح است 

(مساله 1077) بايد بر زمين و چيزهاي غير خوراکي که از زمين مي رويد، مانند چوب و برگ درخت سجده کرد و سجده بر چيزهاي خوراکي و پوشاکي صحيح نيست و نيز سجده کردن بر چيزهاي معدني مانند طلا و نقره و عقيق و فيروزه باطل است، اما سجده کردن بر سنگهاي سياه اشکال ندارد.

(مساله 1078) احتياط واجب آن است که بر برگ درخت مو، اگر تازه باشد سجده نکنند.

(مساله 1079) سجده بر چيزهائي که از زمين مي رويد و خوراک حيوان است مثل علف و کاه صحيح است.

(مساله 1080) سجده برگلهائي که خوراکي نيستند، صحيح است، ولي سجده بر دواهاي خوراکي که از زمين مي رويند، مانند گل بنفشه و گل گاو زبان صحيح نيست.

(مساله 1081) سجده بر گياهي که خوردن آن در بعضي از شهرها معمول است و در شهر هاي ديگر معمول نيست ونيز سجده بر ميوه نارس صحيح نيست، ولي سجده بر توتون جائز است.

(مساله 1082) سجده بر سنگ آهک و سنگ گچ صحيح است، بلکه به گچ و آهک پخته و آجر و کوزه گلي و مانند آن هم مي شود سجده کرد.

(مساله 1083) سجده بر کاغذ صحيح است.

(مساله 1084) براي سجده بهتر از هر چيز تربت حضرت سيدالشهداء(عليه السلام) مي باشد، بعد از آن خاک، بعد از خاک، سنگ و بعد از سنگ، گياه است.

(مساله 1085) اگر چيزي که سجده بر آن صحيح است ندارد، يا اگر دارد به واسطه سرما يا گرماي زياد و مانند اينها نمي تواند بر آن سجده کند، بايد به لباسش اگر از کتان يا پنبه است، سجده کند و اگر از چيز ديگر است، بايد بر پشت دست و چنانچه آن هم ممکن نباشد به چيز معدني مانند انگشتر عقيق، سجده نمايد.

(مساله 1086) سجده بر گل و خاک سستي که پيشاني روي آن آرام نمي گيرد اگر بعد از آنکه مقداري فرو رفت آرام بگيرد، اشکال ندارد.

(مساله 1087) اگر در سجده اول، مهر به پيشاني بچسبد و بدون اينکه مهر را بردارد، دوباره به سجده رود، اشکال دارد.

(مساله 1088) اگر در بين نماز چيزي که بر آن سجده مي کند گم شود و چيزي که سجده برآن صحيح است نداشته باشد چنانچه وقت وسعت دارد، بايد نماز را بشکند و اگر وقت تنگ است، بايد به لباسش اگر از پنبه يا کتان است سجده کند و اگر از چيز ديگر است بر پشت دست، و اگر آن هم نمي شود به چيز معدني مانند انگشتر عقيق، سجده نمايد.

(مساله 1089) هرگاه در حال سجده بفهمد پيشاني رابر چيزي گذاشته که سجده بر آن باطل است، اگر ممکن باشد، بايد پيشاني را از روي آن به روي چيزي که سجده بر آن صحيح است بکشد و اگر وقت تنگ است، به دستوري که در مساله پيش گفته شد، عمل کند.

(مساله 1090) اگر بعد از سجده بفهمد پيشاني را روي چيزي گذاشته که سجده بر آن باطل است، اشکال ندارد.

(مساله 1091) سجده کردن براي غير خداوند متعال حرام مي باشد و بعضي از مردم که مقابل قبر امامان – عليهم السلام – پيشاني را به زمين مي گذارند، اگر براي شکر خداوند متعال باشد، اشکال ندارد، و گرنه حرام است. 

 

مستحبات و مکروهات سجده 

(مساله 1092) در سجده چند چيز مستحب است:

1- کسي که ايستاده نماز مي خواند بعد از آنکه سر از رکوع بر داشت و کاملاً ايستاد و کسي که نشسته نماز مي خواند، بعد از آنکه کاملاً نشست، براي رفتن به سجده تکبير بگويد.

2-موقعي که مرد مي خواهد به سجده برود، اول دستها را و زن اول زانوها را به زمين بگذارد.

3-بيني را به مهر يا چيزي که سجده بر آن صحيح است بگذارد.

4-در حال سجده انگشتان دست را به هم بچسباند و برابر گوش بگذرد، به طوري که سر آنها رو به قبله باشد.

5-در سجده دعا کند و از خدا حاجت بخواهد و اين دعا را بخواند: يا خيرَ المسؤولينَ و يا خيرَ المعطينَ اُرزُقني و ارُزق عيالي من فضلکَ فانکَ ذُو الفصلِ العظيم. يعني: اي بهترين کسي که از او سؤال مي کنند و اي بهترين عطا کنندگان، روزي بده به من و عيال من از فضل خودت، پس به درستي که تو داراي فضل بزرگي.

6-بعد از سجده بر ران چپ بنشيند و روي پاي راست را برکف پاي چپ بگذرد.

7-بعد از هر سجده وقتي نشست و بدنش آرام گرفت، تکبير بگويد.

8-بعد از سجده اول بدنش که آرام گرفت استغفراللهَ رَبي و اتوبُ اليهِ بگويد.

9-سجده را طول بدهد و در موقع نشستن دستها را روي رانها بگذارد.

10-براي رفتن به سجد ه دوم، در حال آرامي بدن(اللهُ اکبرُ) بگويد.

11-در سجده ها صلوات بفرستد و اگر آن را به قصد ذکري که در سجد ه ها دستور داده اند بگويد، اشکال ندارد.

12-در موقع بلند شدن، دستها را بعد از زانوها از زمين بر دارد.

13-مردها آرنجها و شکم را به زمين نچسبانند و بازو ها را از پهلو جدا نگاه دارند و زنها آرنجها و شکم را بر زمين بگذارند و اعضاء بدن را به يکديگر بچسبانند و مستحبات ديگر سجده در کتابهاي مفصل گفته شده است.

(مساله 1093) قرآن خواندن در سجده مکروه است و نيز مکروه است براي بر طرف کردن گرد و غبار، جاي سجده را فوت کند و اگر در اثر فوت کردن، دو حرف از دهان بيرون آيد، نماز باطل است. و غير از اينها مکروهات ديگري هم در کتابهاي مفصل گفته شده است. 

 

سجده واجب قرآن 

(مساله 1094) در هر يک از چهار سوره والنجم(53) و اقر ء(96) و الم تنزيل(32) وحم سجده(41) يک آيه سجده است، که اگر انسان بخواند و ياگوش به آن دهد، بعد از تمام شدن آن آيه، بايد فوراً سجده کند و اگر فراموش کرد، هر وقت يادش آمد بايد سجده نمايد.

(مساله 1095) اگر انسان موقعي که آيه سجده را مي خواند، از ديگري هم بشنود چنانچه گوش داده دو سجده نمايد و اگر به گوشش خورده يک سجده کافي است.

(مساله 1096) در غير نماز، اگر در حال سجده، آيه سجده را بخواند يا به آن گوش بدهد بايد سر از سجده بردارد و دوباره سجده کند.

(مساله 1097) اگر آيه سجده را کسي که قصد خواندن قرآن ندارد. بشنود يا از مثل گرامافون آيه سجده را بشنود لازم نيست سجده نمايد، ولي اگر از آلتي که صداي خود انسان را مي رساند در حال خواندن آيه سجده و يا ضبط کرده است، بشنود واجب است سجده کند.

(مساله 1098) در سجده واجب قرآن نمي شود بر چيزهاي خوراکي و پوشاکي سجده کرد، ولي ساير شرايط سجده را که در نماز است، لازم نيست مراعات کنند.

(مساله 1099) در سجده واجب قرآن بايد طوري عمل کند که بگويند سجده کرد.

(مساله 1100) هر گاه در سجده واجب قرآ‌ن پيشاني را به قصد سجده به زمين بگذارد اگر چه ذکر نگويد کافي است و گفتن ذکر. مستحب است و بهتر است بگويد:لا الهَ الا اللُه حقاً حقاً لا اِله اِلا اللُه ايماناً و تصديقاً لا اِله الا اللُه عُبوديهً و رقاً سجدتُ لکَ يا ربّ تعبداً ورقاً لا مُستنکفا و لا مُستکبرا بل اَنا عبدٌ ذليلٌ ضعيفٌ خائفٌ مستجيرٌ.

 

تشهد 

(مساله 1101) در رکعت دوم تمام نماز هاي واجب و رکعت سوم نماز مغرب و رکعت چهارم نماز ظهر و عصر و عشا بايد انسان بعد از سجده دوم بنشيند ودر حال آرام بودن بدن تشهد بخواند، يعني بگويد: اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريک له و اشهد ان محمداً عبده و رسوله اللهم صل علي محمد و آل محمد.

(مساله 1102) کلمات تشهد بايد به عربي صحيحو به طوري که معمول است پشت سر هم گفته شود.

(مساله 1103) اگر تشهد را فراموش کند و بايستد و پيش از رکوع يادش بيايد که تشهد را نخوانده، بايد بنشيند و تشهد را بخواند و دوباره بايستد و آنچه بايد در آن رکعت خوانده، بايد بنشيند و تشهد را بخواند و دوباره بايستد و آنچه بايد در آن رکعت خوانده شود بخواند و نماز را تمام کند و اگر در رکوع يا بعد از آن يادش بيايد، بايد نماز را تمام کند و بعد از سلام نماز، تشهد را قضا کند و بنابر احتياط واجب براي تشهد فراموش شده دو سجده سهو به جا آورد.

(مساله 1104) مستحب است در حال تشهد بر ران چپ بنشيند و روي پاي راست به کف پاي چپ بگذارد و پيش از تشهد بگويد: الحمدلله يا بگويد: بسم الله و بالله و الحمدلله و خير الاسماء لله و نيز مستحب است دستها را بر رانها بگذارد و انگشتها را به يکديگر بچسباند و به دامان خود نگاه کند و بعد از تمام شدن تشهد بگويد: و تقبل شفاعته وارفع درجته.

(مساله 1105) مستحب است زنها در وقت خواندن تشهد، رانها را به هم بچسباند.

 

سلام نماز

(مساله 1106) بعد از تشهد رکعت آخر نماز، مستحب است در حالي که نشسته و بدن آرام است بگويد: السلامُ عليکَ ايُها النبيّ و رحمهُ اللِه و برکاتهُ و بعد از آن بايد بگويد: السلامُ عليکُم و بنابر احتياط واجب اضافه کند و رَحمهُ الِله و برکاتهُ يا بگويد: السلامُ علينَا و عَلي عبادالِله الصالحينَ.

(مساله 1107) اگر سلام نماز را فراموش کند و موقعي يادش بيايد که صورت نماز به هم نخورده و کاري هم که عمدي و سهوي آن نماز را باطل مي کند مثل پشت به قبله کردن انجام نداده، بايد سلام را بگويد و نمازش صحيح است.

(مساله 1108) اگر سلام نماز را فراموش کند و موقعي يادش بيايد که صورت نماز بهم خورده است، چنانچه پيش از آنکه صورت نماز به هم بخورد کاري که عمدي و سهوي آن نماز را باطل مي کند، مثل پشت به قبله کردن انجام نداده باشد نمازش صحيح است و اگر پيش از آنکه صورت نماز به هم بخورد، کاري که عمدي و سهوي آن نماز را بال مي کند انجام داده باشد، نمازش باطل است. 

 

ترتيب

(مساله 1109) اگر عمداً ترتيب نماز را بهم بزند، مثلاً سوره را پيش از حمد بخواند، يا سجود را پيش از رکوع به جا آورد، نماز باطل مي شود.

(مساله 1110) اگر رکني از نماز را فراموش کند و رکن بعد از آن را به جا آورد، مثلاً پيش از آنکه رکوع کند دو سجده نمايد، نماز باطل است.

(مساله 1111) اگر رکني از نماز را فراموش کند و چيزي را که بعد از آن است و رکن نيست به جا آورد، مثلاً پيش از آنکه دو سجده کند تشهد بخواند، بايد رکن را (دو سجده را) به جا آورد و آنچه را اشتباهاً پيش از آن خوانده دوباره بخواند.

(مساله 1112) اگر چيزي را که رکن نيست فراموش کند و رکن بعد از آن را بجا آورد، مثلاً حمد را فراموش کند و مشغول رکوع شود، نمازش صحيح است.

(مساله 1113) اگر چيزي را که رکن نيست فراموش کند و چيزي را که بعد از آن است و آن هم رکن نيست به جا آورد، مثلاً حمد را فراموش کند و سوره را بخواند چنانچه مشغول رکن بعد شده باشد مثلاً در رکوع يادش بيايد که حمد را نخوانده، بايد بگذرد و نماز او صحيح است، و اگر مشغول رکن بعد نشده باشد، بايد آنچه را فراموش کرده به جا آورد و بعد از آن، چيزي را که اشتباهاً جلوتر خوانده دوباره بخواند.

(مساله 1114) اگر سجده اول را به خيال اينکه سجده دوم است، يا سجده دو به خيال اينکه سجده اول است به جا آورد، نماز صحيح است و سجده اول او سجده و سجده دوم او، سجده دوم حساب مي شود، ولي اگر بعد از نماز متوجه شد در صورت اول يک سجده جا مانده است قضاي آن را به جا بياورد و دو سجده سهو نيز بجا بياورد و در صورت دوم چون يک سجده اضافه شده است دو سجده سهو براي آن لازم است. 

 

موالات

(مساله 1115) انسان بايد نماز را باموالات بخواند، يعني کارهاي نماز مانند رکوع و سجود و تشهد پشت سر هم بجا آورد و چيزهايي را که در نماز مي خواند بطوري که معمول است پشت سر هم بخواند و اگر بقدري بين آنها فاصله بيندازد که نگويند نماز مي خواند، نمازش باطل است، گرچه بطوري سهوي باشد.

(مساله 1116) اگر در نماز عمداً بين حرفها يا کلمات فاصله بيندازد و فاصله بقدري نباشد که صورت نماز از بين برو د، بنابر احتياط واجب نماز ش باطل مي شود واگر سهواً باشد چنانچه مشغول رکن بعد نشده باشد، بايد آن حرفها يا کلمات را بطور معمول بخواند و اگر مشغول رکن بعد شده باشد نمازش صحيح است.

(مساله 1117) طول دادن رکوع و سجود و خواندن سوره هاي موالات را به هم نمي زند.

 

قنوت

(مساله 1118) در تمام نمازهاي واجب ومستحب، پيش از رکوع رکعت دوم مستحب است قنوت بخواند و در نماز وتر با آنکه يک رکعت مي باشد خواندن قنوت پيش از رکوع مستحب است و نماز جمعه در هر رکعت يک قنوت دارد در رکعت اول پيش از رکوع، و در رکعت بعد از رکوع و نماز آيات پنج قنوت و نماز عيد فطر و قربان در رکعت اول پنج قنوت و در رکعت دوم چهار قنوت دارد.

(مساله 1119) اگر بخواهد قنوت بگيرد بايد احتياطاً دستها را مقابل صورت بلند کند و به قصد رجاء کف آنها را رو به آسمان و پهلوي هم نگه دارد و غير شست، انگشتهاي ديگر را به هم بچسباند و به کف دستها نگاه کند.

(مساله 1120) در قنوت هر ذکري بگويد، اگر چه يک سبحان الله باشد، کافي است و بهتر است بگويد:« لا اله الا الله ا لحليم الکريم لا اله الاالعلي العظيم سبحان الله رب السموات السبع و رب الارضين السبع و ما فيهن وما بينهن و رب العرش العظيم و الحمد لله رب العالمين.

(مساله 1121) مستحب است انسان قنوت را بلند بخواند، ولي براي کسي که نماز را به جماعت مي خواند اگر امام جمااعت صداي او را بشنود، بلند خواندن قنوت مستحب نيست

(مساله 1122) اگر عمداً قنوت نخواند قضا ندارد و اگر فراموش کند و پيش از آنکه به اندازه رکوع خم شود يادش بيايد، مستحب است بايستد و بخواند و اگر در رکوع يادش بيايد، مستحب است بعد از رکوع قضا کند و اگر در سجده يادش بيايد، مستحب است بعد از سلام نماز قضا نمايد.

 

ترجمه نماز

1- ترجمه سوره حمد

بسم الله الرحمن الرحيم، يعني: ابتدا مي کنم به نام خداوندي که در دنيا بر مومن و کافر رحم ميکند و در آخرت بر مومن رحم مي نمايد.

الحمدلله رب العالمين يعني: ثنا مخصوص خداوندي است که پرورش دهنده همه موجودات است.

الرحمن الرحيم يعني: در دنيا بر مومن و کافر و در آخرت بر مومن رحم مي کند.

مالک يوم الدين يعني: پادشاه وصاحب اختيار روز قيامت است.

اياک نعبد و اياک نستعين يعني: فقط تو را عبادت مي کنيم و فقط از تو کمک مي خواهيم.

اهدنا الصراط المستقيم يعني: هدايت کن ما را به راه راست در جزئيات زندگي تا طوري گام بر داريم که از دين اسلام منحرف نشويم.

صراط الذين انعمت عليهم يعني: به راه کساني که به آنان نعمت دادي که آنان پيغمبران و جانشينان پيغمبران هستند. غير المغضوب عليهم و لاالضالين يعني: نه به راه کساني که غضب کرده اي برايشان و نه آن کساني که گمراهند.

 

2 – ترجمه سوره قل هو الله احد

بسم الله الرحمن الرحيم. قل هو الله احد يعني: بگو اي محمد(ص) که خداوند، خدائي است يگانه.

الله الصمد يعني: خدائي که از تمام موجودات بي نياز است.

لم يلد و لم يولد، فرزند ندارد و فرزند کسي نيست.

ولم يکن له کفوا احد يعني: هيچ کس از مخلوقات، مثل او نيست.

 

3 – ترجمه ذکر رکوع و سجود و ذکرهائي که بعد از آنها مستحب است

سبحان ربي العظيم و بحمده يعني: پروردگار بزرگ من از هر عيب و نقصي پاک و منزه است و من مشغول ستايش او هستم

سبحان ربي الاعلي و بحمده يعني: پروردگار من که از همه کس بالاتر مي باشد از هر عيب و نقصي پاک و منزه است و من مشغول ستايش او هستم

سمع الله لمن حمده يعني: خدا بشنود و بپذيرد ثناي کسي که او را ستايش مي کند

استغفر الله ربي و اتوب اليه يعني: طلب آمرزش و مغفرت مي کنم از خداوندي که پرورش دهنده من است و من به طرف او بازگشت مي نمايم

بحول الله و قوته اقوم و اقعد يعني: به ياري خداي متعال و قوه او بر مي خيزم و مي نشينم.

 

4 –ترجمه قنوت

لا اله الا الله الحليم الکريم يعني: نيست خدائي سزاورتر پرستش مگر خداي يکتاي بي همتائي که صاحب حلم و کرم است

لا اله الا الله العلي العظيم يعني: نيست خدائي سزاوار پرستش مگر خداي يکتاي بي همتائي که بلند مرتبه و بزرگ است

سبحان الله رب السموات السبع و رب الارضين السبع يعني: پاک و منزه است خداوندي که پروردگار هفت آسمان و پروردگار هفت زمين است

و ما فيهن و ما بينهن و رب العرش العظيم. يعني: پروردگار هر چيزي است که در آسمانها و زمينها و مابين آنها است و پروردگار عرش بزرگ است

و الحمد لله رب العالمين، يعني: حمد وثنا مخصوص خداوندي است که پرورش دهنده تمام موجودات است.

 

5 – ترجمه تسبيحات اربعه

سبحان الله و الحمدلله و لا اله الله و الله اکبر، يعني: پاک و منزه است خداوند تعالي و ثنا مخصوص اوست و نيست خدائي سزاوار پرستش، مگر خداي بي همتا و بزرگتر است از اينکه او را وصف کنند.

 

6 – ترجمه تشهد و سلام

الحمدلله اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريک له ه يعني: ستايش مخصوص پروردگار است و شهادت مي دهم که خدائي سزاوار پرستش نيست مگر خدائي که يگانه است و شريک ندارد

واشهد ان محمداً عبده و رسوله، يعني: شهادت مي دهم که محمد – صلي الله عليه و آله – بنده خدا و فرستاده اوست

اللهم صل علي محمد و آل محمد، يعني: خدايا رحمت بفرست بر محمد و آل محمد

و تقبل شفاعته وارفع درجته يعني: قبول کن شفاعت پيغمبر را و درجه آن حضرت را نزد خود بلند کن

السلام عليک ايها النبي و رحمه الله و برکاته،يعني: سلام بر تو اي پيغمبر و رحمت و برکات خدا بر تو باد

السلام علينا و علي عبادالله الصالحين، يعني سلام از خداوند عالم بر ما نمازگزاران و نمام بندگان خوب او

السلام عليکم و رحمه الله و برکاته، يعني: سلام و رحمت و برکات خداوند بر شما مومنين باد.

 

تعقيب نماز

(مساله 1123) مستحب است انسان بعد از نماز مقداري مشغول تعقيب، يعني خواندن ذکر و دعا و قرآن شود. و بهتر است پيش از آنکه از جاي خود حرکت کند و وضو و غسل و تيمم او باطل شود، رو به قبله تعقيب را بخواند. لازم نيست تعقيب به عربي باشد ولي بهتر است چيزهائي را که در کتابهاي دعا دستور داده اند بخواند. و از تعقيبهائي که خيلي سفارش شده است، تسبيح حضرت زهرا – سلام الله عليها – است که بايد به اين ترتيب گفته شود: 34 مرتبه الله اکبر، بعد 33 مرتبه الحمدلله، بعد از آن 33 مرتبه سبحان الله و مي شود سبحان الله را پيش از الحمدلله، ولي بهتر است بعد از الحمد لله گفته شود.

(مساله 1124) مستحب است بعد از نماز، سجده شکر نمايد و همين قدر که پيشاني را به قصد شکر بر زمين بگذارد کافي است. ولي يهتر است صد مرتبه، يا سه مرتبه يا يک مرتبه، شکراً لله يا شکراً‌ يا عفواً بگويد و نيز مستحب است هر وقت نعمتي به انسان مي رسد يا بلائي از او دور مي شود، سجده شکر به جا آورد.

 

صلوات بر پيغمبر

(مساله 1125) هر وقت انسان اسم مبارک حضرت رسول – صلي الله عليه و آله و سلم – مانند محمد و احمد، يا لقب و کنيه آن جناب را مثل مصطفي و ابوالقاسم، بگويد يا بشنود، اگر چه در نماز باشد، مستحب است صلوات بفرست.

(مساله 1126) موقع نوشتن اسم مبارک حضرت رسول – صلي الله عليه و آله و سلم – مستحب است صلوات را هم بنويسد. و نيز بهتر است هر وقت آن حضرت را ياد مي کند، صلوات بفرستد.

next page

fehrest page

back page

 
 
https://old.aviny.com/Ahkam/Resalehnoori/resale06.aspx?&mode=print
Copyright © 2003-2013 - AVINY.COM - All Rights Reserved