بخش شهید آوینی حرف دل موبایل شعر و سبک اوقات شرعی کتابخانه گالری عکس صوتی فیلم و کلیپ لینکستان استخاره دانلود نرم افزار بازی آنلاین
خرابی لینک
 

احكام خمس‏

هبه، هديه، جايزه بانكى، مهر و ارث‏

س 851: آيا هبه و هديه عيد (عيدى) خمس دارد؟

ج: هبه و هديه خمس ندارد، هرچند احوط اين است که اگر از مخارج سال زياد بيايد، خمس آن پرداخت شود.

س 852: آيا به جايزه‏هايى که توسط بانکها و صندوق‏هاى قرض‌الحسنه به افراد پرداخت مى‏شود، خمس تعلّق مى‏گيرد يا خير؟

ج: خمس در جايزه‏ها و هديه‏ها واجب نيست.

س 853: آيا مبالغى که بنياد شهيد به خانواده‏هاى شهدا مى‏پردازد، به مازاد از مخارج سال آن، خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: چيزى که بنياد شهيد به خانواده‏هاى عزيز شهدا هديه مى‏کند، خمس ندارد.

س 854: آيا نفقه‏اى که شخصى از طرف پدر يا برادر يا يکى از اقوام دريافت مى‏کند، هديه محسوب مى‏شود يا خير؟ در صورتى که نفقه دهنده خمس اموال خود را نپردازد، آيا بر نفقه گيرنده پرداخت خمس آنچه که از او مى‏گيرد، واجب است؟

ج: تحقق عنوان هبه و هديه تابع قصدِ دهنده است و تا نفقه گيرنده يقين نداشته باشد که مالى که به او داده مى‏شود، متعلّق خمس است، پرداخت خمس آن واجب نيست.

س 855: به دخترم يک واحد مسکونى به عنوان جهيزيه عروسيش داده‏ام، آيا اين واحد مسکونى خمس دارد؟

ج: اگر هبه واحد مسکونى که به دخترتان بخشيده‏ايد، عرفاً مطابق شأن شما محسوب شود، و در بين سال خمسى بخشيده باشيد، دادن خمس آن واجب نيست.

س 856: آيا جايز است که انسان مالى را قبل از گذشت يک سال بر آن، به همسرش هديه دهد، با آنکه مى‏داند وى آن مال را براى خريد خانه در آينده و يا مخارج ضرورى، ذخيره خواهد کرد؟

ج: اين کار جايز است و مالى که به همسرتان بخشيده‏ايد، اگر به مقدارى باشد که عرفاً مناسب شأن شما و افراد مانند شماست و بخشش صورى و به قصد فرار از خمس هم نباشد، خمس ندارد.

س 857: زن و شوهرى براى اينکه خمس به اموال آنها تعلّق نگيرد، قبل از رسيدن سال خمسى‏شان، اقدام به هديه کردن سود سالانه خود به يکديگر مى‏کنند، اميدواريم حکم خمس آنها را بيان فرماييد.

ج: با اين‏گونه بخشش که صورى و براى فرار از خمس است، خمسِ واجب از آنان ساقط نمى‏شود.

س 858: شخصى براى رفتن به حج استحبابى مبلغى را به حساب سازمان حج واريز کرده، ولى قبل از تشرف به زيارت خانه خدا، فوت نموده است، اين مبلغ چه حکمى دارد؟ آيا مصرف کردن آن در نيابت از حج ميت واجب است؟ آيا خمس به آن تعلّق مى‏گيرد؟

ج: فيش حج که در قبال مبلغى که به حساب سازمان حج واريز کرده، دريافت نموده، به قيمت فعلى‏اش از ترکه ميت محسوب مى‏شود، و ميت اگر حج برذمّه ندارد و وصيت به حج هم نکرده، صرف آن در حج نيابى براى ميت واجب نيست، و خمس آن اگر پرداخت نشده‏ باشد، در فرض سؤال واجب است پرداخت شود.

س 859: باغ پدرى از طريق بخشش يا ارث به پسرش منتقل شده است، آن باغ هنگام هديه يا انتقال به او بابت ارث، قيمت زيادى نداشت، ولى در حال حاضر قيمت آن هنگام فروش با قيمت قبلى آن تفاوت زيادى کرده است، آيا به آن مقدار زيادى که بر اثر افزايش قيمت حاصل شده، خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: ارث و هبه و پول فروش آنها خمس ندارد، هرچند قيمت آنها افزايش يافته باشد، مگر اينکه نگهدارى آن به قصد تجارت و زياد شدن قيمت باشد.

س 860: اداره بيمه مبلغى را بابت هزينه درمان به من بدهکار است و مقرر شده که در همين روزها به من پرداخت شود، آيا به اين مبلغ خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: خمس ندارد.

س 861: آيا به پولى که از حقوق ماهيانه‏ام براى خريد لوازم ازدواج در آينده، پس‌انداز مى‏کنم، خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: اگر عين پولى را که بابت حقوق ماهيانه مى‏گيريد، پس‌انداز مى‏کنيد، بايد سر سال خمس آن پرداخت شود، مگر آنکه بخواهيد تا چند روز آينده صرف خريد لوازم ضرورى ازدواج نماييد.

س 862: در کتاب «تحريرالوسيله» آمده است که مهريه زن خمس ندارد و فرقى بين مهريه مدت‌دار و بدون مدت گذاشته نشده است، اميدواريم آن را توضيح فرماييد.

ج: در عدم وجوب خمس مهريه فرقى بين مهريه مدت دار و بدون مدت و بين پول نقد و کالا وجود ندارد.

س 863: دولت در ايام عيد به کارمندان خود اجناسى را به عنوان عيدى داده که مقدارى از آن تا سر سال باقى مانده است. با توجه به اينکه عيدى کارمندان خمس ندارد، ولى چون ما در برابر اين اجناس مقدارى پول پرداخت کرده‏ايم، لذا آنچه به ما داده مى‏شود هديه به معناى دقيق آن نيست، بلکه با قيمت کمترى در برابر عوض داده شده است، آيا خمس آن مقدار از کالا که در برابر آن پول پرداخت شده، بايد داده شود؟ يا اينکه بايد قيمت واقعى آن در بازار آزاد محاسبه و خمس آن پرداخت شود؟ و يا چون عيدى است، هيچ‌گونه خمسى ندارد؟

ج: در فرض مذکور نظر به اينکه قسمتى از اجناس در واقع از سوى دولت مجانى به کارمند داده مى‏شود و در برابر قسمتى پول دريافت مى‏کنند، فلذا از کالاى باقى‌مانده به نسبت مقدارى که پول در برابر آن پرداخت نموده‏ايد، واجب است که خمس عين اجناس باقى‌مانده يا قيمت فعلى آن را بپردازيد.

س 864: شخصى فوت نموده و هنگام حيات، خمسى را که بر ذمّه‏اش بوده در دفتر خود يادداشت کرده و تصميم به پرداخت آن داشته است، در حال حاضر بعد از فوت وى همه افراد خانواده او به استثناى يکى از دخترانش از پرداخت خمس خوددارى کرده و در ترکه متوفّى براى مخارج خود و ميت و غير آن، تصرّف مى‏کنند، خواهشمنديم نظر خود را در رابطه با مسائل زير بيان فرماييد:

 

1 ـ تصرّف در اموال منقول و غيرمنقول متوفّى توسط داماد يا يکى از ورّاث او، چه حکمى دارد؟

 

2 ـ غذا خوردن داماد يا يکى از ورثه در خانه او چه حکمى دارد؟

 

3 ـ تصرّفات قبلى اين افراد در اموال ميت و غذا خوردن آنها در خانه متوفّى چه حکمى دارد؟

ج: اگر ميّت وصيت کند که مقدارى از دارايى او به عنوان خمس پرداخت شود يا ورثه يقين پيدا کنند که وى مقدارى خمس بدهکار است، تا وصيت ميت و يا خمسى را که بر عهده دارد از ما ترک او ادا نکنند، نمى‏توانند در ترکه او تصرّف نمايند، و تصرّفات آنان قبل از عمل به وصيت وى يا پرداخت دين او، نسبت به مقدار وصيت يادين در حکم غصب است و نسبت به تصرّفات قبلى نيز ضامن هستند.

 

قرض، حقوق ماهيانه، بيمه، و بازنشستگى‏

س 865: آيا بر کارمندانى که گاهى مقدارى مال از مخارج سالانه آنها زياد مى‏آيد، با توجه به اينکه بدهى‏هاى نقدى و قسطى دارند، خمس واجب است؟

ج: اگر بدهى بر اثر قرض کردن در طول سال براى مخارج همان سال يا خريد بعضى از مايحتاج سال به‌صورت نسيه باشد، در صورتى که بخواهد دين خود را از منافع همان سال ادا نمايد، مقدار دين از باقى‌مانده درآمد آن سال استثنا مى‏شود، و در غير اين صورت، تمام درآمد باقى‌مانده خمس دارد.

س 866: آيا قرضى که براى حج تمتع گرفته مى‏شود بايد خمس آن داده شده باشد و بعد از پرداخت خمس، باقى‌مانده آن براى مخارج حج پرداخت شود؟

ج: مالى که قرض گرفته مى‏شود، خمس ندارد.

س 867: من در خلال پنج سال مبلغى را به بنياد مسکن جهت گرفتن زمينى به اميد تأمين مسکن پرداخت کردم، ولى تاکنون تصميمى براى واگذارى زمين گرفته نشده است، لذا تصميم دارم، آن مبالغ را از بنياد مسکن باز پس بگيرم، با توجه به اينکه قسمتى از آن را قرض گرفته‏ام و قسمتى را هم از فروش فرش خانه‏ام و باقى‌مانده آن را هم از حقوق همسرم که معلّم است، تهيه کرده‏ام، اميدوارم به دو سؤال ذيل پاسخ فرماييد.

 

1 ـ اگر بتوانم مبلغ مزبور را پس بگيرم و آن را فقط براى تهيه مسکن (زمين يا خانه) مصرف کنم، آيا خمس به آن تعلّق مى‏گيرد؟

 

2 ـ چه مقدار خمس به آن تعلّق مى‏گيرد؟

ج: در فرض مرقوم که پول از راه هديه يا قرض يا فروش لوازم زندگى تهيه شده، خمس آن واجب نيست.

س 868: چند سال پيش از بانک وام گرفته و آن را به مدت يک سال به حساب بانکى‏ام واريز کردم، و بدون آنکه موفق به استفاده از آن وام شوم، هر ماه قسط آن را مى‏پردازم، آيا به اين وام، خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: خمس آن مقدار از وام مزبور که اقساط آن را تا سر سال خمسى از منفعت کسب خود پرداخت کرده‏ايد، واجب است.

س 869: اينجانب مبالغى به خاطر ساختمان منزل بدهکار هستم و اين بدهکارى تا دوازده سال طول خواهد کشيد، خواهشمندم مرا در رابطه با موضوع خمس راهنمايى فرماييد که آيا اين بدهى از درآمد سال استثناء مى‏شود؟

ج: اقساط بدهى ساخت مسکن و مانند آن را هرچند مى‏توان از درآمد کسب همان سال پرداخت نمود، ولى در صورت عدم پرداخت، از درآمد آن سال استثنا نمى‏شود، بلکه به باقى‌مانده درآمد سر سال خمسى، خمس تعلّق مى‏گيرد.

س 870: کتابهايى که دانشجو از مال پدر خود يا از وامى که دانشگاه به دانشجويان مى‏دهد، مى‏خرد و منبع درآمدى هم ندارد، آيا خمس دارد؟ در صورتى که بداند پدر خمس پول کتابها را نداده، آيا پرداخت خمس آن واجب است؟

ج: کتابهايى که با پول وام و يا با پولى که پدر به او بخشيده، خريده شده است، خمس ندارد مگر آنکه يقين داشته باشد که عين پولى که پدر به او بخشيده، متعلّق خمس است که در اين صورت پرداخت خمس آن واجب است.

س 871: اگر شخصى مبلغى را قرض بگيرد و نتواند آن را قبل از آن سال ادا کند، آيا پرداخت خمس آن بر عهده قرض دهنده است يا قرض گيرنده؟

ج: بر قرض گيرنده خمس مال قرضى واجب نيست، ولى قرض دهنده اگر مال قرضى را از درآمد ساليانه کارش و قبل از پرداخت خمس آن قرض داده است، در صورتى که بتواند تا آخر سال قرضش را از بدهکار بگيرد، واجب است که هنگام رسيدن سال خمسى‏اش خمس آن را بپردازد، و اگر نتواند قرض خود را تا پايان سال بگيرد، فعلاً پرداخت خمس آن واجب نيست، ليکن هر وقت آن را وصول کرد بايد خمس آن را بدهد.

س 872: افراد بازنشسته که همچنان حقوق ماهيانه دريافت مى‏کنند، آيا بايد خمس حقوقى را که در طول سال دريافت مى‏کنند، بپردازند؟

ج: در صورتى که از مخارج سال اضافه بيايد، پرداخت خمس آن واجب است.

س 873: اسيرانى که به پدر و مادر آنان از طرف جمهورى اسلامى در طول مدت اسارت، حقوق ماهيانه پرداخت شده و در بانک پس‌انداز گشته است، آيا به مال مزبور خمس تعلّق مى‏گيرد يا خير؟

ج: پول مذکور خمس ندارد.

س 874: من به شخصى مبلغى پول بدهکارم، اگر سر سال برسد وطلبکار قرض خود را مطالبه نکند و مقدارى از درآمد سالانه که با آن مى‏توانم قرض خود را ادا کنم، نزد من موجود باشد، آيا اين بدهى از درآمد سالانه استثناء مى‏شود يا خير؟

ج: بدهى اعم از اينکه بر اثر قرض گرفتن باشد و يا بر اثر خريد نسيه لوازم خانگى، اگر به خاطر تأمين مخارج سالانه زندگى همان سال درآمد باشد اگر بخواهد پرداخت نمايد، از درآمد سال کسر مى‏شود، ولى اگر براى بدهى‏هاى سالهاى قبل باشد، هرچند مصرف درآمد سالانه براى پرداخت آن جايز است، ولى اگر تا پايان سال پرداخت نشود از درآمد سالانه استثنا نمى‏شود.

س 875: آيا خمس بر کسى که مالى در حساب سالانه‏اش باقى مانده، و در حالى سال خمسى‏اش رسيده که بدهکار است، با توجه به اينکه چند سال براى پرداخت قرضش فرصت دارد، واجب است؟

ج: بدهى پرداخت نشده چه بدون مدت باشد و چه مدت دار، از درآمد سالانه استثنا نمى‏شود، مگر اين که براى تأمين هزينه‏هاى سال درآمد باشد که از درآمد آن سال مقدارى را که مى‏خواهد صرف بدهى خود کند، استثنا مى‏شود و به معادل آن از درآمد سالانه، خمس تعلّق نمى‏گيرد.

س 876: آيا به مالى که شرکت‏هاى بيمه بر اساس قرارداد براى جبران خسارت به بيمه شده پرداخت مى‏کنند، خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: پولى که شرکتهاى بيمه به فرد بيمه شده پرداخت مى‏کنند، خمس ندارد.

س 877: در سال گذشته مبلغى را قرض گرفته و با آن زمينى خريدم به اين اميد که افزايش قيمت پيدا کند و بعد از فروش آن و خانه مسکونى فعلى‌ام، مشکل مسکن خود را در آينده حل کنم، اکنون سال خمسى من فرا رسيده، سؤال من اين است که آيا مى‏توانم آن بدهى را از منفعت کسب سال گذشته‏ام که خمس به آن تعلّق گرفته، استثنا کنم يا خير؟

ج: با فرض اين که قرض مزبور جهت خريد زمين براى فروش آن در آينده بوده است، از منفعت کسب سالى که در آن قرض گرفته‏ايد، استثناء نمى‏شود، و پرداخت خمس درآمد سالانه کسب که از مخارج آن سال زياد آمده، واجب است.

س 878: من از بانک مقدارى وام گرفتم که وقت پرداخت آن بعد از تاريخ سال خمسى‏ام فرا مى‏رسد و مى‏ترسم که اگر آن مبلغ را امسال نپردازم، سال آينده قادر به اداى آن نباشم، تکليف من هنگام رسيدن سال خمسى ام در رابطه با پرداخت خمس چيست؟

ج: اگر درآمد سال را پيش از پايان آن در پرداخت قرض خود مصرف کنيد و قرض هم براى افزايش سرمايه نباشد، خمس ندارد، ولى اگر قرض براى افزايش سرمايه باشد و يا قصد پس‌انداز درآمد سالانه را داشته باشيد، پرداخت خمس آن بر شما واجب است.

س 879: معمول است که براى اجاره خانه مقدارى پولِ پيش پرداخت مى‏کنند، اگر اين پول از منابع کسب باشد، و چند سال در نزد صاحب خانه بماند آيا پس از دريافت بلافاصله بايد خمس آن پرداخت شود و در صورتى که بخواهد با همان پول در جاى ديگر منزل اجاره کند، چطور؟

ج: خمس تعلّق مى‌گيرد ولى اگر به اين پول براى اجاره منزل نياز دارد مى‌تواند خمس آن را دستگردان کند و پس از رفع نياز پرداخت نمايد.

 

فروش خانه، وسا يل نقليه و زمين‏

س 880: آيا به خانه‏اى که قبلاً با مالى که خمس آن داده نشده، ساخته شده، خمس تعلّق مى‏گيرد؟ بر فرض وجوب پرداخت خمس، آيا خمس بر اساس قيمت فعلى محاسبه مى‏شود يا قيمت زمان ساخت آن؟

ج: اگر خانه از درآمد بين سال براى زندگى و سکونت ساخته شده و پس از سکونت در آن به فروش رفته است، پول فروش آن خمس ندارد، ولى اگر از درآمدى که سال بر آن گذشته، ساخته شده است، خمس پولى که در ساخت آن هزينه شده، بايد پرداخت شود.

س 881: مدتى قبل آپارتمان مسکونى خود را فروختم. اين معامله هم زمان با رسيدن سال خمسى من بود و چون خود را موظف به اداى حقوق شرعى مى‏دانم، بر اثر شرايط خاص زندگى‏ام در اين رابطه با مشکل مواجه شده‏ام، اميدوارم مرا در اين رابطه راهنمايى فرماييد.

ج: اگر خانه مسکونى فروخته شده را با پولى که خمس نداشته و يا با درآمد بين سال خريده‏ايد، پول فروش آن در هر صورت خمس ندارد.

س 882: خانه نيمه سازى در يکى از شهرها دارم که به علت سکونت در ساختمان‌هاى دولتى نيازى به آن ندارم، لذا قصد دارم آن را فروخته و با پول آن ماشينى براى استفاده شخصى بخرم، آيا به پول آن خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: اگر خانه ‏مزبور را از درآمد سالانه ‏و در بين ‏سال ‏به قصد سکونت‏ در آن ساخته ‏يا خريده‏ايد، و در همان سال آن را فروخته‏ايد پول فروش آن اگر در همان سال فروش در مؤونه زندگى‏ مصرف شود، خمس ندارد، و همچنين اگر بعد از سکونت در آن، در سال بعد آن را فروخته باشيد، پول فروش آن خمس ندارد.

س 883: تعدادى درب پروفيلى براى خانه مسکونى‏ام خريدارى کردم، ولى بعد از دو سال به علت عدم تمايل به استفاده، آنها را فروخته و پولش را به حساب شرکت آلومينيوم واريز کردم تا به جاى دربهاى قبلى، به همان قيمت براى من دربهاى آلومينيومى بسازد، آيا به آن پول خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: در فرض مرقوم، پول فروش آن خمس ندارد.

س 884: مبلغ صد هزار تومان به مؤسسه‏اى پرداخت نمودم تا در آينده زمين مسکونى به من تحويل دهد و الآن يک سال از آن مى‏گذرد و از طرفى قسمتى از آن پول مال خودم است و قسمت ديگر را قرض کرده و مقدارى از قرض را هم پرداخته‏ام، آيا به آن خمس تعلّق مى‏گيرد؟ مقدار آن چقدر است؟

ج: اگر گرفتن زمين براى ساخت مسکن مورد نياز متوقف بر پيش پرداخت مقدارى از پول آن باشد، مبلغ پرداخت شده خمس ندارد، حتى اگر از درآمد کسب شما باشد.

س 885: اگر شخصى خانه خود را فروخته و پول آن را براى استفاده از سود آن در بانک بگذارد و سپس سال خمسى اش فرا برسد، چه حکمى دارد؟ و اگر اين پول را براى خريد خانه، پس‌انداز نمايد، چه حکمى دارد؟

ج: اگر خانه را از درآمد سالانه شغلى براى سکونت و به حساب مخارج سالانه، ساخته يا خريده و بعد از سال خمسى آن را فروخته باشد، پول فروش آن در هر صورت خمس ندارد.

س 886: آيا به اموالى که به تدريج براى خريد خانه يا ساير مايحتاج زندگى پس‌انداز مى‏شود، خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: اگر خريد مايحتاج ضرورى زندگى برحسب وضع مالى شخص متوقّف بر پس‌انداز درآمد سال باشد، و بنا دارد پس‌اندازها را در آينده نزديک (تا چند روز) صَرف خريد مايحتاج ضرورى زندگى نمايد، خمس ندارد.

س 887: چند سال پيش ماشينى خريدم که در حال حاضر فروش آن به چندين برابر قيمت ممکن است، با توجه به اينکه پول خريد آن، مخمّس نبوده است، و در صورت فروش و گرفتن قيمت فعلى آن، مى‏خواهم خانه‏اى براى سکونت بخرم، آيا به مجرد دريافت پول، همه آن خمس دارد يا فقط به پولى که با آن ماشين را خريده‏ام، خمس تعلّق مى‏گيرد و مقدار باقى‌مانده که همان مقدار افزايش قيمت ماشين است، جزء درآمد سال فروش ماشين محسوب مى‏شود که اگر تا پايان سال فروش در مخارج زندگى مصرف نشود، خمس به آن تعلّق مى‏گيرد؟

ج: اگر ماشين‏ جزء مؤونه شما باشد و آن‏ را از درآمد بين ‏سال جهت‏ استفاده ‏شخصى زندگى‏ خريده ‏باشيد، پول فروش آن خمس ندارد. ولى اگر ماشين را براى کار کردن خريده‏ايد، در صورتى که با مال قرضى يا نسيه خريده باشيد، فقط خمس مالى که براى اداى دين صرف کرده‏ايد، واجب‏ است، البته در مورد تنزل ارزش پول احوط مصالحه با حاکم شرع است و اگر آن ‏را با عين درآمدى که خمس به آن تعلّق گرفته ولى پرداخت نشده، خريده‏ايد، بايد خمس تمام پول فروش آن‏ را بپردازيد.

س 888: من مالک خانه بسيار محقّرى هستم، و به عللى تصميم به خريد خانه ديگرى گرفتم، ولى به علت بدهى مجبور به فروش ماشينى که از آن استفاده مى‏کردم و گرفتن مبلغى وام از بانک استان و صندوق قرض‌الحسنه شهرمان شدم تا بتوانم پول خانه را بپردازم، با توجه به اينکه ماشين را قبل از تاريخ سال خمسى‌ام فروخته و پول آن را براى پرداخت مقدارى از بدهى‌هايم مصرف کرده‏ام، آيا به پول حاصل از فروش ماشين خمس تعلّق مى‏گيرد يا خير؟

ج: در فرض سؤال، پول حاصل از فروش ماشين خمس ندارد.

س 889: خانه، ماشين و لوازم مورد نياز انسان يا خانواده او که از درآمد سال خريده شده است، اگر در اثر ضرورت و يا به منظور تبديل به جنس بهتر فروخته شود، از جهت خمس چه حکمى دارد؟

ج: پول حاصل از فروش چيزى که از مؤونه بوده، خمس ندارد.

س 890: اگر خانه يا ماشين يا غير آنها از احتياجات زندگى با پولى که خمس آن پرداخت شده، جهت استفاده شخصى نه به قصد استفاده از آنها براى فروش يا تجارت خريدارى شده و سپس به علتى فروخته شود، آيا به اضافه قيمت آنها که بر اثر افزايش قيمت بازار بوده، خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: سود حاصل از افزايش قيمت در فرض سؤال، خمس ندارد.

 

گنج، غنيمت و مال حلال مخلوط به حرام‏

س 891: نظر حضرتعالى درباره گنجى که افراد در زمينى که مالک آن هستند، پيدا مى‏کنند، چيست؟

ج: ميزان در اين گونه امور مقررات نظام جمهورى اسلامى است.

س 892: اگر مقدارى سکّه نقره که تاريخ آن به حدود صد سال پيش بر مى‏گردد، از زير خاک ساختمان ملکى شخصى پيدا شود، آيا اين سکّه‏ها متعلّق به مالک فعلى آن ساختمان مانند وارث قانونى يا خريدار است يا خير؟

ج: حکم گنج را دارد که قبلاً بيان شد.

س 893: شبهه زير براى ما مطرح شده است:

 

با توجه به اينکه خمس معادن استخراج شده در اين زمان نيز واجب است، زيرا وجوب خمس معادن نزد فقهاى گرانقدر از احکام مسلم است، حکم معادنى که دولت آن را استخراج مى‏کند با التفات به اينکه مجرد اقدام دولت به انفاق آن ميان مسلمانان بلاد اسلامى مانع از وجوب خمس نيست چيست؟ زيرا استخراج معادن يا توسط حکومت بالاصالة صورت مى‏گيرد و آن را به مصرف ملت مى‏رساند، در اين حالت دولت مانند شخصى است که اقدام به استخراج معادن نموده و سپس آنها را به شخص ديگرى مى‏بخشد يا هديه مى‏دهد و يا بر او تصدق مى‏کند، در هر صورت اطلاق ادله خمس شامل اين فرض نيز مى‏شود زيرا دليلى بر تقييد وجود ندارد، و يا اينکه حکومت به وکالت از ملت، معادن را استخراج مى‏کند که در اين صورت در واقع استخراج کننده خود ملت است، در اين فرض پرداخت خمس بر موکّل واجب است، و يا اينکه حکومت با ولايت بر ملت، معادن را استخراج مى‏نمايد که در اين حالت استخراج کننده يا خود ولى است يا اينکه مانند نيابت است که بر اساس آن در واقع مولىّ عليه استخراج کننده است، به هر حال دليلى بر خروج معادن از عمومات خمس نداريم، همانگونه که خود معدن اگر به حد نصاب برسد، متعلّق خمس است و مثل ساير درآمدهاى شغلى نيست که با مصرف کردن يا هبه آن، جزء مؤونه سال محسوب گردد و از وجوب خمس استثنا شود، نظر حضرتعالى درباره اين مسأله مهم چيست؟

 

ج: از شرايط وجوب خمس در معادن اين است که شخص يا اشخاصى با مشارکت با يکديگر آن را استخراج کنند، مشروط بر اينکه سهم هر يک به حد نصاب برسد و آنچه استخراج شده، ملک آنها شود، و معادنى که دولت استخراج مى‏کند، نظر به اينکه ملک خاص شخص يا اشخاص نيست، بلکه ملک جهت است لذا شرط وجوب خمس را دارا نيست و در نتيجه جايى براى وجوب خمس بر دولت و حکومت باقى نمى‏ماند، و اين استثنايى بر وجوب خمس در معدن نيست. بله، معادنى که توسط شخص خاصى يا با مشارکت اشخاص با يکديگر استخراج مى‏شود، خمس در آن واجب است، مشروط بر اينکه آنچه آن شخص استخراج کرده و يا سهم هر يک از اشخاصى که با مشارکت با يکديگر اقدام به استخراج کرده‏اند، بعد از کم کردن هزينه‏هاى استخراج و تصفيه، به مقدار بيست دينار طلا يا دويست درهم نقره يا معادل قيمت يکى از آن دو باشد.

 

س 894: اگر مال حرامى با مال انسان مخلوط شود، آن مال چه حکمى دارد و چگونه حلال مى‏شود و در صورت علم به حرمت يا عدم علم به آن وظيفه انسان چيست؟

ج: اگر يقين به وجود مال حرام در اموالش دارد، ولى مقدار دقيق آن را نمى‏داند و صاحب آن را هم نمى‏شناسد، راه حلال کردن آنها اين است که خمس آن را بپردازد، ولى اگر شک در مخلوط شدن مال حرام با اموال خود داشته باشد، چيزى بر عهده او نيست.

س 895: قبل از رسيدن سر سال خمسى‌ام، مبلغى پول به شخصى قرض دادم، آن فرد قصد داشت آن پول را به کار بيندازد و سود آن بين ما بالمناصفه تقسيم شود، با توجه به اينکه آن مال در حال حاضر در دست من نيست و خمس آن را هم نپرداخته‏ام، نظر حضرتعالى در اين‌باره چيست؟

ج: اگر آن مال را قرض داده‏ايد و سر سال خمسى قابل وصول نيست، فعلاً خمس آن بر شما واجب نيست، بلکه هنگامى واجب مى‏شود که آن را دريافت کنيد، ولى در اين صورت شما حقى در سود حاصل از کار قرض گيرنده نداريد، و اگر چيزى از او مطالبه نماييد، ربا و حرام است، و اگر آن مال را به عنوان سرمايه مضاربه به او داده‏ايد، بر اساس قرارداد، در سود آن شريک هستيد و واجب است که خمس سرمايه را بپردازيد.

س 896: من در بانک کار مى‏کنم، براى شروع به کار از روى اجبار مبلغ پانصد هزار تومان را در بانک به وديعه گذاشتم، اين مبلغ به اسم خودم و در يک حساب بلند مدت است که هر ماه سود آن به من پرداخت مى‏شود، آيا پرداخت خمس اين مال که درحساب بانکى گذاشته شده واجب است؟ قابل ذکر است که اين پول به مدت چهار سال است که در بانک گذاشته شده است.

ج: اگر پس گرفتن اين مبلغ در حال حاضر ممکن نيست تا آن را پس نگرفته‏ايد، خمس آن واجب نيست. ولى سود سالانه آن در زائد بر مؤونه سال خمس دارد.

س 897: روشى براى سپرده‌گذارى اموال در بانک‏ها وجود دارد که براساس آن هيچ‌گاه پول به دست استفاده کننده نمى‏رسد، ولى به حساب او در بانک طبق شماره معيّنى واريز مى‏شود، آيا به اين اموال خمس تعلّق مى‏گيرد يا خير؟

ج: اگر مالى را که نزد بانک به وديعه گذاشته‏ايد از منافع کسب شما باشد و هنگام رسيدن سال خمسى گرفتن آن مبلغ از بانک براى شما ممکن باشد، واجب است خمس آن در سر سال خمسى، پرداخت شود.

س 898: آيا خمس مالى که مستأجر به عنوان رهن به موجر مى‏دهد، بر عهده مستأجر است يا موجر؟

ج: اگر از منفعت کسب مستأجر باشد، بر او واجب است که بعد از گرفتن آن از موجر، خمس آن را بپردازد، و خمس آن بر عهده موجر که آن مال را به عنوان قرض مى‏گيرد، واجب نيست.

س 899: حقوق ماهيانه کارمندان که پرداخت آن توسط دولت چند سال به تأخير افتاده، آيا هنگام دريافت، جزء درآمدهاى همان سال (سال دريافت) محسوب مى‏شود و محاسبه خمس آن در سر سال خمسى واجب است يا اينکه به اين مال اصلاً خمس تعلّق نمى‏گيرد؟

ج: حقوق معوقه از درآمدهاى سال دريافت آن محسوب مى‏شود و در مقدار زائد بر مخارج آن سال، خمس واجب است.

 

مؤونه‏

س 900: شخصى داراى کتابخانه‏اى شخصى است که مدتى از آن کتابها استفاده مى‏نموده است، فعلاً چند سال است که از آن استفاده نمى‏کند، ولى احتمال مى‏دهد که در آينده از آن بهره ببرد، آيا در مدتى که از کتابها استفاده نمى‏کند، به آن خمس تعلّق مى‏گيرد؟ و آيا در تعلّق خمس، فرقى بين اينکه خودش خريده باشد يا پدرش، وجود دارد؟

ج: اگر کتابها در زمان خريد آن مورد نياز او براى مراجعه و مطالعه بوده و مقدار آن هم مناسب شأن عرفى او باشد، خمس ندارد، حتى اگر پس از سال اول از آن استفاده نکند. همچنين اگر کتابها به او ارث رسيده و يا از طرف پدر و مادر و يا ديگران به او هديه شده باشد، خمس به آن تعلّق نمى‏گيرد.

س 901: آيا به طلايى که شوهر براى همسرش مى‏خرد، خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: اگر به مقدار متعارف و مناسب شأن او باشد، از مؤونه سال محسوب مى‏شود و خمس ندارد.

س 902: آيا به پولى که براى خريد کتاب از نمايشگاه بين‏المللى کتاب در تهران قبل از تحويل آن پرداخت شده، ولى هنوز کتابها ارسال نشده است، خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: اگر کتابهاى مزبور، مورد نياز و به مقدار متناسب با شأن عرفى شخص باشد، خمس ندارد.

س 903: اگر فردى زمين دومى که مناسب شأن او و مورد نياز جهت ساختمان مسکن براى عائله اوست داشته باشد، ولى در طول سال خمسى قدرت ساخت آن را ندارد و يا در يک سال نمى‏تواند آن را تکميل کند، آيا پرداخت خمس آن بر او واجب است؟

ج: در عدم وجوب خمس، در زمينى که براى ساخت مسکن بدان نياز دارد، فرقى بين اينکه يک قطعه باشد يا چند قطعه، و يا يک مسکن باشد يا چند مسکن، وجود ندارد، بلکه ملاک، صدق عنوان نياز به آن به مقتضاى موقعيت و شأن عرفى وى و همچنين وضع مالى او براى ساخت تدريجى آن است.

س 904: يک سرويس ظروف منزل وجود دارد، آيا استفاده از بعضى از آنها براى عدم تعلّق خمس به آن کافى است؟

ج: معيار عدم تعلّق خمس به لوازم منزل، صدق عنوان نياز به آن مطابق با شأن عرفى مناسب با انسان است، هرچند در طول سال از آن استفاده نشود.

س 905: اگر فرش و ظرفها اتفاقاً در طول سال مورد استفاده قرار نگيرد، ولى براى استفاده ميهمان به آنها نياز باشد، آيا خمس در آنها واجب است؟

ج: در فرض سؤال خمس در آنها واجب نيست.

س 906: با توجه به فتواى امام خمينى(قدّس‏سرّه) در مسأله جهيزيه عروس که دختر هنگام ازدواج به خانه شوهر مى‏برد، اگر در منطقه‏اى رسم براين باشد که خانواده داماد اقدام به تهيه و تأمين اثاثيه و لوازم خانه کنند و به مرور زمان و به تدريج به تهيه آن لوازم بپردازند و سال بر آنها بگذرد، چه حکمى دارد؟

ج: اگر تهيه اثاث و لوازم زندگى براى آينده، عرفاً جزء مؤونه محسوب شود، خمس ندارد.

س 907: آيا استفاده از يک جلد از دوره کتابى که از چندين جلد تشکيل شده (مانند وسائل الشيعه) باعث ساقط شدن خمس تمام آن دوره مى‏شود يا اينکه بايد از هر جلد کتاب يک صفحه خوانده شود؟

ج: اگر مجموع آن دوره مورد نياز باشد و يا خريد جلدى که به آن احتياج است متوقف بر خريد دوره کامل آن باشد، خمس ندارد، در غير اين صورت بايد خمس مجلّداتى که الآن مورد نياز نيست، پرداخت شود، و مجرد خواندن يک صفحه از هر جلد کتاب، براى ساقط شدن خمس کافى نيست.

س 908: داروهايى که از درآمد وسط سال خريده شده و پول آن توسط سازمان تأمين اجتماعى پرداخت مى‏شود، اگر بدون فاسد شدن تا سر سال خمسى باقى بماند، خمس به آن تعلّق مى‏گيرد يا خير؟

ج: اگر خريد داروها جهت استفاده از آن در مواقع نياز باشد و در معرض احتياج هم باشد، خمس ندارد.

س 909: شخصى خانه‏اى براى سکونت ندارد و براى خريد مسکن يا تهيه مايحتاج زندگى، مالى را پس‏انداز کرده است، آيا اين مبلغ خمس دارد؟

ج: مال پس‌انداز شده از منفعت کسب اگر براى تأمين هزينه‏هاى زندگى باشد، سر سال خمسى، خمس دارد مگر اين که پس‌انداز براى تهيّه لوازم ضرورى زندگى و يا تأمين هزينه‏هاى لازم باشد که در اين صورت اگر بعد از سال خمسى در آينده نزديک (تا چند روز) در راه‏هاى مذکور مصرف شود، خمس ندارد.

س 910: همسر من قالى مى‏بافد که سرمايه آن متعلّق به خود ماست و براى تهيه آن قرض گرفته‏ايم، در حال حاضر قسمتى از فرش بافته شده است و از آنجا که سال خمسى من به پايان رسيده، آيا پس از تمام شدن فرش و فروش آن براى تهيه احتياجات خانه، به مقدار بافته شده خمس تعلّق مى‏گيرد يا خير؟ سرمايه ما از جهت خمس چه وضعيتى دارد؟

ج: پس از استثناى سرمايه که قرض است از قيمت فروش قالى، باقى‌مانده جزء سود سال فروش محسوب مى‏شود، بنا بر اين اگر در سالى که بافت قالى تمام و فروخته شده، در مخارج زندگى مصرف شود، خمس ندارد.

س 911: تمام دارايى من ساختمان سه طبقه‏اى است که هر طبقه آن دو اتاق دارد. در يک طبقه من زندگى مى‏کنم و در دو طبقه ديگر فرزندانم سکونت دارند، آيا به اين خانه در حال حيات من خمس تعلّق مى‏گيرد يا اينکه بعد از وفات من خمس دارد تا به ورثه‏ام وصيت کنم که بعد از مردنم خمس آن را بپردازند؟

ج: ساختمان مورد سؤال خمس ندارد، البته کسى که حساب سال نداشته است بايد به نحوى مصالحه نمايد.

س 912: خمس لوازم منزل چگونه محاسبه مى‏شود؟

ج: لوازمى که با استفاده از آنها عين آن باقى مى‏ماند مثل فرش و غير آن، خمس ندارد. ولى از نيازهاى مصرفى روزمره مانند برنج و روغن و غير آنها، آنچه اضافه بيايد و تا سر سال خمسى باقى بماند، خمس دارد.

س 913: شخصى خانه ملکى براى سکونت ندارد، لذا زمينى خريده تا در آن خانه‏اى براى خودش بسازد، ولى چون پول کافى براى ساخت نداشته، سال بر آن گذشته و آن را به فروش هم نرسانده است، آيا خمس آن واجب است؟ بر فرض وجوب، آيا خمس پول خريد را بايد بپردازد يا قيمت فعلى زمين را؟

ج: اگر زمين را از منفعت کسب سال، براى ساخت مسکن مورد نياز، خريده باشد، خمس ندارد.

س 914: در سؤال قبلى، اگر آن شخص شروع به ساختن خانه کند، ولى قبل از اتمام آن، سال خمسى برسد، آيا خمس آنچه در مصالح ساختمان مصرف کرده، واجب است؟

ج: در فرض سؤال، خمس ندارد.

س 915: اگر شخصى براى آينده فرزندانش، با اينکه خودش در طبقه اول زندگى مى‏کند، اقدام به ساختن طبقه دوم کند، آيا با وجود عدم نياز به آن تا چند سال ديگر پرداخت خمس آنچه در آن خرج کرده، واجب است؟

ج: اگر ساختن طبقه دوم براى آينده فرزندانش در حال حاضر از مخارج مناسب با شأن عرفى وى محسوب شود، آنچه به مصرف رسانده است، خمس ندارد و در صورتى که اين چنين نباشد و در حال حاضر هم، نه خودش و نه فرزندانش به آن نياز ندارند، پرداخت خمس آن واجب است.

س 916: شما مى‏فرماييد آنچه از مخارج سال محسوب مى‏شود، خمس ندارد، پس شخصى که خانه‏اى براى سکونت ندارد، ولى مالکِ قطعه زمينى است که يک سال يا بيشتر بر آن گذشته و او نمى‏تواند آن را بسازد، پس چرا اين از مخارج او محسوب نمى‏شود؟ اميدواريم توضيح بفرماييد.

ج: اگر زمين را براى ساخت مسکن مورد نياز، در آن، از درآمد بين سال خريده باشد، جزء مخارج کنونى وى محسوب مى‏شود و خمس آن واجب نيست.

س 917: سر سال خمسى من اول شهريور است، معمولاً امتحانات دانشگاهها و مدارس در ارديبهشت و خرداد برگزار مى‏شود و بعد از شش ماه، اجرت اضافه‏کارى ما در ايام امتحانات پرداخت مى‏شود، خواهشمندم توضيح فرماييد که اگر اجرت کارى را که قبل از پايان سال خمسى انجام داده‏ام، بعد از پايان سال دريافت کنم، آيا خمس به آن تعلّق مى‏گيرد؟

ج: حقوق معوّقه، جزئى از درآمدهاى سال دريافت آن محسوب مى‏شود نه سال اضافه‌کارى، و اگر در هزينه‏هاى سالِ دريافت مصرف شود، خمس ندارد.

س 918: گاهى لوازم منزل مثل يخچال به قيمتى کمتر از قيمت بازار به ما فروخته مى‏شود، اين لوازم در آينده يعنى پس از ازدواج مورد نياز ماست، با توجه به اينکه بعد از ازدواج بايد آنها را به چند برابر قيمت فعلى تهيه کنيم، آيا به آنها که در حال حاضر بدون استفاده در خانه مانده است، خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: اگر آنها را با منفعت کسب سال براى استفاده در آينده خريده‏ايد و در سال خريد مورد نياز شما نبوده، بايد خمس قيمت عادلانه آن را در سر سال خمسى بپردازيد، مگر آنکه به علت عدم توانايى از تهيه يک باره آن هنگام نياز، ناگزير از تهيه تدريجى و نگهدارى آن براى زمان احتياج باشيد، و مقدار آن هم به اندازه شأن عرفى شما باشد، که در اين صورت جزء مؤونه محسوب مى‏شود و خمس ندارد.

س 919: مبالغى را که انسان براى امور خيريه مانند کمک به مدارس، آسيب‏ديدگان از سيل و ملت فلسطين و بوسنى، انفاق مى‏کند، آيا از مؤونه سال محسوب مى‏شود و خمس ندارد؟

ج: اين چنين انفاقها از مخارج سال انفاق محسوب مى‏شود و خمس ندارد.

س 920: مبلغى را در سال گذشته براى خريد فرش پس‏انداز کرديم و در اواخر آن سال به چند فرش فروشى براى خريد آن مراجعه نموديم تا اينکه قرار شد يکى از آنان فرش مناسب با ذوق و سليقه ما را فراهم کند، اين کار تا ماه دوم سال جديد طول کشيد، با توجه به اينکه سر سال خمسى من ابتداى سال هجرى شمسى است، آيا به آن مبلغ خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: مبلغ مذکور و فرش تهيه شده در فرض سؤال خمس ندارد.

س 921: تعدادى از اشخاص اقدام به تأسيس مدرسه خصوصى (غيرانتفاعى) کرده‏اند و بعد از استفاده از سرمايه کمى که اعضا داشتند، هيأت مؤسسّ تصميم گرفت براى تأمين مخارج آن از بانک وام بگيرد و همچنين مقرر نمود که براى تکميل سرمايه و پرداخت اقساط بانک، هريک از اعضا مبلغى را به‌طور ماهيانه بپردازد. اين مؤسسه هنوز به مرحله سوددهى نرسيده است، آيا به مبلغى که اعضا ماهيانه مى‏پردازند، خمس تعلّق مى‏گيرد؟ آيا مجموع سرمايه که همان قيمت مؤسسه است، خمس دارد؟

ج: بر هر يک از اعضا واجب است خمس سهم ماهانه خود را که به عنوان سرمايه شرکت مى‏پردازند، و همچنين خمس آنچه را که در ابتدا به عنوان سهم مشارکت در تأسيس مدرسه داده‏اند، پرداخت نمايند، و پس از آنکه هر يک از اعضا خمس سهم خود از سرمايه شرکت را پرداخت نمود، ديگر مجموع سرمايه دوباره خمس ندارد.

س 922: جايى که در آن کار مى‏کنم، چند سال است مبلغى به من بدهکار است که تاکنون آن را نپرداخته است، آيا به اين مبلغ به مجرّد دريافت آن خمس تعلّق مى‏گيرد يا اينکه بايد يک سال بر آن بگذرد؟

ج: مبالغى که طلب داريد اگر بابت اجرت کار باشد و سر سال خمسى قابل دريافت نباشد، جزء درآمد سالِ دريافت آن محسوب مى‏شود، که اگر در همان سالِ دريافت در مؤونه مصرف شود، خمس ندارد.

س 923: آيا ملاک عدم وجوب خمس در مؤونه استفاده از آن در طول سال است يا اينکه نياز به آن در طى سال کافى است، هرچند موردى براى استفاده از آن پيش نيايد؟

ج: ملاک در امثال لباس و فرش و مانند آن از چيزهايى که هنگام استفاده، عين آنها باقى مى‏ماند، نياز به آنها است. ولى معيار در احتياجات مصرفى روزانه زندگى مانند برنج و روغن و غيره، مصرف است که هر چه از مصرف سالانه آنها زياد بيايد، خمس دارد.

س 924: شخصى براى آسايش و رفع نيازهاى خانواده‏اش اقدام به خريد ماشينى با مال غير مخمّس و سودى که در وسط سال به دست آمده، نموده است. آيا پرداخت خمس آن بر او واجب است؟ در صورتى که ماشين را براى انجام امور مربوط به کارش و يا به هر دو منظور خريده باشد، چه حکمى دارد؟

ج: ماشين اگر براى انجام امور مربوط به کار و کسب او باشد، حکم ابزار کار را در وجوب خمس دارد، ولى اگر براى رفع نيازهاى زندگى و جزء احتياجات مناسب با شأن عرفى او باشد، خمس ندارد. البته اگر به پول خريد آن خمس تعلّق گرفته بايد پرداخت شود، و در صورتى که براى هر دو منظور خريده باشد، به نسبت محاسبه شود.

 

دست گردان، مصالحه و مخلوط شدن خمس با غير آن‏

س 925: افرادى هستند که خمس بر آنها واجب است، ولى تاکنون آن را نپرداخته‏اند و در حال حاضر هم توانايى پرداخت آن را ندارند و يا بر آنها بسيار دشوار است، حکم آنان در اين‌باره چيست؟

ج: مجرد عدم توانايى يا دشوارى پرداخت خمس موجب برائت ذمّه و سقوط تکليف نيست، بلکه اداى آن تا حد امکان واجب است، چنين افرادى مى‏توانند با دست گردانِ مبالغ بدهى خود با ولىّ امر خمس يا وکيل او، آن را به تدريج برحسب استطاعت خودشان از جهت مقدار و زمان بپردازند.

س 926: خانه‏اى دارم که داراى وام قسط بندى شده است و مالک محلى تجارى هستم که در آن کاسبى مى‏کنم و براى عمل به وظيفه شرعى‏ام، سال خمسى براى خود تعيين کرده‏ام، اميدوارم لطف فرموده و مرا از پرداخت خمس آن خانه معاف کنيد. ولى توان پرداخت خمس محل تجارى را به‌صورت قسطى دارم؟

ج: خانه مسکونى شما در فرض سؤال‏که نسيه خريدارى شده خمس ندارد، ولى پرداخت خمس محل تجارى‏تان واجب است، مگر اينکه با پرداخت خمس کسب با بقيه وافى به هزينه زندگى شما نباشد و يا اينکه کسب با بقيه، کسبِ مناسب با شأن عرفى شما نباشد.

س 927: شخصى در خارج به سر مى‏برد که خمس اموالش را نمى‏پرداخته است و خانه‏اى با مال غير مخمّس خريده که در حال حاضر مال کافى براى اداى خمس آن ندارد، ولى هرسال مقدارى بيشتر از خمس به جاى خمسى که بدهکار است مى‏پردازد، آيا اين کار او صحيح است يا خير؟

ج: در فرض سؤال بايد خمسى را که برعهده دارد، دست گردان کند تا بعداً آن را به تدريج بپردازد، و در مورد آنچه تا به حال پرداخته، به يکى از وکلاى ما مراجعه نمايد.

س 928: شخصى چندين سال است که خمس درآمد سالانه خود را نمى‏پرداخته، و فعلاً نمى‏داند چه مقدار بدهى از اين بابت دارد، او در حال حاضر چگونه مى‏تواند خود را از خمس برى‏الذمّه نمايد؟

ج: واجب است تمام اموالى را که خمس به آنها تعلّق گرفته، حساب کند و خمس آنها را بپردازد، و در موارد مشکوک بايد با ولىّ امر خمس يا وکيل او مصالحه نمايد.

س 929: من جوانى هستم که با خانواده‏ام زندگى مى‏کنم، پدرم خمس و زکاتش را نمى‏پردازد، حتى خانه‏اى را با مال ربوى ساخته است و حرام بودن غذايى که در خانه مى‏خورم، آشکار است. با توجه به اينکه نمى‏توانم از خانواده‏ام جدا شوم، اميدوارم تکليف مرا در اين‌باره بيان فرماييد.

ج: بر فرض که يقين داشته باشيد که اموال پدرتان مخلوط با رباست و يا او خمس و زکات خود را نمى‏پردازد، لازمه‏اش يقين به حرمت چيزى که او مصرف مى‏کند و يا اموال وى که شما در آن تصرّف مى‏کنيد، نيست، و تا يقين به حرمت اين اموال پيدا نکرده‏ايد، استفاده از آن براى شما اشکال ندارد. البته، اگر يقين به حرام بودن آنچه از اموال او مصرف مى‏کنيد، داشته باشيد، استفاده از آن براى شما جايز نيست مگر آنکه جدايى از خانواده و قطع رابطه با آنان براى شما، حرجى باشد که در اين صورت استفاده از اموال مخلوط به حرام آنان اشکال ندارد، ولى ضامن خمس، زکات و مال ديگران که در اموال مورد مصرف شما وجود دارد، هستيد.

س 930: من اطمينان دارم که پدرم خمس و زکاتش را نمى‏پردازد، و وقتى به او تذکر مى‏دهم، در پاسخ مى‏گويد که ما مستحق هستيم و خمس و زکاتى بر ما واجب نيست، حکم اين مسأله چيست؟

ج: اگر پدرتان مالى که خمس و زکات به آن تعلّق بگيرد، نداشته باشد، خمس و زکات بر او واجب نيست و تحقيق در اين زمينه بر شما لازم نيست.

س 931: ما با اشخاصى معامله مى‏کنيم که خمس نمى‏دهند و حساب سال هم ندارند، با آنان خريد و فروش داريم و به ديدن آنان رفته و با آنان غذا مى‏خوريم، اين مسأله چه حکمى دارد؟

ج: اگر يقين به وجود خمس در اموالى داريد که از طريق خريد و فروش از آنان گرفته‏ايد و يا هنگام رفتن نزد آنان، مصرف مى‏کنيد، معامله در مقدار خمس موجود در اموالى که از طريق خريد و فروش از آنان مى‏گيريد، فضولى است و احتياج به اجازه ولىّ امر خمس يا وکيل او دارد، و تصرّف در اموال ايشان براى شما جايز نيست مگر اينکه ترک معاشرت و خوددارى از خوردن غذاى آنان و تصرّف در اموالشان براى شما حرجى باشد که در اين صورت تصرّف جايز است، ولى ضامن خمس اموالى که در آنها تصرّف مى‏کنيد، هستيد.

س 932: اگر شخصى مالى را که خمس آن داده نشده، به مسجد ببخشد، آيا گرفتن آن مال از او جايز است؟

ج: اگر يقين به وجود خمس در آن مال دارند، گرفتن آن جايز نيست و در صورت دريافت آن، بايد نسبت به خمس آن، به ولى امر خمس يا وکيل او مراجعه نمايند.

س 933: معاشرت با مسلمانانى که به امور دينى به‌خصوص نماز و خمس پايبند نيستند، چه حکمى دارد؟ آيا غذا خوردن در خانه‏هاى آنان اشکال دارد؟ در صورت اشکال داشتن، کسى که چندين بار اين کار را انجام داده، چه حکمى دارد؟

ج: اگر معاشرت با آنان مستلزم تأييد ايشان در عدم التزام به امور دينى نباشد، اشکال ندارد، مگر آنکه ترک معاشرت با آنان مؤثر در اهتمام ايشان به امور دينى باشد که در اين صورت واجب است که معاشرت به‌طور موقت از باب نهى از منکر ترک شود، ولى استفاده از اموال آنان از قبيل غذا و مانند آن، تا يقين به تعلّق خمس به آن نداشته باشيد، اشکال ندارد.

س 934: يکى از دوستانم مرا زياد به صرف غذا دعوت مى‏کند، به تازگى متوجه شده‏ام که شوهر او خمس نمى‏دهد، آيا خوردن غذاى کسى که خمس نمى‏دهد، براى من جايز است؟

ج: تا علم به تعلّق خمس به غذايى که در اختيار شما قرار داده مى‏شود، نداريد، خوردن آن اشکال ندارد.

س 935: فردى براى اولين بار مى‏خواهد خمس اموالش را حساب کند، خانه مسکونى که نمى‏داند با چه مالى آن را خريده، چه حکمى دارد؟ در صورتى که بداند آن را با مالى که چند سال پس‏انداز شده، خريده است، حکم آن چيست؟

ج: خانه مسکونى يا ساير لوازم زندگى را اگر احتمال مى‏دهد که با مالى که شرعاً متعلّق خمس نبوده (مانند ارث يا هبه) خريده باشد چيزى از بابت خمس آن بر او نيست، ولى اگر يقين دارد که آن را با درآمد کسب خود خريده است، ليکن نمى‏داند که آيا درآمد کسب را در بين سال صرف خريد آن کرده است يا پس از پايان سال و پيش از پرداخت خمس درآمد، بايد با يکى از وکلاى ما مصالحه نمايد و اگر يقين دارد خانه را از درآمد کسبى که چند سال پس‌انداز کرده است پيش از
پرداخت خمس آن خريده است، بايد خمس آن درآمد پس‌انداز شده را بپردازد. و در مورد تنزّل ارزش پول احوط مصالحه با حاکم شرع است.

س 936: عالمى در يکى از شهرها مبلغى را به عنوان خمس دريافت کرده، ولى براى او انتقال عين آن مال به شما يا دفترتان مشکل است، آيا مى‏تواند آن را از طريق بانک حواله کند؟ با توجه به اينکه مالى که از بانک گرفته مى‏شود عين مالى که در آن شهر به بانک پرداخت شده، نيست؟

ج: تحويل خمس و ساير حقوق شرعى از طريق بانک اشکال ندارد.

س 937: اگر زمينى را با مال غير مخمّس بخرم، آيا نماز خواندن در آن زمين جايز است يا خير؟

ج: اگر زمين با عين مال غير مخمّس خريده شده باشد، معامله به مقدار خمس، فضولى است و متوقف بر اجازه ولىّ امر خمس است و تا آن را اجازه و تنفيذ نکند، نماز خواندن در آن جايز نيست.

س 938: اگر مشترى بداند که به عين مالى که خريده، خمس تعلّق گرفته و فروشنده آن را نپرداخته است، آيا تصرّف در آن کالا براى او جايز است؟

ج: با فرض وجود خمس در کالا، معامله به مقدار خمس فضولى و متوقف بر اجازه ولىّ امر خمس است.

س 939: اگر صاحب مغازه‏اى نداند که مشترى که با او معامله مى‏کند، خمس مالش را پرداخته است يا خير، آيا دادن خمس آن اموال بر او واجب است؟

ج: تا زمانى که علم به وجود خمس در پولى که مشترى به او مى‏پردازد، نداشته باشد، چيزى برعهده او نيست و وظيفه‏اى هم نسبت به فحص ندارد.

س 940: اگر مثلاً چهار نفر با هم صد هزار تومان به عنوان شراکت براى به کارگيرى در يک کار توليدى سرمايه‏گذارى کنند و يکى از آنها خمس ندهد، آيا شراکت با او صحيح است يا خير؟ و آيا ديگر شريکان مى‏توانند مال فردى را که خمس نمى‏دهد به عنوان قرض‏الحسنه گرفته و به کار بياندازند؟ و به‌طور کلى اگر چند نفر با هم شريک باشند، آيا بر هر کدام از آنها واجب است خمس درآمد خود را به‌طور مستقل بپردازد يا اينکه خمس بايد از صندوق مشترک پرداخت شود؟

ج: شراکت با شخصى که به سرمايه‏اش خمس تعلّق گرفته ولى آن را نپرداخته است، به مقدار خمس مال او فضولى است که بايد نسبت به آن به ولىّ امر مراجعه شود، و اگر بعضى از شرکاء خمس سهم خود در سرمايه را نداده باشند، تصرّف در سرمايه مشترک جايز نيست، و هنگامى که شرکاء سود حاصل از سرمايه مشترک را دريافت مى‏کنند، هرکدام از آنان مکلّف هستند خمس مازاد بر مؤونه از سهم خود را سر سال خمسى بپردازند.

س 941: اگر شرکاى من حساب سال خمسى نداشته باشند، تکليف من چيست؟

ج: بر هر يک از شرکاء واجب است که حقوق شرعى سهام خود را بپردازند تا تصرّفات آنان در مال مشترک حلال باشد، و اگر بقيه شريکها آن را پرداخت نمى‏کنند و انحلال شرکت و جداشدن از آنان براى شما ضررى يا حرجى باشد، مجاز هستيد به شراکت خود با آنان ادامه دهيد.

سرمايه‏

س 942: شرکتى از برادران فرهنگى به نام شرکت تعاونى فرهنگيان چندين سال است که تأسيس گرديده و سرمايه آن از همان ابتدا از سهم تعدادى از فرهنگيان تشکيل شده بود که هريک صد تومان پرداختند، در ابتدا سرمايه شرکت کم بود، ولى در حال حاضر با افزايش تعداد اعضا، سرمايه آن بالغ بر هجده ميليون تومان به اضافه ماشينهاى شرکت است. سود آن بين سهامداران به نسبت سهمشان تقسيم مى‏شود، و هريک از آنان براحتى مى‏تواند سهم خود را دريافت نموده و با شرکت تسويه حساب نمايد. تاکنون خمس سرمايه و سود آن پرداخت نشده است، آيا با توجه به موقعيت من به عنوان رئيس هيأت ادارى شرکت، جايز است که اگر خمسى به حساب شرکت تعلّق بگيرد، اقدام به پرداخت آن کنم؟ آيا رضايت سهامداران در اين‌باره شرط است؟

ج: پرداخت خمس سرمايه شرکت و سود حاصل از آن، تکليف هريک از اعضا نسبت به سهم خود از مجموع دارايى شرکت است، و انجام اين کار توسط مسئول هيأت ادارى آن، متوقف بر کسب اجازه و وکالت از سهامداران شرکت است.

س 943: تعدادى از افراد تصميم به ايجاد صندوق قرض‏الحسنه بين خود گرفته‏اند تا هنگام نياز به يکديگر قرض‏الحسنه بدهند. هر عضو علاوه بر مبلغى که در ابتداى تشکيل پرداخته، بايستى هر ماه براى افزايش موجودى صندوق مبلغى را بپردازد، اميدواريم لطف فرموده چگونگى پرداخت خمس هر عضو را بيان فرماييد و در صورتى که سرمايه صندوق به‌طور دائمى به عنوان قرض در دست اعضا باشد، اداى خمس آن چگونه خواهد بود؟

ج: اگر هر يک از افراد سهامدار سهم شراکت خود را از منفعت کسب يا از حقوق خود بعد از پايان سال خمسى پرداخته باشد، واجب است خمس آن را بپردازد. ولى اگر آن را در بين سال داده است، در صورتى که دريافت آن براى او در پايان سال خمسى وى ممکن باشد، بايد خمس آن را در پايان سال بدهد، و در غير اين صورت تا آن را از صندوق دريافت نکرده، پرداخت خمس آن بر او واجب نيست.

س 944: آيا صندوق قرض‏الحسنه شخصيت حقوقى مستقلى دارد؟ اگر داشته باشد، آيا به سود حاصل، خمس تعلّق مى‏گيرد؟ اگر شخصيت حقوقى مستقلى نداشته باشد، کيفيت پرداخت خمس آن چگونه است؟

ج: اگر سرمايه صندوق ملک شخصى اشخاص به نحو اشتراک باشد، سود حاصل از آن، نسبت به سهم هريک از اعضا ملک شخصى او خواهد بود و بايد خمس آن را در زائد برمؤونه سالش بپردازد. ولى اگر سرمايه صندوق ملک شخص يا اشخاص نباشد مثل اينکه از مال وقف عام و مانند آن باشد، سود حاصل از آن، خمس ندارد.

س 945: تعداد دوازده نفر از مؤمنين توافق کرده‏اند که هريک از آنان هرماه مثلاً بيست دينار در صندوقى بريزند، و در هر ماه يک نفر آن مبلغ را برداشته و به مصرف هزينه‏هاى شخصى خود برساند، که بعد از دوازده ماه نوبت به آخرين نفر خواهد رسيد، بدين معنى که او آنچه را در اين مدت پرداخته که مقدار آن دويست و چهل دينار مى‏شود، برمى‏دارد، آيا خمس بر او واجب است يا اينکه جزء مؤونه وى محسوب مى‏شود؟ اگر اين فرد سال خمسى معيّنى داشته باشد و مقدارى از پولى که دريافت شده، پس از پايان سال نزد او بماند، آيا جايز است براى اين قسمت از آن مبلغ، سال خمسى معيّنى قرار دهد تا از لزوم پرداخت خمس آن رهايى يابد؟

ج: آنچه را که افراد به صندوق مى‏پردازند، اگر از درآمد سالانه شان در بين سال باشد، هر آنچه را که هر يک از افراد در نوبت خود از صندوق دريافت مى‏نمايد تا در مخارج سال صرف کند اگر مقدارى از آن قرض از صندوق و مقدارى معادل مبالغى باشد که از منافع همان سال به صندوق پرداخته است، خمس ندارد، ولى اگر از منافع سال قبل باشد، بايد خمس آنچه را که از منافع سال قبل است، بپردازد، و اگر از منافع هر دو سال باشد، منفعت هرسالى حکم خاص خود را دارد، و چنانچه مبلغ دريافتى او از سهم خود که از منافع سال به صندوق واريز نموده، زائد بر مخارج آن سال باشد، نمى‏تواند براى رهايى از خمس مقدار زائد، سال خمسى مستقلى براى آن قرار دهد، بلکه واجب است که براى همه منافع سالانه خود يک سال خمسى قرار دهد و خمس مازاد بر مؤونه آن سال را بپردازد.

س 946: خانه‏اى را با پرداخت مبلغى به عنوان رهن اجاره کرده‏ام، آيا پس از گذشت يک سال به آن مبلغ خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: مبلغى را که به موجر قرض داده‏ايد، اگر از منفعت کسب باشد، خمس دارد.

س 947: ما براى انجام کارهاى عمرانى احتياج به هزينه زيادى داريم که پرداخت يکباره آن براى ما مشکل است، لذا اقدام به تأسيس صندوقى براى عمران کرده‏ايم، و هر ماه مبلغى را در آن به وديعه مى‏گذاريم و بعد از آنکه مقدارى جمع شد، آن را صرف کارهاى عمرانى مى‏کنيم، آيا به اين مال پس‏انداز شده خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: اگر مبالغ پرداخت شده از طرف هر شخص از درآمد سال او باشد و تا زمان مصرف آن در کارهاى عمرانى تحت مالکيت او باقى بماند و آن شخص بتواند در پايان سال خمسى آن را از صندوق پس بگيرد، واجب است که خمس آن را بپردازد.

س 948: چند سال قبل اقدام به محاسبه اموالم و تعيين سال خمسى براى خودم نمودم، در آن زمان نود و هشت رأس گوسفند که خمس آنها داده شده بود و همچنين مقدارى پول نقد و يک موتورسيکلت داشتم. چند سال است که گوسفندان من براثر فروش تدريجى آنها کم شده، ولى پول نقدم زياد شده است. در حال حاضر شصت رأس گوسفند و مقدارى پول نقد دارم، آيا پرداخت خمس اين پول بر من واجب است يا اينکه فقط بايد خمس مقدار زيادى آن را بدهم؟

ج: اگر مجموع قيمت گوسفندهاى موجود با اموال نقدى که داريد، بيشتر از مجموع قيمت نود و هشت رأس گوسفند با پول نقدى باشد که قبلاً خمس آن را پرداخت کرده‏ايد، مقدار زائد خمس دارد.

س 949: فردى ملکى (خانه يا زمين) دارد که خمس به آن تعلّق گرفته است، آيا مى‏تواند خمس آن را از درآمد سال بپردازد؟ يا اينکه واجب است اول خمس سود را بدهد و سپس خمس ملک را از سود مخمّس پرداخت کند؟

ج: اگر بخواهد خمس آن را از درآمد سال بپردازد، واجب است که خمس آن را هم بپردازد.

س 950: اموالى را از محل پولى که بنياد شهيد ماهيانه به فرزندان صغير شهداى عزيز مى‏پردازد يا از محل سود کارخانه يا زمين زراعى که ملک بعضى از شهداى عزيز جهت امرار معاش شان بوده، براى فرزندان شهدا پس‏انداز کرده‏ايم و گاهى مقدارى از اين اموال پس‌انداز شده براى تأمين نيازهاى ضرورى آنان مصرف مى‏شود. خواهشمنديم بيان فرماييد که آيا اين سودها و حقوق پس‏انداز شده خمس دارد يا اينکه تا زمانى که بزرگ نشده‏اند، خمس ندارد؟

ج: آنچه به فرزندان عزيز شهدا از پدران آنان به ارث مى‏رسد و يا توسط بنياد شهيد به آنان پرداخت مى‏شود، خمس ندارد، ولى از سود حاصل از ارث يا هديه‏اى که بنياد شهيد به آنان مى‏دهد، آن مقدارى که تا زمان رسيدن به بلوغ شرعى در ملک آنان باقى مى‏ماند، بنا بر احتياط بر هريک از آنان واجب است که بعد از رسيدن به سن تکليف، خمس سود آن را بپردازد.

س 951: آيا به مالى که انسان براى تحصيل درآمد و انجام معاملات تجارى مصرف مى‏کند، خمس تعلّق مى‏گيرد يا خير؟

ج: آنچه را که از درآمد سال براى به دست آوردن درآمد از کارهاى تجارى و غير آن مصرف مى‏کند از قبيل هزينه‏هاى انباردارى، حمل و نقل، وزن کردن، واسطه معامله و مانند آن، از درآمد همان سال استثنا مى‏شود و خمس ندارد.

س 952: آيا اصل سرمايه و سود آن خمس دارد؟

ج: اگر به مقدارى باشد که با پرداخت خمس آن، درآمد کسب با بقيه وافى به هزينه‌‌ى زندگى او نيست و يا اينکه کسب با بقيه، مناسب با شأن عرفى او نباشد خمس ندارد.

س 953: اگر کسى طلاى مسکوک داشته باشد و به حد نصاب هم برسد، آيا علاوه بر زکات، پرداخت خمس آن هم واجب است؟

ج: اگر جزء منفعت کسب محسوب شود، حکم ساير درآمدهاى کسب را در وجوب خمس دارد.

س 954: من و همسرم از کارمندان وزارت آموزش و پرورش هستيم، همسرم هميشه حقوق خود را به من هديه مى‏کند، و با مقدارى پول در شرکت کشاورزى کارمندان آموزش و پرورش که عضو آن هستم، سهيم شده‏ام، ولى نمى‏دانم که آن مبلغ از حقوق خودم بوده يا همسرم، با توجه به اينکه پولى که از حقوق ماهيانه همسرم تا پايان سال خمسى‏ام پس‏انداز شده کمتر از پولى است که او در طول سال مى‏گيرد، آيا به مبلغ مذکور خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: آنچه از اموال پس‏انداز شده و از پولى که بابت خريد سهم الشرکه پرداخته‏ايد که مربوط به حقوق خودتان است، خمس دارد، و آن قسمت که توسط همسرتان هديه شده، خمس ندارد، و آنچه را هم که شک داريد از حقوق خودتان است يا همسرتان، پرداخت خمس آن واجب نيست، اگر چه احوط پرداخت خمس و يا مصالحه آن است.

س 955: آيا به پولى که به مدت دو سال به‌صورت قرض‏الحسنه در بانک بوده، خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: هر مقدارى که از منفعت کسب پس‏انداز مى‏شود، يک‏بار به آن خمس تعلّق مى‏گيرد و پس‏انداز آن در بانک به‌صورت قرض‏الحسنه موجب سقوط خمس آن نمى‏شود. بله، قرضى که نمى‏تواند آن را تا سر سال خمسى از قرض گيرنده پس بگيرد، تا آن را پس نگرفته، پرداخت خمس آن واجب نيست.

س 956: شخصى که برخود يا خانواده تحت تکفّل خود سخت مى‏گيرد تا بتواند مقدارى پس‏انداز نمايد و يا مقدارى قرض مى‏کند تا بتواند مشکلات زندگى‏اش را حلّ کند، اگر مال پس‏انداز شده و يا مالى که قرض گرفته، تا سر سال باقى بماند، آيا خمس به آن تعلّق مى‏گيرد؟

ج: پس‌انداز درآمد
ِ
سال براى صَرف در مؤونه در سال بعد، آگر در آستانه صرف در مؤونه تا چند روز آينده باشد، پرداخت خمس آن واجب نيست و خمس پولى که قرض کرده است، برعهده قرض‌گيرنده نيست، ولى اگر از درآمد سال خود قسط‌هاى آن را بپردازد و عين مالى که قرض گرفته هنگام رسيدن سال خمسى نزد او باقى باشد، واجب است که خمس آن را به ميزان اقساطى که پرداخت نموده، بپردازد.

س 957: دو سال است قطعه زمينى را براى ساخت خانه خريده‏ام، اگر از مخارج روزمرّه پولى را براى ساختن خانه در آن پس‌انداز کنم، زيرا در حال حاضر مستأجر هستم، آيا در پايان سال به آن خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: اگر عين مال از درآمد سال را قبل از رسيدن سال خمسى به مصالح ساختمانى مورد نياز تبديل کنيد، و يا آنکه پول پس‌انداز شده از درآمد سال را مى‏خواهيد در آينده نزديک پس از پايان سال خمسى صرف ساختمان مسکن خود نماييد، خمس ندارد.

س 958: من تصميم به ازدواج گرفته‏ام، و براى کسب درآمد، قسمتى از سرمايه خود را به دانشگاه سپرده‏ام، آيا مصالحه در رابطه با خمس آن امکان دارد؟

ج: اگر مال مذکور از منفعت کسب شما باشد، با گذشت سال خمسى، پرداخت خمس آن واجب است و خمسِ قطعى قابل مصالحه نيست.

س 959: سازمان حج در سال گذشته اقدام به خريد همه اثاثيه و لوازم مورد نياز کاروان حج که ملک اينجانب بود، کرد، من پول لوازم فروخته شده‏ام را که دويست و چهارده هزار تومان بود، در تابستان امسال دريافت کردم، علاوه بر آن، مبلغ هشتاد هزار تومان در سال گذشته گرفته‏ام، با توجه به اينکه سال خمسى براى خود تعيين کرده‏ام و هر سال خمس زائد بر مؤونه را مى‏پردازم، و با توجه به اينکه اثاثيه و لوازم مذکور مورد نياز من در ايام عهده دارى مديريت کاروان حج جهت اداره حجّاج بوده است، و در وقت فروش آن ترقى قيمت نسبت به قيمت خريد آن داشته است، آيا پرداخت خمس پول فروش آن يا خمس تفاوت قيمت آن در حال حاضر واجب است؟

ج: اگر لوازم را با مال مخمّس خريده باشيد، پول فروش آن خمس ندارد، در غير اين صورت، پرداخت خمس آن واجب است.

س 960: من صاحب مغازه‏اى هستم که هر سال پول نقد و جنس‏هاى خود را محاسبه مى‏کنم و چون بعضى از کالاها تا آخر سال خمسى فروخته نمى‏شود، آيا پرداخت خمس آن در آخر سال و قبل از فروش واجب است يا اينکه بايد بعد از فروش، خمس آنها پرداخت شود؟ اگر خمس کالا را بدهم و سپس آن را بفروشم، چگونه بايد در سال آينده محاسبه کنم؟ و اگر آن را به فروش نرسانم و قيمت آن تغيير کند، چه حکمى دارد؟

ج: کالايى که تا سر سال فروخته نشده و مشترى براى خريد آن پيدا نشده است، در حال حاضر پرداخت خمس افزايش قيمت آن واجب نيست بلکه سود حاصل از فروش آن در آينده از سود سال فروش محسوب مى‏شود، ولى کالايى که افزايش قيمت پيدا کرده و کسى هست که در طول سال آن را بخرد، ولى شما براى اينکه سود بيشترى ببريد، آن را تا پايان سال نفروخته‏ايد، بايد با رسيدن سال خمسى، خمس افزايش قيمت آن را بپردازيد، و در اين صورت آن کالا به قيمتى که در سر سال خمسى ارزيابى شده و خمس افزايش قيمت آن پرداخت شده، در سال آينده استثناء مى‏شود.

س 961: سه برادر، خانه سه طبقه‏اى خريدارى نموده و در يک طبقه ساکن شده و دو طبقه ديگر را اجاره، داده‏اند. آيا به دو طبقه مورد اجاره خمس تعلّق مى‏گيرد يا خير؟ و آيا جزء مؤونه آنها محسوب مى‏شود؟

ج: اگر خانه را از محل درآمد سالانه شان براى سکونت تهيه نموده‏اند و فعلاً به خاطر نياز به مخارج زندگى اجاره داده‏اند، به آن خمس تعلّق نمى‏گيرد، ولى اگر بعضى طبقات آن را به قصد اجاره دادن ساخته يا تهيه کرده‏اند تا اجاره آن را صرف هزينه‏هاى زندگى کنند، آن مقدار از خانه حکم سرمايه را دارد، که خمس دارد.

س 962: شخصى مالک مقدارى گندم بوده که خمس آن را پرداخت نموده و هنگام برداشت محصول جديد، همان گندم مخمّس را مصرف مى‏کرده و به جاى آن گندم جديد مى‏گذاشته و چندين سال به همين ترتيب عمل نموده است، آيا به گندمى که به جاى گندم مصرف شده مى‏گذاشته، خمس تعلّق مى‏گيرد؟ و در صورت تعلّق خمس، آيا همه آن خمس دارد؟

ج: گندمى را که خمس آن را پرداخته، اگر مصرف کند، نمى‏تواند معادل آن از گندم جديد را از خمس استثنا کند. بنا بر اين آنچه را که از گندم جديد مصرف مؤونه سال خود کرده، خمس ندارد، و آنچه که از آن تا سر سال خمسى باقى مانده، خمس دارد.

س 963: من به توفيق خداوند هر سال خمس اموالم را مى‏پردازم، ولى در طى سالهايى که اقدام به محاسبه خمس اموالم کرده‏ام، هميشه در حساب آنها شک داشته‏ام، اين شک چه حکمى دارد؟ آيا واجب است امسال همه اموال نقد خود را حساب کنم يا اينکه به شک در اين مسأله اعتنا نمى‏شود؟

ج: اگر در صحّت‏ حساب خمس منفعت کسب سالهاى گذشته شک داشته باشيد، به آن اعتنا نمى‏شود و پرداخت مجدد خمس بر شما واجب نيست. ولى اگر در منفعت کسب شک داشته باشيد که آيا جزء منفعت کسب سالهاى قبل است که خمس آن پرداخت شده، يا جزء منفعت کسب امسال است که خمس آن داده نشده، بر شما واجب است که احتياطاً خمس آن را بپردازيد، مگر اينکه احراز کنيد که خمس آن را قبلاً پرداخته‏ايد.

س 964: اگر مثلاً فرشى را با مال مخمّس به قيمت ده هزار تومان بخرم و بعد از مدتى آن را به پانزده هزار تومان بفروشم، آيا پنج هزار تومان اضافه بر مال مخمّس، جزء منفعت کسب محسوب مى‏شود و خمس به آن تعلّق مى‏گيرد؟

ج: اگر آن را به قصد فروش خريده‏ايد، آن مقدارى که بيشتر از قيمت خريد است، جزء منفعت کسب محسوب مى‏شود و در زائد بر مؤونه سال، خمس واجب است.

س 965: آيا کسى که براى هر يک از درآمدهاى خود سال خمس جداگانه‏اى قرارداده، جايز است خمس سودى را که سر سال خمسى آن رسيده، از سودهاى ديگرى که سال بر آنها نگذشته است، بپردازد؟ در صورتى که بداند اين درآمدها به‌طور کامل تا پايان سال باقى مى‏مانند و چيزى از آنها صرف مؤونه نمى‏شود، چه حکمى دارد؟

ج: هرگاه بخواهد خمس منفعت يک کسب را از درآمد کسب ديگر بپردازد، بايد خمس مبلغ پرداختى را نيز بپردازد و درآمدهايى که چيزى از آن به مصرف هزينه‏هاى زندگى نمى‏رسد، مخير است بين اينکه خمس آن را هنگام حصول آن بپردازد يا تا رسيدن سال خمسى، صبر کند.

س 966: شخصى مالک ساختمان دو طبقه‏اى است، و خودش در طبقه بالا سکونت دارد و طبقه پايين را به شخص ديگرى داده است و به علت بدهکارى مبلغى از او قرض گرفته بدون اينکه اجاره‏اى بگيرد، آيا به اين مبلغ خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: واگذارى استفاده مجانى از خانه به کسى به‌خاطر اينکه مالى از او قرض گرفته است، وجه شرعى ندارد، و به هر حال مالى که قرض گرفته است، خمس ندارد.

س 967: مکانى را براى معاينه پزشکى بيماران از اداره اوقاف و متولى وقف به مبلغ معيّنى در هر ماه اجاره کرده‏ام و مبلغى پول هم به عنوان پذيره از من گرفته‏اند، با توجه به اينکه در حال حاضر اين پول از ملک من خارج شده و هيچ‌گاه مالک آن نخواهم شد، آيا خمس به آن تعلّق مى‏گيرد؟

ج: اگر پرداخت اين مبلغ در حکم قيمت انتقال سرقفلى باشد و از منفعت کسب باشد، واجب است که خمس آن پرداخت شود.

س 968: شخصى براى احياى زمين موات جهت کاشت درختان ميوه به اميد استفاده از حاصل آن اقدام به حفر چاه عميق نموده است، با توجه به اينکه اين درختان بعد از چند سال ديگر ثمر مى‏دهند و هزينه زيادى هم دارند، اين شخص مبلغى بيش از يک ميليون تومان صرف آن نموده است. وى تاکنون حساب سال نداشته، ولى در حال حاضر که تصميم گرفته براى اداى خمس، اموالش را حساب کند، مى‏بيند که قيمت چاه و زمين و باغ بر اثر تورم، معادل چندين برابر هزينه اوليه شده است، بنا بر اين اگر مکلّف به پرداخت خمس قيمت فعلى آنها شود، توانايى آن را ندارد و اگر مکلّف به دادن خمس از عين زمين و باغ و غير آن شود، در مضيقه و سختى مى‏افتد، زيرا خود را به زحمت انداخته و به اميد استفاده از ثمرات آن براى تأمين مخارج زندگى خود و خانواده‏اش متحمل هزينه‏ها و مشکلاتى شده است، تکليف او نسبت به خمس اموالش چيست؟ چگونه خمس خود را حساب کند تا به راحتى بتواند آن را بپردازد؟

ج: زمين مواتى را که به قصد تبديل آن به باغ ميوه احياء نموده بعد از کم کردن مخارج احياى آن، خمس دارد، و مخير است که خمس زمين را از عين آن بدهد و يا از قيمت فعلى آن. و همچنين چاه، نهال‌ها و کاشت و پرورش آن و مانند آن، به قيمت عادلانه فعلى خمس دارد، مگر اينکه به اين باغ براى هزينه زندگى نياز داشته باشد و با پرداخت خمس آن درآمدش وافى براى هزينه زندگى نباشد که در اين صورت خمس ندارد.

س 969: شخصى حساب سال براى خمس نداشته و اکنون تصميم گرفته است که حساب سال داشته باشد، وى که از ابتداى ازدواج تا به حال بدهکار بوده است، خمس خود را چگونه محاسبه کند؟

ج: اگر از گذشته تا به حال درآمدى بيشتر از مخارج زندگى نداشته، نسبت به گذشته چيزى بر عهده او نيست.

س 970: منافع و محصولات زمين و اموال موقوفه، از جهت خمس و زکات چه حکمى دارد؟

ج: اعيان موقوفه مطلقاً خمس ندارد، حتى اگر وقف خاص باشد، ثمره و نماء آن هم مطلقاً خمس ندارد، و به نماء وقف عام قبل از قبض توسط موقوف عليه زکات تعلّق نمى‏گيرد، ولى بعد از قبض، پرداخت زکات آنچه از نماء وقف که قبض شده، در صورتى که واجد شرايط وجوب زکات باشد، واجب است، و در نماء وقف خاص هم اگر سهم هر يک از موقوف عليه به حد نصاب برسد، زکات واجب است.

س 971: آيا سهم سادات(کثّرهم‌الله‌تعالى) و سهم امام(عليه‏السلام) به منفعت کسب کودکان تعلّق مى‏گيرد؟

ج: بنا بر احتياط بر آنان واجب است که بعد از رسيدن به سن بلوغ خمس منفعت کسب خود را که قبل از بلوغ به دست آورده‏اند و تا زمان بلوغ بر ملک ايشان باقى مانده است، بپردازند.

س 972: آيا به ابزارى که در کار و کسب استفاده مى‏شود، خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: ابزار و آلات کسب، حکم سرمايه را دارد که اگر از درآمد کسب تهيه شود، خمس دارد.
س 973: اخيراً طى توافقى که سازمان حج و زيارت با بانک ملى ايران بعمل آورده، متقاضيانِ حج تمتع با مراجعه به بانک، مبلغ يک ميليون تومان به‌صورت قرارداد مضاربه‌اى به نام خود به حسابى در بانک ملى واريز نموده، فيش آن را دريافت مى‌دارند، اين پول تا هنگام تشرف به نام واريز کننده و در حساب شخصى او باقى مى‌ماند و طبق قرارداد مکتوب مبلغى در حدود 17? به دارنده حساب در پايان هر سال منفعت مضاربه تعلّق مى‌گيرد. سازمان حج و زيارت فقط براى کسانى که زودتر ثبت نام کرده‌اند اولويت قائل شده و پس از حدود سه سال نوبت اشخاص را اعلام و در صورت تمايل آنها را به حج اعزام مى‌دارد. زمان اعزام که فرا رسيد واريز کننده، پولى را که در حساب مضاربه‌اى خود دارد از بانک اخذ و همراه با مانده هزينه‌ها به حساب حج و زيات واريز مى نمايد و سپس به حج مشرف مى‌شود. حال خواهشمند است با عنايت به اينکه قرارداد مذکور به‌صورت کتبى بوده و شفاهاً گفتگويى بين صاحب پول و بانک رد و بدل نمى‌‌شود. بفرماييد مبلغ درصدى که صاحب مال به عنوان منفعت مضاربه دريافت مى‌کند چه صورتى دارد؟
ج: عمليات بانکى به‌صورت قرارداد کتبى به نحو فوق الاشاره بى‌اشکال است و سود حاصله از معامله‌ى مضاربه‌اى براى سپرده‌گذار حلال است، و اصل سپرده اگر از درآمد کسب غير مخمّس بوده خمس دارد، و سود حاصله اگر پيش از سال عزيمت به سفر حج قابل وصول نبوده، جزو درآمد سال وصول محسوب است، که اگر در همان سال هزينه سفر حج شود خمس ندارد.

س 974: کارمندانى که سر سال خمسى آنها در پايان ماه اسفند است و حقوق خود را پنج روز زودتر از سر سال خمسى مى‏گيرند تا در ماه اول سال جديد مصرف کنند، آيا پرداخت خمس آن واجب است؟

ج: اگر حقوقى را که قبل از پايان سال دريافت مى‏کنند تا آخر سال خمسى در مؤونه مصرف نکنند، پرداخت خمس آن واجب است البته اگر داشتن مبلغى پس‌انداز جزو مؤونه او محسوب شود خمس ندارد.

س 975: بسيارى از دانشجويان براى حل مشکلات غيرقابل پيش بينى خود در هزينه‏هاى زندگى صرفه‏جويى مى‏کنند و در نتيجه مبلغ قابل توجهى از کمک هزينه تحصيلى که به آنها پرداخت مى‏گردد، جمع مى‏شود، سؤال اين است که با توجه به اين که اين مبلغ از طريق صرفه‌جويى در پولى که وزارت آموزش عالى به آنها مى‏پردازد، جمع مى‏شود، آيا به آن خمس تعلّق مى‏گيرد؟

ج: کمک هزينه تحصيلى خمس ندارد.

 
 Copyright © 2003-2013 - AVINY.COM - All Rights Reserved