نماز جماعت

مسأله 1408. مستحب است نمازهاي واجب خصوصاً نمازهاي يوميه را به جماعت بخوانند. و در نماز صبح و مغرب و عشا، خصوصاً براي همسايه مسجد و كسي كه صداي اذان مسجد را مي‎شنود بيشتر سفارش شده است.

مسأله 1409. در خبر است اگر يك نفر به امام جماعت اقتدا كند، هر ركعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد، و اگر دو نفر اقتدا كنند هر ركعت ثواب ششصد نماز دارد، و هرچه بيشتر شوند ثواب نمازشان بيشتر مي‎شود، تا به ده نفر برسند، و عده آنان كه از ده گذشت، اگر تمام آسمان‎ها كاغذ و درياها مركب و درخت‎ها قلم و جن و انس و ملائكه نويسنده شود، نمي‎توانند ثواب يك ركعت آن را بنويسند.

مسأله 1410. حاضر نشدن به نماز جماعت از روي بي‎اعتنايي جايز نيست، و سزاوار نيست كه انسان بدون عذر نماز جماعت را ترك كند.

مسأله 1411. مستحب است انسان صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند، و نماز جماعت اگر مقداري از نماز اول وقت به تأخير بيفتد، از نماز اول وقت كه فرادي خوانده شود، بهتر است، و نيز نماز جماعتي را كه مختصر بخوانند از نماز فرادي كه آن را طول بدهند بهتر مي‎باشد.

مسأله 1412. وقتي كه جماعت برپا مي‎شود، مستحب است كسي كه نمازش را فرادي خوانده، دوباره با جماعت بخواند، و اگر بعد بفهمد كه نماز اولش باطل بوده، نماز دوم او كافي است.

مسأله 1413. اگر امام يا مأموم بخواهد در نمازي كه به جماعت خوانده، دوباره براي مأموم ديگري كه جماعت نخوانده امام شود، و به جماعت بخواند جايز است. ولي اگر بخواهد براي دفعه سوم باز با جماعت بخواند اشكال دارد.

مسأله 1414. كسي كه در نماز وسواس دارد، و فقط در صورتي كه نماز را با جماعت بخواند، از وسواس راحت مي‎شود، بايد نماز را با جماعت بخواند.

مسأله 1415. اگر پدر يا مادر به فرزند خود امر كند كه نماز را به جماعت بخواند و از نافرماني او اذيت شوند، نماز جماعت بر او واجب مي‎شود.

مسأله 1416. نماز مستحب را نمي‎شود به جماعت خواند، مگر نماز استسقاء كه براي آمدن باران مي‎خوانند. و نمازي كه واجب بوده و به جهتي مستحب شده است، مانند نماز عيد فطر و قربان كه در زمان امام عليه‌السلام واجب بوده، و به واسطه غايب شدن آن حضرت مستحب مي‎باشد.

مسأله 1417. موقعي كه امام جماعت نماز يوميه مي‎خواند، هر كدام از نمازهاي يوميه را مي‎شود به او اقتدا كرد، ولي اگر نماز يوميه‎اش را احتياطاً دوباره مي‎خواند، اقتدا كردن به او اشكال دارد.

مسأله 1418. اگر امام جماعت قضاي نماز يوميه خود را مي‎خواند، مي‎شود به او اقتدا كرد، ولي اگر نمازش را احتياطاً قضا مي‎كند، يا قضاي نماز كس ديگر را مي‎خواند، كه معلوم نيست اين نماز از او فوت شده يا نه، اقتداي به او اشكال دارد. ولي اگر معلوم باشد كه اين نماز از ميت فوت شده، جايز است به او اقتدا كرد، هر چند براي آن نماز پول گرفته باشد.

مسأله 1419. اگر انسان نداند نمازي را كه امام مي‎خواند، نماز واجب يوميه است يا نماز مستحب، نمي‎تواند به او اقتدا كند.

مسأله 1420. اگر امام در محراب باشد، و كسي پشت سر او اقتدا نكرده باشد، كساني كه دو طرف محراب ايستاده‎اند، و به واسطه ديوار محراب امام را نمي‎بينند، نمي‎توانند اقتدا كنند، بلكه اگر كسي پشت سر امام اقتدا كرده باشد، اقتدا كردن كساني كه دو طرف او ايستاده‎اند، و اتصال دارند و به واسطه ديوار محراب امام را نمي‎بينند محل تأمل است.

مسأله 1421. اگر به واسطه درازي صف اول، كساني كه دو طرف صف ايستاده‎اند امام را نبينند، مي‎توانند اقتدا كنند، و نيز اگر به واسطه درازي يكي از صف‎هاي ديگر كساني كه دو طرف ايستاده‎اند، صف جلو خود را نبينند، مي‎توانند اقتدا نمايند.

مسأله 1422. اگر صف‎هاي جماعت تا درب مسجد برسد، كسي كه مقابل درب پشت صف ايستاده نمازش صحيح است، و نيز نماز كساني كه پشت سر او اقتدا مي‎كنند صحيح مي‎باشد، و احتياط واجب آن است كه كساني كه دو طرف او ايستاده‎اند اگر صف جلو را نبينند، اقتدا ننمايند.

مسأله 1423. كسي كه پشت ستون ايستاده، اگر از طرف راست يا چپ به واسطه مأموم ديگر به امام متصل نباشد، نمي‎تواند اقتدا كند.

مسأله 1424. جاي ايستادن امام بايد از جاي ماموم بلندتر نباشد، ولي اگر مكان امام مقدار خيلي كمي بلندتر باشد اشكال ندارد، و نيز اگر زمين سراشيب باشد و امام در طرفي كه بلندتر است بايستد، در صورتي كه سراشيبي آن زياد نباشد و طوري باشد كه به آن زمين مسطح بگويند مانعي ندارد.

مسأله 1425. اگر جاي مأموم بلندتر از جاي امام باشد اشكال ندارد، ولي اگر به قدري بلند باشد كه نگويند، اجتماع كرده‎اند، جماعت صحيح نيست.

مسأله 1426. اگر بين كساني كه در يك صف ايستاده اند بچه مميز ـ يعني: بچه‎اي كه خوب و بد را مي‎فهمد ـ فاصله شود، در صورتي كه بدانند نماز او صحيح است مي‎توانند اقتدا كنند، و اگر شك در صحت نماز او داشته باشند، و فاصله زياد باشد كه اتصال بقيه صف به امام بوسيله آن طفل باشد اقتدا مشكل است، بلي فاصله شدن يك طفل مانع نيست هر چند نماز او باطل باشد.

مسأله 1427. بعد از تكبير امام اگر صف جلو آماده نماز، و تكبير گفتن آنان نزديك باشد، كسي كه در صف بعد ايستاده، مي‎تواند تكبير بگويد، ولي احتياط مستحب آن است كه صبر كند تا تكبير صف جلو تمام شود.

مسأله 1428. اگر بداند نماز يك صف از صف‎هاي جلو باطل است، در صف‎هاي بعد نمي‎تواند اقتدا كند، ولي اگر نداند نماز آنان صحيح است يا نه، مي‎تواند اقتدا نمايد.

مسأله 1429. هر گاه بداند نماز امام باطل است، مثلاً بداند امام وضو ندارد، اگر چه خود امام ملتفت نباشد، نمي‎تواند به او اقتدا كند.

مسأله 1430. اگر مأموم بعد از نماز بفهمد كه امام عادل نبوده، يا به جهتي نمازش باطل بوده، مثلاً بيوضو نماز خوانده، نماز مأموم صحيح است.

مسأله 1431. اگر در بين نماز شك كند كه اقتدا كرده يا نه، چنان چه در حالي باشد كه وظيفه مأموم است، مثلاً به حمد و سوره امام گوش مي‎دهد، بايد نماز را به جماعت تمام كند، و اگر مشغول كاري باشد كه هم وظيفه منفرد و هم وظيفه مأموم است، مثلاً در ركوع يا سجده باشد، بايد نماز را به نيت فرادي تمام نمايد.

مسأله 1432. احتياط واجب آن است كه در بين نماز جماعت تا ناچار نشود نيت فرادي نكند، بلي پيش از سلام امام بدون عذر مي‎تواند نيت فرادي نمايد.

مسأله 1433. اگر مأموم به واسطه عذري بعد از حمد و سوره امام نيت فرادي كند، لازم نيست حمد و سوره را بخواند، ولي اگر پيش از تمام شدن حمد و سوره نيت فرادي نمايد، بايد مقداري را كه امام نخوانده بخواند. بلكه بنابر احتياط مقداري را كه امام خوانده نيز بخواند.

مسأله 1434. اگر در بين نماز جماعت نيت فرادي نمايد، نمي‎تواند دوباره نيت جماعت كند. و اگر مردد شود كه نيت فرادي كند يا نه و بعد تصميم بگيرد كه نماز را با جماعت تمام كند، صحت جماعتش مورد اشكال است.

مسأله 1435. اگر شك كند كه نيت فرادي كرده يا نه، بايد بنا بگذارد كه نيت فرادي نكرده است.

مسأله 1436. اگر موقعي كه امام در ركوع است اقتدا كند و به ركوع امام برسد، اگر چه ذكر امام تمام شده باشد، نمازش صحيح است، و يك ركعت حساب مي‎شود. اما اگر به مقدار ركوع خم شود و به ركوع امام نرسد جماعت باطل است، وليكن احتياط آن است كه سر از ركوع بردارد و آن را يك ركعت حساب نموده و نماز را فرادي تمام كند و بعد دوباره بخواند، اگر چه حكم به صحت نماز بعيد نيست.

مسأله 1437. اگر موقعي كه امام در ركوع است اقتدا كند و به مقدار ركوع خم شود، و پيش از ذكر ركوع شك كند كه به ركوع امام رسيده يا نه، جماعت باطل است، و مطابق احتياطي كه در مسأله پيش گفته شد عمل نمايد، اگر چه حكم به صحت نماز چنان كه گذشت بعيد نيست، ولي اگر در حال اشتغال به ذكر ركوع يا بعد از آن شك كند، جماعت او محكوم به صحت است.

مسأله 1438. اگر موقعي كه امام در ركوع است اقتدا كند، و پيش از آن كه به اندازه ركوع خم شود، امام سر از ركوع بردارد، بنابر احتياط واجب بايد بايستد تا امام براي ركعت بعد برخيزد، و آن را ركعت اول نماز خود حساب كند، ولي اگر برخاستن امام به قدري طول بكشد كه نگويند: اين شخص نماز جماعت مي‎خواند، بايد نيت فرادي نمايد.

مسأله 1439. اگر اول نماز، يا بين حمد و سوره اقتدا كند، و پيش از آن كه به ركوع رود، امام سر از ركوع بردارد، چنان چه عمداً ركوع خود را تأخير نينداخته نماز او صحيح است، و الا احتياط لازم آن است كه نماز را تمام كند و دوباره بخواند.

مسأله 1440. اگر موقعي برسد كه امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است، چنان چه بخواهد به ثواب جماعت برسد، بايد بعد از نيت و گفتن تكبيرة الاحرام بنشيند و تشهد را با امام بخواند، ولي سلام را نگويد و صبر كند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بايستد و بدون آن كه دوباره نيت كند و تكبير بگويد، حمد و سوره را بخواند، و آن را ركعت اول نماز خود حساب كند.

مسأله 1441. مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد، و بنابر احتياط واجب اگر مأموم يك نفر باشد، در طرف راست امام قدري عقب‎تر بايستد، و اگر متعدد باشند پشت سر امام بايستند ، و در صورت اول اگر قد او بلندتر از امام است، بنابر احتياط واجب بايد طوري بايستد كه در ركوع و سجود جلوتر از امام نباشد.

مسأله 1442. در نماز جماعت بايد بين مأموم و امام پرده و مانند آن كه پشت آن ديده نمي‎شود فاصله نباشد، بلكه بنابر احتياط لازم شيشه و مانند آن نيز فاصله نباشد، و هم چنين است بين انسان و مأموم ديگري كه انسان به واسطه او به امام متصل شده است، ولي اگر امام مرد و مأموم زن باشد، چنان چه بين آن زن و امام يا بين آن زن و مأموم ديگري كه مرد است، و زن به واسطه او به امام متصل شده است پرده و مانند آن باشد اشكال ندارد.

مسأله 1443. اگر بعد از شروع به نماز بين مأموم و امام، يا بين مأموم و كسي كه مأموم به واسطه او متصل به امام است، پرده يا چيز ديگري كه پشت آن را نمي‎توان ديد فاصله شود، نمازش قهر فرادي مي‎شود، و بايد به وظيفه فرادي عمل نموده و نماز را تمام كند.

مسأله 1444. احتياط واجب آن است كه بين جاي سجده مأموم و جاي ايستادن امام بيشتر از يك قدم فراخ فاصله نباشد. و نيز اگر انسان به واسطه مأمومي كه جلوي او ايستاده به امام متصل باشد، بنابر احتياط واجب بايد فاصله جاي سجده‎اش از جاي ايستادن او بيشتر از يك قدم فراخ نباشد. و احتياط مستحب آن است كه جاي سجده مأموم با جاي كسي كه جلوي او ايستاده بيشتر از يك قدم معمولي فاصله نداشته باشد، و بهتر اين است كه هيچ فاصله‎اي نباشد.

مسأله 1445. اگر مأموم به واسطه كسي كه طرف راست يا چپ او اقتدا كرده به امام متصل باشد، و از جلو به امام متصل نباشد، بنابر احتياط واجب بايد با كسي كه در طرف راست يا چپ او اقتدا كرده، بيشتر از يك قدم فراخ فاصله نداشته باشد.

مسأله 1446. اگر در نماز، بين مأموم و امام، يا بين مأموم و كسي كه مأموم به واسطه او به امام متصل است، بيشتر از يك قدم فاصله پيدا شود نمازش صحيح است، و قهراً فرادي مي‎شود، و قصد فرادي هم لازم نيست.

مسأله 1447. اگر نماز همه كساني كه در صف جلو هستند تمام شود، يا همه نيت فرادي نمايند، نماز صف بعد فرادي مي‎شود، هر چند صف جلو فوراً براي نماز ديگري به امام اقتدا كنند.

مسأله 1448. اگر در ركعت دوم اقتدا كند، لازم نيست حمد و سوره بخواند، ولي قنوت و تشهد را با امام مي‎خواند، و احتياط آن است كه موقع خواندن تشهد، انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد، و زانوها را بلند كند، و بايد بعد از تشهد با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند، و اگر براي سوره وقت ندارد، حمد را تمام كند و در ركوع خود را به امام برساند، و اگر درك ركوع هم نمي‎كند، احتياط واجب آن است كه حمد را تمام كند و در سجده خود را به امام برساند، ولي اگر در سجده به امام برسد، بهتر است كه نماز را دوباره بخواند.

مسأله 1449. اگر موقعي كه امام در ركعت دوم نماز چهار ركعتي است اقتدا كند، بايد در ركعت دوم نمازش كه ركعت سوم امام است بعد از دو سجده بنشيند و تشهد را به مقدار واجب بخواند و برخيزد، و چنان چه براي گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت ندارد، يك مرتبه بگويد، و در ركوع يا سجده، خود را به امام برساند.

مسأله 1450. اگر امام در ركعت سوم يا چهارم باشد، و مأموم بداند كه اگر اقتدا كند و حمد را بخواند به ركوع امام نمي‎رسد، بنابر احتياط واجب بايد صبر كند تا امام به ركوع رود، بعد اقتدا نمايد.

مسأله 1451. اگر در ركعت سوم يا چهارم امام اقتدا كند، بايد حمد و سوره را بخواند، و اگر براي سوره وقت ندارد، بايد حمد را تمام كند و در ركوع خود را به امام برساند، و اگر درك ركوع هم نمي‎كند احتياط واجب آن است كه حمد را تمام كند و در سجده خود را به امام برساند ، ولي اگر در سجده به امام برسد، بهتر است كه نماز را دوباره بخواند.

مسأله 1452. كسي كه مي‎داند اگر سوره يا قنوت را تمام كند به ركوع امام نمي‎رسد، چنان چه عمداً سوره يا قنوت را بخواند و به ركوع نرسد، نمازش اشكال دارد.

مسأله 1453. كسي كه اطمينان دارد، كه اگر سوره را شروع كند يا تمام نمايد به ركوع امام مي‎رسد واجب نيست كه سوره را شروع كند، يا اگر شروع كرده تمام نمايد. بلكه مي‎تواند به مجرد رفتن امام به ركوع سوره را ترك نموده و به ركوع برود.

مسأله 1454. كسي كه يقين دارد، اگر سوره را بخواند به ركوع امام مي‎رسد، چنان چه سوره را بخواند و به ركوع نرسد نمازش صحيح است.

مسأله 1455. اگر امام ايستاده باشد و مأموم نداند كه در كدام ركعت است مي‎تواند اقتدا كند، ولي بايد حمد و سوره را به قصد قربت بخواند، و اگر چه بعد بفهمد كه امام در ركعت اول يا دوم بوده، نمازش صحيح است.

مسأله 1456. اگر به خيال اين كه امام در ركعت اول يا دوم است، حمد و سوره نخواند، و بعد از ركوع بفهمد كه در ركعت سوم يا چهارم بوده، نمازش صحيح است ولي اگر پيش از ركوع بفهمد، بايد حمد و سوره را بخواند، و اگر وقت ندارد فقط حمد را بخواند و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند.

مسأله 1457. اگر به خيال اين كه امام در ركعت سوم يا چهارم است حمد و سوره بخواند، و پيش از ركوع يا بعد از آن بفهمد كه در ركعت اول يا دوم بوده، نمازش صحيح است، و اگر در بين حمد و سوره بفهمد، لازم نيست آنها را تمام كند.

مسأله 1458. اگر موقعي كه مشغول نماز مستحبي است جماعت بر پا شود، چنان چه اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحب است نماز را رها كند و مشغول نماز جماعت شود، بلكه اگر اطمينان نداشته باشد كه به ركعت اول برسد مستحب است به همين دستور رفتار نمايد.

مسأله 1459. اگر موقعي كه مشغول نماز سه ركعتي يا چهار ركعتي است جماعت بر پا شود، چنان چه به ركوع ركعت سوم نرفته و اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحب است به نيت نماز مستحبي نماز را دو ركعتي تمام كند، و خود را به جماعت برساند.

مسأله 1460. اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهد يا سلام اول باشد، لازم نيست نيت فرادي كند.

مسأله 1461. كسي كه يك ركعت از امام عقب مانده، بنابر احتياط واجب بايد وقتي امام تشهد ركعت آخر را مي‎خواند، انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند نگهدارد، و صبر كند تا امام تشهد نماز را بگويد و بعد برخيزد، و واجب نيست صبر كند تا امام سلام بگويد.