مسأله
۱۴۹۹ ـ نماز آیات ـ كه دستور آن
خواهد آمد ـ به واسطه چهار چیز واجب مى شود :
(اوّل)
گرفتن خورشید.
(دوم)
گرفتن ماه، اگر چه مقدار كمى از آنها
گرفته شود و كسى هم از آن نترسد.
(سوم)
زلزله، اگر چه كسى هم نترسد.
(چهارم)
رعد و برق و بادهاى سیاه و سرخ و مانند اینها از آیات
آسمانى، در صورتى كه بیشتر مردم از آنها بترسند، و امّا
در حوادث زمینى ـ مانند فرو رفتن آب دریا و افتادن كوه كه
موجب ترس اكثر مردم شودـ احتیاط مستحبّ خواندن نماز آیات
است.
مسأله
۱۵۰۰ ـ اگر از چیزهایى كه نماز
آیات براى آنها واجب است بیشتر از یكى اتّفاق بیفتد،
انسان باید براى هر یك از آنها یك نماز آیات بخواند، مثلا
اگر خورشید بگیرد و زلزله هم بشود، باید یك نماز آیات
براى گرفتن خورشید، و نماز دیگر هم براى زلزله بخواند.
مسأله
۱۵۰۱ ـ كسى كه قضاى چند نماز
آیات بر او واجب است، چه همه آنها براى یك چیز واجب شده
باشد ـ مثل آن كه سه مرتبه خورشید گرفته و نماز آنها را
نخوانده است ـ چه براى چند چیز باشد ـ مثل خورشید گرفتن و
ماه گرفتن ـ موقعى كه قضاى آنها را مى خواند، لازم نیست
معین كند كه براى كدام یك از آنهاست، هر چند احتیاط
مستحبّ آن است كه معین نماید اگر چه به تعیین اجمالى، مثل
آن كه نیت كند اوّل نمازِ آیات یا دوم نمازِ آیاتى كه بر
من واجب شده قضاى آن را به جا مى آورم.
مسأله
۱۵۰۲ ـ چیزهایى كه نماز آیات
براى آنها واجب است، در هر جایى اتّفاق بیفتد، فقط مردم
همان جا باید نماز آیات بخوانند، و بر مردم جاهاى دیگر
واجب نیست.
مسأله
۱۵۰۳ ـ وقت نماز آیات در كسوف و
خسوف، از زمانى است كه خورشید یا ماه شروع به گرفتن
مى كند تا زمانى كه تمام قرص باز نشده، و احتیاط مستحبّ
آن است كه به قدرى تأخیر نیندازد كه شروع به باز شدن كند،
بلكه مستحبّ است هنگام شروع به گرفتن نماز را بخواند.
مسأله
۱۵۰۴ ـ اگر خواندن نماز آیات را
به قدرى تأخیر بیندازد كه آفتاب یا ماه شروع به باز شدن
كند ادا است، ولى اگر بعد از باز شدن تمام آن نماز بخواند
قضا است.
مسأله
۱۵۰۵ ـ اگر مدّت گرفتن خورشید
یا ماه به اندازه خواندن یك ركعت نماز یا كمتر باشد، نماز
آیات واجب و ادا است، و همچنین است اگر مدّت گرفتن آنها
بیشتر باشد ولى انسان نماز را نخواند تا به اندازه خواندن
یك ركعت یا كمتر از آن به آخر وقت مانده باشد.
مسأله
۱۵۰۶ ـ موقعى كه زلزله و رعد و
برق و مانند اینها اتّفاق مى افتد ـ چنانچه گذشت ـ باید
نماز آیات بخواند، و باید به اندازه اى كه عرفاً تأخیر
گفته مى شود نماز را عقب نیندازد، و در صورت تأخیر نماز
را به جا آورد و بنابر احتیاط واجب نیت ادا و قضا نكند.
مسأله
۱۵۰۷ ـ اگر گرفتن خورشید یا ماه
را نداند و بعد از باز شدن خورشید یا ماه بفهمد كه تمام آن
گرفته بوده، باید قضاى نماز آیات را بخواند، ولى اگر
بفهمد مقدارى از آن گرفته بوده، قضا بر او واجب نیست.
مسأله
۱۵۰۸ ـ اگر عدّه اى بگویند
خورشید یا ماه گرفته است، چنانچه انسان از گفته آنان یقین
یا اطمینان پیدا نكند، و در آن اشخاص شخصى كه گفته او
شرعاً معتبر است نباشد، و نماز آیات نخواند و بعد معلوم
شود راست گفته اند، در صورتى كه تمام خورشید یا ماه گرفته
باشد، نماز آیات را بخواند، ولى اگر مقدارى از آن گرفته
باشد خواندن نماز آیات بر او واجب نیست، و همچنین است اگر
دو نفر كه عادل بودن آنان معلوم نیست، یا شخصى كه ثقه
بودن او معلوم نیست بگویند خورشید یا ماه گرفته، بعد
معلوم شود كه آن دو عادل بوده اند و یا آن شخص ثقه اى بوده
كه ظنّ بر خلاف قول او نبوده است.
مسأله
۱۵۰۹ ـ اگر انسان از گفته كسانى
كه از روى قاعده علمى از گرفتن خورشید و ماه خبر مى دهند،
اطمینان پیدا كند كه خورشید یا ماه گرفته، باید نماز آیات
را بخواند، و نیز اگر بگویند فلان وقت خورشید یا ماه
مى گیرد و فلان مقدار طول مى كشد، و انسان از گفته آنان
اطمینان پیدا كند، باید به اطمینان خودش عمل نماید.
مسأله
۱۵۱۰ ـ اگر بفهمد نماز آیاتى كه
خوانده باطل بوده، واجب است دوباره بخواند، و اگر وقت
گذشته قضا نماید.
مسأله
۱۵۱۱ ـ اگر در وقت نماز یومیه
نماز آیات هم بر انسان واجب شود، چنانچه براى هر دو نماز
وقت دارد هر كدام را اوّل بخواند اشكال ندارد، و اگر وقت
یكى از آن دو تنگ باشد، اوّل آن را بخواند، و اگر وقت هر
دو تنگ باشد باید اوّل نماز یومیه را بخواند.
مسأله
۱۵۱۲ ـ اگر در بین نماز یومیه
بفهمد كه وقت نماز آیات تنگ است، چنانچه وقت نماز یومیه
هم تنگ باشد، باید آن را تمام كند، بعد نماز آیات را
بخواند، و اگر وقت نماز یومیه تنگ نباشد آن را قطع كند،
و اوّل نماز آیات و بعد نماز یومیه را به جا آورد.
مسأله
۱۵۱۳ ـ اگر در بین نماز آیات
بفهمد كه وقت نماز یومیه تنگ است، باید نماز آیات را رها
كند و مشغول نماز یومیه شود، و بعد از آن كه نماز را تمام
كرد پیش از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند، بقیه نماز
آیات را از همان جا كه رها كرده بخواند.
مسأله
۱۵۱۴ ـ اگر در حال حیض یا نفاس
زن، خورشید یا ماه بگیرد، نماز آیات بر او واجب نیست و
قضا هم ندارد، ولى در غیر موقّت مانند زلزله و رعد و برق
بنابر احتیاط واجب بعد از پاك شدن نماز را بدون نیت ادا و
قضا به جا آورد.
دستور نماز آیات
مسأله
۱۵۱۵ ـ نماز آیات دو ركعت است و
در هر ركعت پنج ركوع دارد، و كیفیت آن این است كه انسان
بعد از نیت تكبیر بگوید و یك حمد و یك سوره تمام بخواند و
به ركوع رود و سر از ركوع بردارد، دوباره یك حمد و یك
سوره بخواند باز به ركوع رود تا پنج مرتبه، و بعد از بلند
شدن از ركوع پنجم دو سجده نماید و برخیزد، و ركعت دوم را
هم مثل ركعت اوّل به جا آورد، و تشهّد بخواند و سلام دهد.
مسأله
۱۵۱۶ ـ در نماز آیات ممكن است
انسان بعد از نیت و تكبیر و خواندن حمد، آیه هاى یك سوره
را پنج قسمت كند، و یك آیه یا بیشتر یا كمتر از آن را
بخواند و به ركوع رود و سر بردارد و بدون این كه حمد
بخواند قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به ركوع رود، و
همین طور تا پیش از ركوع پنجم سوره را تمام نماید، مثلا
به قصد سوره ( قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ )،
( بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ ) بگوید و
به ركوع رود، بعد بایستد و بگوید: ( قُلْ هُوَ اللّهُ
اَحَدٌ ) دوباره به ركوع رود و بعد از ركوع
بایستد و بگوید: ( اَللّهُ الصَّمَدُ ) باز به ركوع
رود و بایستد و بگوید: ( لَمْ یلِدْ وَ لَمْ یوْلَدْ )و
به ركوع برود، و سر بردارد و بگوید: ( وَ لَمْ یكُن
لَهُ كُفُواً اَحَدٌ ) و بعد از آن به ركوع
پنجم رود و بعد از سر برداشتن دو سجده كند، و ركعت دوم را
هم مثل ركعت اوّل به جا آورد و بعد از سجده دوم تشهّد
بخواند و نماز را سلام دهد، و نیز جایز است به كمتر از
پنج قسمت تقسیم كند، ولى هر وقت سوره را تمام كرد لازم
است حمد را قبل از ركوع بعدى بخواند، و بعد از آن یك سوره
یا بعض از یك سوره را نیز بخواند.
مسأله
۱۵۱۷ ـ اگر در یك ركعت از نماز
آیات پنج مرتبه حمد و سوره بخواند و در ركعت دیگر یك حمد
بخواند و سوره را پنج قسمت كند، مانعى ندارد.
مسأله
۱۵۱۸ ـ چیزهایى كه در نمازهاى
یومیه واجب و مستحبّ است، در نماز آیات هم واجب و مستحبّ
مى باشد، ولى در نماز آیات ـ در صورتى كه با جماعت باشد ـ
به جاى اذان و اقامه رجاءً سه مرتبه بگویند (اَلصَّلاة).
مسأله
۱۵۱۹ ـ مستحبّ است بعد از سر
برداشتن از ركوع پنجم و دهم بگوید: (سَمِعَ اللّهُ
لِمَنْ حَمِدَهُ) و نیز پیش از هر ركوع و بعد از آن
تكبیر بگوید، ولى بعد از ركوع پنجم و دهم گفتن تكبیر
مستحبّ نیست.
مسأله
۱۵۲۰ ـ مستحبّ است پیش از ركوع
دوم و چهارم و ششم و هشتم و دهم قنوت بخواند، و اگر فقط
پیش از ركوع دهم هم بخواند كافیست.
مسأله
۱۵۲۱ ـ اگر در نماز آیات شكّ
كند كه چند ركعت خوانده و فكرش به جایى نرسد، نماز باطل
است.
مسأله
۱۵۲۲ ـ اگر شكّ كند كه در ركوع
آخر ركعت اوّل است یا در ركوع اوّل ركعت دوم و فكرش به
جایى نرسد، نمازش باطل است، و اگر در عدد ركوعها شكّ كند
بنا را بر كمتر بگذارد، مگر در صورتى كه شكّ كند چهار
ركوع كرده یا پنج ركوع، كه در این صورت چنانچه براى رفتن
به سجده خم نشده باید ركوعى را كه شكّ كرده به جا آورد، و
اگر شكّ او بعد از خم شدن براى سجده و پیش از رسیدن به
سجده باشد بنابر احتیاط واجب برگردد و ركوع را به جا آورده
و نماز را تمام نماید واعاده كند، ولى اگر به سجده رسیده
باشد، باید به شكّ خود اعتنا نكند.
مسأله
۱۵۲۳ ـ هر یك از ركوعهاى نماز
آیات ركن است كه اگر عمداً یا سهواً كم یا زیاد شود، نماز
باطل است.